'TikTok Amerika için tehditse, Türkiye'deki bir insan için de Batı sosyal medya platformları tehdit'

Ümit Alan’a göre, Çin menşeli TikTok’un ‘Amerikalıların verilerini topladığı’ iddiaları Demokratlarla Cumhuriyetçileri birleştirmiş görünüyor, ancak ortada kanıt yok. Alan, TikTok CEO’su Shou’nun sorgulandığı Kongre oturumunun aynı zamanda ‘Amerikan sosyal medya platformlarının da dünyanın kalanı için tehdit olduğunun itirafı’ olduğu görüşünde.

ABD’de Çin menşeili sosyal medya platformu TikTok’un ‘veri casusluğu’ iddiaları üzerinden büyük tartışmalar koparılıyor. ABD Temsilciler Meclisi'nin Enerji ve Ticaret Komisyonu'nda TikTok’un CEO’su Shou Zi Chew’un geçen hafta üyelerin sorularını yanıtladığı oturum büyük ilgi topladı.

Hem Cumhuriyetçi hem Demokrat milletvekilleri, ByteDance’in kısa video paylaşım platformu Douyin'in yabancı ülkelerde hizmet veren kolu TikTok’un CEO’sunu 5.5 saat boyunca sert üslupla sorguya çekti. Kimi üyeler Shou’ya ‘TikTok’u olanların evdeki Wifi’a bağlanınca bilgilerinin çalınıp çalınmadığını’ dahi sordu. Shou’nun soğukkanlı yanıtlarıyla ilginç görüntüler oluştu. ABD Kongresi'nin kapsamlı federal veri gizliliği yasası çıkarma çabalarının desteklediklerini söyleyen Shou, “Çin hükümetinin talebi üzerine içerik geliştirmiyor ya da kaldırmıyoruz” vurgusu yaptı. FBI Direktörü’nun ‘Çin hükümeti kontrolünde oldukları’ görüşü anımsatılınca, “Bence varsayımsal ve teorik risklere işaret ediyor. Bu konuda herhangi bir kanıt göremedim” yanıtını verdi. Shou, kanıtlar hakkında konuşabilecekleri tartışmaları ‘sabırsızlıkla beklediğinin’ altını çizdi. Ancak ABD’li Kongre üyeleri pek ikna olmuş görünmedi.

Toplantıda Facebook’tan Meta’ya dönüşen Amerikan sosyal medya şirketinin karıştığı Cambridge Analytica veri ihlali skandalı da gündeme geldi. Shou, bir dönem Rusya’ya mal edilmeye çalışılan Britanya özel siyasi danışmanlık şirketinin işlerine atıfta bulundu.

Çin Dışişleri Bakanlığı, TikTok CEO’sunun sıkı sorgusuna tepki gösterdi. Veri mahremiyetine önem verdikleri belirtilen ABD TikTok'la ilgili ortaya kanıt koymadan suç varsayımında bulunmakla eleştirildi

ABD’deki ‘TikTok tansiyonunu’ Birgün Gazetesi yazarı Ümit Alan’la konuştuk.

‘TikTok Demokratlarla Cumhuriyetçileri birleştirdi. Veri toplama iddiaların kanıtı ise yok’

Ümit Alan’a göre, ABD’de TikTok tartışmaları ‘Çin’in Amerikalıların verilerini topladığı’ iddiasıyla Trump döneminde başladı. Meselenin Cumhuriyetçileri ve Demokratları birleştirdiğini belirten Alan’a göre ortada bir kanıt da yok:

"Amerika'nın TikTok takıntısı Donald Trump'la başladı. Önce Trump dile getirmişti. Bir ulusal güvenlik sorunu olarak görünüyor. Bunun nedeni de 'Bizim vatandaşlarımızın verilerini topluyor. Bu verileri Çin hükümetine aktaracak. Sonra da bu veriler üzerinden vatandaşlarımızın üzerinde manipülasyon yapılacak' diye Rusya kaynaklı olduğu iddiasıyla Cambridge Analytica gündeme taşındı. Şimdi de Çin üzerinden aynı şeyin yapılacağı endişesi var, ulusal güvenlik sorunu olarak görüyorlar. İlginç şekilde Amerika'nın iki kutbu Cumhuriyetçiler ve Demokratlar, bu konu üzerine birleşmiş durumdalar. TikTok CEO’sunun ABD Kongresi’ndeki sorgulaması sırasında ‘Sizi biz birleştirdiniz’ diye espri yapan üyeler oldu. Bir kanıt yok sadece endişe var.”

