Ankara'da ibre seçime dönerken 16 soruda süreç

AK Parti'nin yürüttüğü koalisyon görüşmelerinden olumlu sonuç çıkmadı. AK Parti lideri Davutoğlu'nun Cumhurbaşkanı Erdoğan'a hükümet kurma görevini iade etmesi bekleniyor. Erdoğan'ın yeni görevlendirme yapıp yapmayacağı merak ediliyor. Ancak kulislere göre yeni bir hükümet kurulması hayli zor ve ibre Cumhurbaşkanı kararıyla erken seçime çevrildi.

Sputnik, hükümet arayışlarında gelinen nokta ve bundan sonraki sürecin nasıl işleyeceğini araştırdı.

İşte 16 soruda süreç:

1- AK Parti'nin önderliğinde bir koalisyon hükümeti neden kurulamadı?

7 Haziran seçimlerinin hiçbir partiye tek başına hükümet kurma yetkisinin vermemesi üzerine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TBMM Başkanlık Divanı'nın oluştuğu ve Anayasa'da hükümeti kurmak için öngörülen 45 günlük sürenin başladığı 9 Temmuz'da AK Parti Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu'na görevi verdi.  Davutoğlu, bu tarihten 17 Ağustos'a kadara yani 40 gün boyunca hükümeti kurma çalışmalarını sürdürdü. HDP ile koalisyon görüşmesi yapmayan AK Parti, CHP ile müzakere masasına oturdu. CHP ile sonuç alınamaması üzerine son olarak MHP ile görüşüldü. Ancak hem CHP hem de MHP ile bir uzlaşma sağlanamadı.

2 — Hükümet arayışları sürecinde erken seçim gündeme geldi mi?

Evet. 7 Haziran seçim sonuçlarının belli olması ile birlikte erken seçim tartışmaları da başladı. Hükümetin kurulamaması halinde seçimlere gidilmesi gerektiği mesajları Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından da verildi. CHP ve HDP, erken seçime karşı çıkarken, daha önce erken seçimden yana tavır sergileyen MHP de, çatışmasızlık ortamının sona ermesi ve PKK'ya yönelik operasyonların başlaması ile birlikte erken seçimin tedavülden kalktığını duyurdu. AK Parti Genel Başkanı Davutoğlu'nun MHP'yi ziyaretinde gündeme getirdiği Meclis kararı ile erken seçim önerilerine de MHP lideri Devlet Bahçeli'den destek gelmedi. CHP ve HDP de Meclis kararıyla seçime gidilmesine karşı çıktı.

3-  AK Parti Genel Başkanı Davutoğlu hükümeti kurma görevini iade edecek mi, ederse ne olacak?

CHP ya da MHP ile bir hükümet kurulacağının anlaşılması üzerine AK Parti Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu görevi iade etme kararı aldı. Davutoğlu'nun iade etmesinden sonra inisiyatif Cumhurbaşkanı'nın geçecek. CHP, HDP ve MHP, Erdoğan'ın hükümeti kurma görevini seçimlerden ikinci parti olarak çıkan CHP'nin Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'na vermesini istiyor. Siyasi teamüller de bunu gerektiriyor. Ancak Anayasa'da bu konuda bir hüküm yok. Bu nedenle Cumhurbaşkanı istemezse görev vermeyebilir ya da herhangi bir partiden bir milletvekiline de bu görevi verebilir.

4- Cumhurbaşkanı, CHP lideri Kılıçdaroğlu'na hükümeti kurma görevini verirse ne olacak?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, teamüller doğrultusunda CHP liderine hükümeti kurma görevi verebilir. Bu durumda Erdoğan görevi vermek için Kılıçdaroğlu'nu Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na davet edecek. Ancak, CHP'nin Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na gitmeme gibi bir ilke kararı var. Kılıçdaroğlu'nun görevi almak için Cumhurbaşkanlığı'na gidip gitmeyeceği de ayrı bir tartışma konusu. Kulislerde ise böyle bir durumda Kılıçdaroğlu'nun görevi almak için Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na gideceği belirtiliyor.

5- CHP lideri Kılıçdaroğlu görevi alırsa ne yapacak?

Kılıçdaroğlu'nun Cumhurbaşkanlığı'na giderek hükümeti kurma görevi almasının ardından hızla diğer partileri ziyaret edecek. Kılıçdaroğlu'nun, MHP ve HDP'ye, CHP'nin azınlık hükümetine destek verilmesini ve bazı yasal düzenlemelerin yapılmasının ardından da seçime gidilmesi önerisinde bulunabileceği ifade ediliyor. HDP'nin bu öneriye sıcak bakabileceği belirtilirken, gözler yine MHP'de olacak. Daha önce TBMM Başkanlığı'nda HDP ile aynı cephede yer almamak için CHP'li adaya destek vermeyen MHP'nin bu pozisyonunu değiştirip değiştirmeyeceği merak ediliyor. Ancak kulislerde MHP'nin tavrının değiştirmesinin zayıf bir olasılık olarak değerlendiriliyor.

