‘Karadeniz'de Türkiye'yi yönlendirmek istiyorlar; Batı, orada gemileri yüzdürmek istiyor’

İsmail Hakkı Pekin’e göre, ABD Ukrayna’yı bahane ederek Avrupa’yı NATO’da hizalıyor. NATO-Ukrayna konseyiyle bir adım daha atılmasını bekleyen Pekin, Ankara’nın İsveç’in üyeliğine evet diyeceğini değerlendirdi. Zelenskiy’nin Türkiye ziyareti ve AB üyeliği temasına atıf yapan Pekin, Batı’nın Karadeniz’de Türkiye’yi yönlendirmek istediğini vurguladı.

NATO’nun Litvanya’nın başkenti Vilnius’taki zirvesinin hemen öncesinde İsveç’in ittifaka üyeliğinin resmileşmesi tartışmalarını odağına alan dikkat çekici gelişmeler yaşandı. Türk hükümeti, 2022 Madrid zirvesinde sağlanan Üçlü Mutabakat uyarınca nisan ayında Finlandiya’nın üyeliğine onayının ardından İsveç için de NATO için ‘yeşil ışık’ yaktı. Zirve öncesinde Vilnius’a giden Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, NATO Genel Sekreteri eşliğinde İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ile görüştü. Ve Türk hükümetinin onay için meclis sürecini işletmesi kararı duyuruldu.

Öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘İsveç’in NATO üyeliğine karşılık Türkiye’nin AB üyeliğini canlandırmak’ şartı gündeme düştü. Ancak başta Almanya olmak üzere AB ülkeleri iki konu arasında bağlantı bulunmadığı temasını işlediler. Türkiye’nin gümrük birliğinin güncellenmesi ve vize serbestisi için İsveç’in desteğinin alındığı belirtiliyor. Ancak uzlaşmanın tüm detayları henüz bilinmiyor.

Gelişmeleri ve Ankara’nın tavrını eski Genelkurmay İstihbarat Dairesi Başkanı ve İstinye Üniversitesi Güvenlik ve Savunma Stratejileri Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden (GÜVSAM) İsmail Hakkı Pekin ile konuştuk.

‘Amerika bu savaşı da bahane ederek bütün Avrupa’yı NATO içerisine alıyor ve Rusya’ya karşı hat oluşturuyor’

İsmail Hakkı Pekin’e göre NATO’nun geçen yıl Madrid zirvesinde onayladığı ve 2030’ları hedef alan stratejik konsept ortadayken, Vilnius zirvesinin gündemi de açık. ABD’nin Ukrayna çatışmasını bahane ederek tüm Avrupa’yı dizayn ederek Rusya’ya karşı bir hat oluşturduğunu belirten Pekin, bunu karşılayan planların da çoktan yapılmış olduğunu dile getirdi.

“Madrid’de kabul edilen bir konsept var. NATO’nun yeni stratejik konsepti, 2030’ları hedef alan bir konsept. O konseptte tehditler belirlenmiş. Biri Rusya. Savaş devam ediyor. Amerika bu savaşı da bahane ederek bütün Avrupa’yı tamamen NATO içerisine alıyor ve Rusya’ya karşı bölgede bir hat oluşturuyor. Ukrayna’dan başlıyor, İsveç de girerse Arktik bölgeye kadar devam ediyor. Bunun için otomatik olarak birtakım planlar hazırlamanız lazım. NATO’nun komuta kontrol yapısında değişiklikler olacak. Bazı komutanlıklar yeniden kurulacak. Yeni planlar yapılacak ve o planları uygulayacak kuvvet yapısı ortaya çıkacak. Bu zaten çalışılıyordur. Bu konu tamamlanmak üzeredir. Çünkü bu toplantılarda bu konular tartışılmaz, sadece liderler belli konuları söylerler. Zaten karargahlar çalışıyor. Herkesin kendi ülkesinde çalışmaları var, dışişleri var, savunma bakanlıkları var.”

‘NATO-Ukrayna konseyi belki bir adım daha ileri gidecek’

Pekin, NATO zirvesinde Ukrayna’nın üyeliği yolunda bir adım daha ileri atılmasının mümkün olacağı, Avrupa’nın savunma harcamaları konusunda sıkıştırılmasının söz konusu olacağı görüşünde:

"Zirveden başka ne bekliyoruz? Ukrayna’nın NATO’ya girme isteğinin nasıl karşılanacağını… NATO-Ukrayna konseyi belki bir adım daha ileri gidecek. Eğitim görmeleri, silah verilmesi, birtakım toplantılara davet edilmesi konuşulabilir. Ukrayna’nın tatmin edilmesi gerekiyor. Avrupa’nın para konusunda sıkıştırılması gerekiyor. Çünkü milli gelir harcamalarının yüzde 2’sinin savunmaya harcanması gerekirken, birin altında kalan ülkeler var. Bu tekrar gündeme getirilecektir.”