‘Amerikan sosyal medya platformlarının da dünyanın geri kalanı için tehdit olduğunun itirafı’

Alan, aslında bu durum Amerikalıların ABD’li sosyal medya platformlarının ne kadar veri topladıkları ve nasıl manipülasyonlar yapabildiklerini bilmelerinden kaynaklanıyor. Alan, TikTok CEO’sunun Kongre oturumunda ortaya çıkan resmin, ABD sosyal medya platformlarının dünyanın geri kalanı üzerinde tehdit oluşturduğunun itirafı olduğunu belirtti:

“Aslında Amerikan hükümeti, mahkeme kararıyla kendi şirketlerinden verileri istese, verirler açıkçası. Amerikan sosyal medya platformlarının ne kadar veri topladığını, bunların ne işe yarayabileceğini, veriler üzerinden nasıl manipülasyonlar yapılabileceğini bildikleri için Çin'den geleni bir tehlike olarak görüyorlar. O zaman da şunu itiraf etmiş oluyorlar; Bu Amerikan sosyal medya platformları da dünyanın geri kalanı için, yani Amerika harici bütün ülkeler için tehdit. Bunun üzeri kapalı bir itirafı var bu oturumda. Bu durumda Türkiye dahil bütün dünya ülkeleri için bunun yolunu açmış oluyorlar. Eğer TikTok, Amerika için bir tehditse Türkiye'de oturan bir insan için hem TikTok hem Facebook hem Instagram hem Google tehdit oluyor. Çünkü bütün veriler o şirketlerde toplanıyor ve onlar dünyanın başka bir ülkesine aitler. Türkiye ya da başka bir hükümet de bunların CEO'larını çağırabilir. O zaman da 'Özgür dünyaya karşısınız, sansürcüsünüz, internetin küreselliğine ve ifade özgürlüğünü baltalıyorsunuz' gibi bir kamuoyu oluşturacaklar. Ama Amerika bunu şu an kendisi yapıyor."

‘Aynı sorular Meta, Twitter, Google için de geçerli ama..’

ABD’de veri toplama konusunda önleyici yasal mekanizmaların Avrupa’daki gibi olmadığını belirten Alan, esasen aynı soruların salt Çin menşeli TikTok değil Meta, Twitter, Google için de geçerli olması gerektiğini vurguladı:

"Avrupa'daki kadar yasal çerçeve yok, zaten sorun da bu. Sorulan sorular bütün sosyal medya platformlarını ilgilendiren sorular. Çin menşeli diye TikTok'a soruluyor. Duruşmadan sonra Amerikan medyasındaki yorumları okudum. Amerikan gazeteciler dahi diyor ki 'Bu sorular TikTok için geçerliyse Meta, Twitter, Google için de geçerli'. Hatta başka bir yorum da okuduğumda Facebook, TikTok'tan daha fazla veri topluyor. O zaman bu soruları TikTok'u sıkıştırmak için soruyorsanız hepsini çağırıp aynı anda sormanız lazım. Ama TikTok bir Çin şirketi diye bir ulusal güvenlik tehdidi olarak görülüyor. Diğerleri için 'Kendi şirketimiz, içeride hallederiz' diye bakılıyor herhalde."

‘TikTok CEO’sunu yıldızlaştırdılar’

ABD Kongresi’nde TikTok CEO’sunun sorgudan geçirildiği oturumda Kongre üyelerinin cahilce soruları da dikkat çeken Alan, oturumun CEO’yu ‘yıldızlaştırdığı’ yorumlarını aktardı. TikTok’u sorgulayayım derken Amerikan kamuoyunda özellikle gençlerin ikna edilemeyeceği bir durum yaratıldığını belirten Alan, konu edilen tartışmaların salt Çinli şirket için değil diğer sosyal medya platformlarında da bulunan sorunlarla ilgili olduğunun altını çizdi:

