IŞİD, Ortadoğu'da kalıcı mı?

Ortadoğu uzmanları, bölgede gücünü pekiştiren IŞİD tehdidini Sputnik için yorumladı.

Ramadi düştükten sonra IŞİD'in Ortadoğu'da uzun süre kalacak ve tüm bölgedeyi etkileyen bir faktör olduğunu savunan uzman sayısı artıyor. IŞİD daha önce, sadece yok edilmesi gereken bir terör örgütü olarak geçiyordu. Ancak şimdi durum değişti. CIA eski İcra Müdürü John Mcclaflin, IŞİD'in Ortadoğu politikasında uzun vadeli faktör olarak yerleşmesine yol açacak koşulları sıraladı. Bazı Rus uzmanlar gibi Şamil Sultanov da IŞİD'in uzun süre bölgede kalacağını savundu.

'HEDEF, BİRLEŞİK SÜNNİ ARAP DEVLETİ'

Ortadoğu ve Kürt sorunu uzmanı Vadim Makarenko, konuyla ilgili şu değerlendirmede bulundu:

"IŞİD, Suriye ve Irak'ın Sünni topraklarını ele geçirdi. Bu topraklarda, Osmanlı dağıldıktan sonra Haşimi Krallığı'nın kurulması planlanıyordu ama I. Faysal bunu başaramadı. Cemal Nasır, Saddam Hüseyin ve Hafız Esad da Sünni toprakları Baas Konfederasyonu altında birleştirmeye çabalamıştı ama tüm girişimleri kağıt üzerinde kaldı.

Şimdi bu ödevin, diğer güçler tarafından yerine getirilmeye çalışıldığını görüyoruz ve bu güçler, işi sonuna kadar götürmekte kararlı. Diğer bir deyişle, Suriye ve Irak topraklarında şu anda gördüğümüz birleşik Sünni Arap devletini kurma eğilimi ciddi bir geçmişe sahip."

'IŞİD KALICI'

IŞİD, bugün Suriye ve Irak'ın neredeyse yarısını kontrol altına tutuyor. Irak'ın başkenti Bağdat, bir yıldan fazla bir süredir tehdit altında yaşıyor. IŞİD ciddi bir şekilde Ürdün'ü de tehdit ediyor. Ele geçirilen topraklarda bir tür devlet kuruldu bile. Bu devlet, hava saldırılarına rağmen bu toprakları yönetiyor. En önemlisi de bu toprakların ve diğer ülkelerin, Sünni nüfusu tarafından destek görmesi. Diğer ülkelerden radikal eğilimli Sünni gençler, IŞİD saflarına katılmak için can atıyor.

Bunun sayesinde büyük bir 'ordu' kuruldu. Buradaki savaşçı sayısı konusunda uzmanlar farklı tahminlerde bulunuyor ancak gerçek şu ki bu 'ordu', uzunluğu binlerce kilometreye varan cephede savaşmaya devam ediyor. Buna sadece ulusal güçler direnebiliyor, yani Kürt peşmergeler veya Şii milisleri. Irak ordusu direnecek güçte değil, çünkü silahlara ve eğitime rağmen savaşmak için mücadele ruhundan yoksun. Birçok uzman, IŞİD'e karşı mücadele ödevinin sadece yeni askerlere verilen eğitimle çözülebileceğine şüpheyle bakıyor. Gerçekten de savaş yeteneğine sahip Kürtlerin ve Şii milislerin ciddi şekilde silahlandırılması fikri, daha fazla destek görüyor. Ancak Kürtler ve Şiiler sadece kendi topraklarını savunmaya hazır. Bu durum daha uzun süre devam edecek ve Tikrit geri alındıktan sonra IŞİD'in kısa sürede Irak'tan kaçacağı hayali neredeyse bitti. Şu anda IŞİD'in varlığı değil, daha ziyade sınırları tartışılıyor.

'SADECE TÜRKİYE VE İRAN, IŞİD'İ BİTİREBİLİR'

IŞİD lehine çalışan bir diğer faktör, halen devam eden, Irak'ın parçalanması süreci. Başbakan Haydar İbadi de bu parçalanmayı durduramadı. Kürdistan'ın bağımsızlığı, sadece uluslararası konsensüs meselesi haline gelirken Irak yönetiminin, IŞİD'in kontrolünde bulunmayan Sünni Araplarla anlaşması da zor görünüyor.

IŞİD'i sadece iki dış güç bozguna uğratabilir: Türkiye ve İran. Ancak hiçbirisi bu görevi üstlenmeyecek. Bölgenin diğer ülkeleri de bunu istemiyor.

'30 YILDA TAM BİR DEVLET OLUR'

Ortadoğu uzmanı, Rusya-İslam Dünyası Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Şamil Sultanov, IŞİD'in Ortadoğu politikasının en güçlü faktörlerden biri haline geldiğini belirterek, öneminin gelecekte artmaya devam edeceğinden emin olduğunu ifade etti. Sultanov konuyla ilgili şu yorumda bulundu:

"Uzun vadede, yani önümüzdeki 30-40 yıl içinde, IŞİD'in tam anlamıyla bir devlet haline gelme olasılığını yüzde 95 olarak görüyorum. Kısa vadede, yani önümüzdeki 5-7 yıl içinde, IŞİD geçici olarak toprak kaybı yaşayabilir, şu anda sahip olduğu kalelerini kaybedebilir ancak bu durumda bile Ortadoğu sahnesinde bir oyuncu olarak kalacak ve önemli bir bileşen olacak. Örneğin son bir yıla bakalım; Ortadoğu'daki durumu en çok kim etkiledi, IŞİD mi yoksa mesela Ürdün mü, diye sorarsanız yanıt kesinlikle IŞİD olur. Ürdün kralının İngiliz vatandaşı olması ve İngiltere'nin bu bölgede konumunun oldukça güçlü olmasına rağmen… Ortadoğu'da uzun veya orta vadeli eğilimlere kim daha fazla etki yaptı, İŞİD mi Kuveyt mi, IŞİD mi Birleşik Emirlikleri mi, IŞİD mi Yemen mi veya Tunus mu, diye sorarsak herkes hiç düşünmeden IŞİD der. Yani bu örgüt, çok büyük faktöre dönüştü ve prensipte yeni bir olgu olduğunu kanıtladı. Burada mevcut uzun vadeli eğilimlerin hepsi, bu fenomenin lehine işliyor."

Hiç şüphesiz dünya, en azından belli bir süre için Ortadoğu'nun askeri ve siyasi alanında önemli faktör haline gelecek yeni bir fenomenle karşı karşıya. Ve herkes, bölgesel ve küresel oyuncular, mevcut ve uzun vadeli politikalarında bu faktörü dikkate almak zorunda olacak.