Türkiye’nin normalleşme süreçleri Suudi Arabistan, BAE, İsrail ve Mısır’a ihracatını nasıl etkiledi?

Türkiye’nin 2021 yılında başlayan ihtilaflı ülkelerle ilişkileri normalleştirme sürecinin en çok etkilediği alanlar arasında ticaret de yer alıyor. Normalleşme sürecinden önce ve sonraki dönemlerdeki veriler karşılaştırıldığında BAE, İsrail ve Mısır’a Türkiye’nin ihracatı az bir oranda artarken Suudi Arabistan’da hızlı bir artış görülüyor.

Türkiye’nin "dış politikada dostları artırıp düşmanlıkları azaltma" yönündeki dış politikası hamlesi ve bölgede değişen faktörlerin ardından gelen normalleşme süreçleri ticarete de olumlu etki etti.

Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) verilerine göre; Türkiye 2022’den itibaren normalleşme sağlanan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), İsrail ve Suudi Arabistan’la ihracatını artırdı. Normalleşme süreci halen devam eden Mısır’la da az da olsa bir artış var.

BAE’de yüzde 20’lik artış

BAE ile Ağustos 2021’de BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Tahnun bin Zayed el-Nahyan’ın, Kasım 2021’de ise BAE’nin fiili lideri Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed el Nahyan’ın Ankara ziyaretleri ilişkilerde yeni dönemin başlangıcı oldu. İki ülke arasında halihazırda kesilmeyen ticaret bu süreçten sonra da devam etti ancak ihracatta çok büyük bir artış kaydedilmedi.

Verilere göre Türkiye’nin BAE’ye ihracatı ilişkilerin normalleştiği 2021 Kasım’da 514 milyon dolarken Kasım 2022’de yüzde 21.5 düşüşle 403 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Burada bir düşüş olsa da 1 Ocak – 30 Kasım 2021 döneminde 2 milyar 699 milyon dolar olan ihracat 1 Ocak – 30 Kasım 2022 döneminde yüzde 20.4 artarak 3 milyar 251 milyon dolar seviyesine çıktı. Bu da normalleşmenin yıllık bazda olumlu bir yansıması olduğunu gösteriyor.

İsrail’de artış bekleniyor

2021 Kasım ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Üsküdar'daki konutunun görsellerini çektikleri gerekçesiyle tutuklanan İsrailli Mody ve Natali Oknin’in serbest bırakılması Ankara-Tel Aviv arasında üst düzeyden yeniden iletişim kurulmasına vesile olmuştu.

İlk önce İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan telefon görüşmesi gerçekleştirmiş daha sonra da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile İsrail Başbakanı Bennett’in telefonda konuşmuştu. Bu görüşme, son 8 yılda İsrail ve Türkiye liderleri arasında gerçekleşen ilk temas olarak kayıtlara geçmişti. İlişkiler ilerletilerek Ağustos 2022’de de karşılıklı büyükelçilerin atanması kararı alındı.

Bu tabloda yine Türkiye’nin İsrail’e ihracatında 2021 Kasım ayına bakıldığında 591 milyon dolarken Kasım 2022’de yüzde 8.9 düşüşle 539 milyon dolar aylık ihracat rakamı oldu.

Ancak 1 Ocak – 30 Kasım 2021 döneminde 5 milyar 460 milyon dolar olan ihracat 1 Ocak – 30 Kasım 2022 döneminde yüzde 11.9 artarak 6 milyar 111 milyon dolar seviyesine çıktı.

Ancak iki ülke arasındaki temasların artması ve yeni anlaşmaların imzalanmasıyla ihracatta da daha fazla artış bekleniyor.

Suudi Arabistan’da boykot kalktı ihracat arttı

BAE ve İsrail’in aksine Suudi Arabistan’a yapılan ihracatta ise hızlı bir artış oldu. Özellikle gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayetinin ardından bozulan ilişkilerle Suudi Arabistan’ın Türk ürünlerine boykot uygulaması ihracata büyük darbe vurmuştu.

Suudi Arabistan’a gerçekleştirilen ihracatın değeri az olsa da hızlı artışın devam edeceği öngörülüyor.

Rakamlara bakıldığında 2021 Kasım’da Suudi Arabistan’a ihracat sadece 7 milyon dolarken Kasım 2022’de yüzde 2.469 artışla 180 milyon dolar seviyesine çıktı. Öte yandan 1 Ocak – 30 Kasım 2021 döneminde 169 milyon dolar olan ihracat 1 Ocak – 30 Kasım 2022 döneminde yüzde 338 artarak 741 milyon dolar seviyesine ulaştı. İhracatın yıl sonunu 1 milyar seviyesinde bir rakamda kapatması bekleniyor.

Ermenistan listede yer almıyor

Mısır’la da normalleşme süreci yavaş devam etse ihracatın stabil bir seviyede devam ettiği görülüyor. 1 Ocak – 30 Kasım 2021 döneminde 3 milyar 457 milyon dolar olan ihracat 1 Ocak – 30 Kasım 2022 döneminde yüzde 3.6 artarak 3 milyar 581 milyon dolar seviyesine çıktı.

Türkiye’nin normalleşme sürecinde olduğu bir diğer ülke Ermenistan’a ihracat ise hem sınırların kapalı olması hem de bu ülkeye doğrudan ihracat yapılmaması sebebiyle listede yer almadı.