"2016 seçiminden sonra Cambridge Analytica ile alakalı Zuckerberg ile de böyle oturumlar yapılmıştı. O zaman da çok cahilce sorular vardı. Yine çok cahilce sorular var. Ama Kongre üyelerinin çapı, kapsamı bu kadar diyorlar. Çoğu yaşlı zaten. O yüzden çok komik sorular da vardı. TikTok CEO’su çok sabırlı şekilde cevaplar verdi. Bu Yapılan yorumlar TikTok CEO'sunun yıldızlaştığı yolunda. Bu sorular ve cevapları TikTok'u yasaklamak için Amerikan kamuoyundaki özellikle gençleri ikna edemeyeceklerini ve hatta bu şekilde sahneye çıkmasına izin verilerek TikTok CEO'suna itibar kazandırdığı yolunda. Yakışıklı olduğuyla ilgili yorumlar da vardı. ABD kamuoyunu tamamen ikna edememiş gibi, çünkü hem sorular çok kötüydü, bütün sosyal medya platformlarını ilgilendiriyordu. Şüphe üzerinden TikTok'la ilgili bazı şeyler, örneğin Amerika'daki bir gazetecinin konum bilgilerini izleme iddiaları vardı. TikTok’un bununla ilgili açıklamasında ‘kendi içimizde tespit ettik ve çalışanı kovduk’ diye zaten şirket kendisi itiraf etmişti. Bu tarz şeyler bütün platformlarda oluyor. Geçtiğimiz aylarda Twitter'ın belgelerini konuştuk. Onda da eski CIA ajanlarının hesaplarına, özellikle Ortadoğu bölgesinde izin verildiğine dair belgeler vardı. Onu Twitter da yapıyor, TikTok da yeri geldiğinde yapıyor. Bu platformların hepsini bir arada tartışmak gerek. Herhangi bir ülkeye bağlı olup olmadığına bakılmadan. Çok ciddi veri topluyorlar, çok ciddi manipüleler yapılabiliyor. Ama bu sadece TikTok için geçerli değil."

‘İnsanlık bir süre sonra bu algoritmaların zararları konusunda bir yere gelecek’

Ümit Alan, ABD’nin Utah eyaletinde çocukların sosyal medya kullanımı yüzünden uğradıkları zararlara karşı ebeveyn iznine dayanan yasa çıkarılmasını da yorumladı. Batı kamuoyunda ‘Çin’in izinden giden’ bu koruma örneği ‘alay konusu’ da olurken, Alan özellikle Instagram’ün çocuk ve gençlerin psikolojisini son derece olumsuz etkilediğini belirten araştırmalara atıf yaptı. Özellikle genç kızların beden algısıyla ortaya çıkan psikolojik sorunlara dikkat çekti:

"Çin'den esinlenmekten ziyade çocukların sosyal medya kullanımı hakikaten kontrol altına alınmalı. Facebook içerisinden bir itirafçı üzerinden özellikle Instagram'ın kendi iç araştırmalarında çocukların ve genç kızların psikolojilerini daha kötü etkilediğine dair araştırmalar çıkmıştı. Ama itirafçı eski Facebook çalışanı, bir iç araştırma olduğu için Instagram'ın bunları örtbas ettiği, görmezden geldiği ve önlem almadığını söylüyordu. Bu yüzden çocukların kullanımı ebeveyn gözetiminde olmalı. Çünkü bu plartformlar şeffaf olmayan algoritmalar kullanıyor. Bunlar daha reşit olmayan insanlar üzerinde bağımlılık yaptığı görüşleri var. Bu dönem 1940-50'li yıllarda sigara yasaklanmadan dünyada sigara reklamlarının serbest olduğu, uçaklarda içildiği ya da doktorların reklamlarda salık verdiği dönemleri hatırlayalım. Sosyal medyanın bu dönemi o döneme benziyor. İnsanlık bir süre sonra bu algoritmaların zararları konusunda bir yere gelecek. Şu an erken aşamadayız. Sigara tütün sanayisi araştırma komisyonu diye bir komisyon vardı, yasakla mücadele ediyordu. Milyonlarca dolar harcadılar. Yine öyle bir dönem içerisindeyiz. Liberallerin tepkisini buna benzetiyorum çünkü çocuklara zarar verdiği çok belli. Bunu illaki hepimiz görüyoruz, hem bağımlılık hem genç kızların beden algısıyla psikolojik sorunları ortada. Bunlar bir gün anlaşılacak. Çok erken bir dönemindeyiz, o yüzden çocuklar için Utah'ta çıkarılan yasayı isabetli buluyorum. Biraz daha kontrol altına alınması lazım."