Erivan yönetimi, 2013 sonuna kadar Avrupa Birliği'nin Doğu Ortaklığı programı çerçevesinde Brüksel ile ortaklık ve serbest ticaret anlaşması imzalamayı hedefliyordu. Ancak Ermenistan yıl sonuna doğru bu politikasını terk ederek, eski Sovyet ülkelerini bir araya getiren Avrasya Ekonomik Birliği ile bütünleşmeyi tercih etti.
Peki Ermenistan'ı Doğu Ortaklığı ile işbirliğinden vazgeçip Avrasya Ekonomik Birliği'ne üye olmaya ne itti? Rusya ve Ermenistan arasındaki ilişkiler, Erivan'ın dış politika tercihinde nasıl bir etkiye sahip?
"RUSYA GÜVENLİK GARANTÖRÜ OLARAK ALGILANIYOR"
Ermenistan, Kasım 2013'te Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta düzenlenen AB Doğu Ortaklığı Zirvesi'nde tıpkı Ukrayna gibi ortaklık anlaşmasını imzalamaktan son anda vazgeçmişti. Ancak Ukrayna'da yaşayanların aksine Ermenistan'da büyük protesto hareketleri meydana gelmedi. Bu durumu yorumlayan gazeteci Ekmenian, Ermenistan halkının çoğunun Avrasya Ekonomik Birliği'ne olumsuz yaklaşmadığını vurgulayarak bunu, Türkiye ve Azerbaycan tehdidine karşı ‘Rusya'nın güvenlik garantörü' olarak algılanmasına bağladı. Ekmenian, "Türkiye tarafından sınırın kapatılmasıyla uygulanan ekonomik abluka ve Azerbaycan'ın giderek artan silahlanma eğilimi nedeniyle Ermenistan halkının çoğu, Rusya'ya güvenlik garantörü olarak bakıyor. Ayrıca, Rusya ile işbirliği Ermenistan'da hiçbir zaman kötü gözle bakılan bir şey olmamıştır. Bundan dolayı halk arasında genel olarak anlaşmaya karşı büyük bir itiraz görülmedi" ifadelerini kullandı.
"AVRASYA İLE BÜTÜNLEŞMENİN DEZAVATAJLARI DA VAR"
Öte yandan Avrasya Ekonomik Birliği'ne üyeliğin Ermenistan için bazı dezavantajları da beraberinde getirdiğine dikkat çeken Ermeni gazeteci, bu olumsuzlukları şöyle sıraladı: "Ermenistan'ın Rusya'ya bağımlılığının artması büyük soru işareti. Avrasya Ekonomik Birliği'ne üyelik, Ermenistan gibi sınırlı kaynakları olan, Türkiye ve Azerbaycan tarafından kapatılmış sınırlarla yaşayan bir ülke için, dış dünya ile bağının daha da zayıflamasına yol açtı. Bu adım Ermenistan'a Avrupa'dan gelen yabancı yatırımları da azaltabilir. Ayrıca Rusya ekonomisindeki sarsılmaların Ermenistan'a da zarar verdiği, göz ardı edilmemeli."
ERİVAN'IN ‘ZORUNLU ADIMI'
Erivan merkezli Avrasya Ortaklığı Vakfı'nda görev yapan ve aynı zamanda AB Doğu Ortaklığı Sivil Toplum Forumu'nun Ermenistan koordinatörlüğünü üstlenen Mikayel Hovhannisyan ise Ermenistan'ın Avrasya Ekonomik Birliği'ne üyeliğinin Rusya'nın bu konu üzerindeki "ültimatomvari tutumu" sonucu geliştiğini söyledi. "Erivan yönetimi bu zorunlu adımla hiçbir şey kazanmadığı gibi neyse ki hiçbir şey de kaybetmedi" diyen Hovhannisyan "Ama illa bir kayıptan bahsetmek gerekiyorsa, Ermenistan post-Sovyet coğrafyası formatına dayalı olmayan bir bütünleşme sürecine dahil olma imkanını kaybetti" diye konuştu.
RUSYA İLE BATI ARASINDA ‘DENGE POLİTİKASI'
Ermenistan'ın Rusya ve Batı ile ilişkisini değerlendiren uzman, Ermenistan'ın bağımsızlığını ilan ettiği andan bu yana her zaman Rusya ve Batı arasında her zaman dengeli bir dış politika yürütmeye gayret ettiğini vurguladı. Mikayel Hovhannisyan'a göre Ermenistan'ın Rusya ile ilişkisi güvenlik temeline dayanırken, Batı ve özellikle de AB ile ilişkisi, kurumsal reform ve demokratikleşme temeline kurulu. Ekonomi ise her iki tarafla da ilişkisinde çok önemli bir rol oynuyor ama tamamen farklı bir içeriklere sahip. Ermeni uzman, "Rusya, post-emperyal geleneğinden hareketle Ermenistan'da mümkün olduğunca en üst seviyede ekonomik varlık göstermeye çalışıyor. AB ise bütünleşme esasına göre hareket ediyor. Doğal olarak Ermenistan için bütünleşme seçeneği daha kârlı" dedi. Gazeteci Harout Ekmenian ise, "Gürcistan ve Rusya-Ukrayna gibi kötü örnekler olmasaydı, Ermenistan için —önceden olduğu gibi- Batı ve Rusya arasında daha dengeli ilişkiler sürdürülebilmesi daha mümkün olabilirdi" yorumunda bulundu.
Peki Ermenistan'ın AB ile bütünleşme yoluna girmesini savunan Ermenistanlı gruplar bu görüşlerini hangi gerekçelere dayandırıyor?
Harout Ekmenian'a göre, bu kesimin argümanları öncelikle Rusya'ya artan bağımlılık üzerine dayanıyor. Bunun yanı sıra Rusya'yı giderek otoriterleşen bir ülke olarak görmeleri de kaygılarının artmasına neden oluyor. Mikayel Hovhannisyan ise halkın büyük çoğunluğunun —ister Doğu Ortaklığı ister Avrasya Ekonomik Birliği olsun- bu konuya kayıtsız olduğunun altını çiziyor. Hovyannistan "Ermenistan'ın AB ile bütünleşmesinden yana olanlarsa öncelikle Avrasya Ekonomik Birliği'ne üye ülkelerin otoriter olmasından hareket ediyor. Bu gruplara göre Ermenistan'ın AB ile bütünleşmesi ülkeye daha istikrarlı bir ekonomik gelişim imkanı sunacak ve aynı zamanda gelişmiş ülkelerden izole olma ihtimalini de azaltacak" diyor.