‘İsveç bu zirvede ittifaka girmese de evet yolu açılır’

Vilnius zirvesinde hemen olmasa bile İsveç’in NATO üyeliğinin yolunun açılacağı değerlendirmesinde bulunan Pekin, aksi durumda İsveç’i de katarak hazırlanan planlamaların ortada kalacağını söyledi:

“İsveç’e, belki bu toplantıda NATO’ya girmese bile evet yolunun açılacağını değerlendiriyorum. Cumhurbaşkanı giderken bu açıklamaları yaptı; ‘50 yıldır uğraşıyoruz, bir türlü bizi almadınız. AB konusunda önümüzü açın. Biz de İsveç’in önünü açalım’ diyerek… Burada AB gibi başka pazarlıkların olduğu, YPG, PKK ve diğer terör örgütleri gibi birtakım unsurlar olabilir. Burada onaylıyoruz demeseler bile İsveç gerekli hazırlığı yapsın biz Meclis’te bunu kabul ettireceğiz diyebilirler. Bunun anlamı evettir ama belki 3 ay sonra gider. Anladığım kadarıyla hazırlanan kuvvet planlarında İsveç de dahil edilmiş. Bunların onaylanmaması hiçbir şeyin onaylanmaması demek olur. Bütün planlar ortada kalır. Dolayısıyla Türkiye çok büyük bir baskı altında. Cumhurbaşkanı, giderken çok farklı bir konuşma yaptı. İsveç konusunda ‘Biz Madrid’de güçlü bir mutabakat yaptık. Biz söylediklerimizi yaptık, İsveç’ten de aynı şeyleri bekliyoruz’ dedi. Bu sefer zenginleştirdi, AB’yi dahil etti, diğer konulardan bahsetti.”

‘Amerika’ya mesaj dediler ama bence Rusya’ya verilen bir mesaj var orada’

NATO zirvesinden üç gün önce Erdoğan’ın Zelenskiy’i ağırlamasına dikkat çeken Pekin’e göre, ABD’den ziyade Rusya’ya verilen bir mesaj söz konusu. Türkiye’ye AB konusunda olası vaatlere vurgu yapan Pekin, Türkiye’nin bu sözlere dikkat etmemesi gerektiğini söyledi:

“Bu arada Zelenskiy’in ziyareti enteresandı. NATO Zirvesi’ne gitmeye üç gün kala Türkiye’ye geldi. Azov taburunun 5 komutanını giderken götürdü. Bu çok enteresan bir şey. Cumhurbaşkanı’nın Putin ile görüşmesi vardı. Orada da belirsizlik oldu. Konuşma esnasında yine AB ile beraber başka konulara da değindi, Zelenskiy ile görüşürken de. Böyle baktığımızda sanki Rusya ile aramızda bazı sorunlar olduğunu görüyorum. Amerika’ya mesaj dediler ama bence Rusya’ya verilen bir mesaj var orada. Zelenskiy ile basın toplantısında Cumhurbaşkanı, AB konusunda mesaj verdi. Belki de birtakım dokümanlar hazırlanmış. ‘Ama daha evvel olduğu gibi kâğıt üzerinde kalmasın. Bu planları uygulayacaksınız ve ona göre tedbirler alın’ dedi. AB’yi Litvanya’ya giderken de tekrar etti. Türkiye’ye AB konusunda birtakım sözler verilmiş. Türkiye’nin bu sözlere dikkat etmemesi lazım. Sözler ayrı ama bunların hayata geçirilmesi konusu var. ABD acaba YPG-PKK ile ilgili söz verdi mi?"

‘Cumhurbaşkanının Ukrayna’nın NATO’ya girmesinin mümkün olmadığını bilmemesi mümkün değil’

Pekin, Rusya’yla anlaşma ihlal edilerek 5 Azov Taburu* üyesinin Kiev’e dönmesine izin verilmesinin Moskova’ya yarattığı rahatsızlığa atıf yaparken, “Acaba Rusya ile Türkiye arasında bir açılma oldu mu? En çok korktuğum konulardan biri bu” dedi. Pekin, Erdoğan’ın “Ukrayna’nın NATO’ya girmeyi hak ettiğine inanıyoruz” sözlerine de dikkat çekerken, Cumhurbaşkanı'nın bunun olmayacağını bilmemesinin mümkün olmadığına da işaret etti:

"Acaba Rusya ile Türkiye arasında bir açılma oldu mu? En çok korktuğum konulardan biri bu. Türkiye çok iyi giderken Rusya ile belli sorunlar çıkar mı? Çünkü Azov taburu komutanlarının gönderilmesi Peskov’u rahatsız etmiş. Anlaşmaya göre bunlar savaş bitinceye kadar kalmak üzere Türkiye’ye gönderilmişti. Zelenskiy’in uçakta fotoğraflarını çekerek sosyal medyada yayınlaması, bunlarla ilgili Ukrayna’da tören yapılması, ‘Bir an önce biz de savaşa katılmak istiyoruz’ gibi laflar söylemesi Rusya’yı rahatsız eden şeyler. Cumhurbaşkanı, Zelenskiy ile basın toplantısında şunu söylüyor. ‘Biz Ukrayna’nın NATO’ya girmeye hak ettiğine inanıyoruz’ diyor. Bilmemesi mümkün değil, Ukrayna’nın NATO’ya girmesinin mümkün olmadığını biliyor. Çünkü hala savaşta, sınır sorunları buluyor, NATO’ya girmesinin Rusya ile savaşacak demek olduğunu Cumhurbaşkanı biliyor. Bu öylesine söylenmiş bir söz mü yoksa Rusya’ya karşı söylenmiş bir söz mü, bu da enteresan.”

‘Büyük bir pazarlık yapılıyor’

Pekin, Batı’nın Karadeniz’de Türkiye’yi yönlendirmek istediğini belirtirken, önümüzdeki dönemde farklı olaylarda Türkiye’nin olası rolünü düşünerek ilişkileri tamir etme ihtimaline atıfta bulundu:

“Sadece İsveç’teki o değişen terörizm maddeleriyle ilgili değil. Daha büyük bir şey, AB ve PKK konusunda, Batı ile Türkiye arasında olabilir. Karadeniz'de Türkiye'yi yönlendirmek istiyorlar. Batı, orada gemileri yüzdürmek istiyor. Türkiye ile yeni bir ilişkiler ağı kurma konusu var. Batı'nın şimdiye kadar yaptıklarını karşılayacak şekilde bir ilişki kurma modeli var. Bu konu gerçekten Türkiye'yi oyalamaya mı yönelik yoksa gerçekten önümüzdeki dönemde farklı olaylar mı ortaya çıkacak, o olaylarda Türkiye'nin rolünü düşünerek Türkiye ile ilişkileri yeni baştan tamir etme mi var? Bunun içinde F-16'lar var. Cumhurbaşkanı'nın dediği, 'Batı bize silah satmıyor. Biz savunma harcama yapıyoruz'. Bizim milli savunma sanayinde modernizasyondan geçirilmiş uçaklar dahil olmak üzere, Amerika'dan birtakım teknolojik ürünlerin alınmasına ihtiyacımız var. Bunlar da pazarlık masasında. Büyük bir pazarlık yapılıyor. Bütün bunlara bakınca Türkiye'nin birkaç ay içinde İsveç'in üyeliğini onaylayacak şekilde evete yakın bir cevap vereceğini değerlendiriyorum.”

‘Türkiye'ye birtakım sözler vermişler demek oluyor’

Pekin, Zelenskiy’nin Türkiye ziyareti, Azov Taburu* üyelerinin dönüşü ve AB üyeliği konusunun kurgunun parçası gibi göründüğünü belirtti. Türkiye’nin bugüne kadar hiçbir şey alamadığını anımsatan Pekin, bu kez durumu değiştirme olasılığına atıfta bulundu:

“Zelenskiy'nin toplantıya üç gün kala Türkiye'ye gelmesi, Rusya'nın istemediği esirlerin onunla gitmesi, AB üyeliğinden söz edilmesi kurgunun bir parçası. Dolayısıyla Türkiye'ye birtakım sözler vermişler demek oluyor. Yarın da Biden ile görüşerek belki doğrudan onlardan cevabını alacak ve karar verecek gibi değerlendiriyorum. Amerika'nın istediği resmin bozulmayacak bir karar olacağını ama bu sefer Türkiye'nin belki birkaç önemli konuda birtakım tavizler koparacağını düşünüyorum. Şimdiye kadar hiçbir şey almamışız. Yapılan bu faaliyetlerde hep Türkiye'den verilmiş. Cumhurbaşkanı da 'Şimdiye kadar yaptık, ne oldu? Eğer bir şey istiyorsanız bizden istediğiniz kadar sizin de bir şey vermeniz gerekiyor' diyor. Eğer bu hesaba göre bir şey yapılırsa ben Avrupa'nın bu konuya evet diyeceğini değerlendiriyorum.”

* ‘Azov’ - Rusya Federasyonu Yüksek Mahkemesi'nin 2 Ağustos 2022 tarihli kararıyla terör örgütü olarak tanınan oluşum.