6- Yeni bir hükümet kurulamazsa ne olacak?

Anayasada hükümet kurmak için öngörülen 45 günlük süre 23 Ağustos pazar günü sona eriyor. Bu süreye kadar bir hükümetin kurulamaması durumunda Anayasa'nın 116. maddesi gereği Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı'na danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebiliyor.  

7- Erdoğan seçimlerin yenilenmesine karar verecek mi?

Anayasa'da Cumhurbaşkanı'nın seçimlerin yenilenmesine karar vermesiyle ilgili kesin bir hüküm yok;  'karar verebilir ' ifadesi yer alıyor. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan daha önce yaptığı açıklamalarda bu süreyi esnetmeyeceği mesajını vermişti. Bu nedenle de Erdoğan'ın seçim kararı alması bekleniyor.

8- Cumhurbaşkanı kararıyla seçime gidilmesi halinde TBMM'de bir oylama yapılıyor mu?

Hayır, bu karar hiçbir şekilde Meclis gündemine gelmiyor. Yenileme kararının Cumhurbaşkanı'nca verilmesi halinde bu kararın alındığı günden sonra gelen 90. günü takip eden ilk pazar seçim yapılıyor.

9- Cumhurbaşkanı kararıyla seçime gidilmesi durumunda iş başında hangi hükümet olacak?

Anayasaya göre böyle bir durumda geçici bakanlar kurulu oluşturuluyor. Geçici bakanlar kurulu, iki koşulun bir araya gelmesi sonucu kuruluyor, 45 gün içinde hükümetin kurulamaması ve Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi. Yani istifasını sunmuş mevcut AK Parti hükümeti ile seçime gidilmeyecek.

10- Seçim sürecindeki geçici bakanlar kurulunda başbakan kim olacak?

Anayasa'ya göre, TBMM seçimlerinin Cumhurbaşkanı'nca yenilenmesine karar verilmesi halinde, mevcut Bakanlar Kurulu çekiliyor ve Cumhurbaşkanı geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atıyor. Kulislerde böyle bir durumda Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yine AK Parti Genel Başkanı Davutoğlu'nu başbakan olarak atayacağı belirtiliyor.

11- Geçici bakanlar kurulunun üyeleri nasıl belirlenecek?

Her seçim döneminde olduğu gibi geçici bakanlar kurulunda da Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları bağımsızlardan oluşacak. Bu bakanlıklara TBMM içinden veya dışından bağımsız isimler atanabilecek. Kabinedeki diğer koltuklara ise siyasi parti gruplarından, oranlarına göre üye alınacak. Mevcut Meclis tablosu dikkate alındığında geçici bakanlar kurulunda AK Parti, CHP, MHP ve HDP'den isimler olacak.  

12- Partilerden geçici bakanlar kuruluna alınacak üye sayısı nasıl belirlenecek?

Siyasi parti gruplarından alınacak üye sayısını TBMM Başkanı tespit ederek Başbakana bildirecek. Teklif edilen bakanlığı kabul etmeyen veya sonradan çekilen partililer yerine, TBMM içinden veya dışarıdan bağımsızlar atanacak.

13- Meclis'teki dört parti de geçici bakanlar kuruluna girecek mi?

Anayasaya göre TBMM'deki dört partinin de kabineye girme hakkı var. Ancak MHP daha önce geçici bakanlar kurulunda görev almayacağını açıklamıştı. CHP ve HDP benzer yönde karar almazsa geçici bakanlar kurulu AK Parti, CHP, HDP ve bağımsızlardan oluşacak.

14- Geçici bakanlar kurulu ne zaman kurulacak? TBMM'den güvenoyu almasına gerek var mı?

Geçici bakanlar kurulu, yenilenme kararının Resmi Gazete'de ilanından itibaren beş gün içinde kurulacak. Geçici bakanlar kurulu için TBMM'de güvenoyuna da başvurulmayacak. Geçici bakanlar kurulu seçim süresince ve yeni Meclis toplanıncaya kadar görev yapacak.

15- Seçimler ne zaman olabilir?

Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) seçim hazırlıkları için 90 günlük bir süre veriliyor. Ancak YSK hazırlıklarını daha erken bitireceğini açıklarsa, seçimin 90 günün sonundaki ilk pazar yerine daha erken de yapılabileceği görüşünü savunanlarda var. 90 günlük süre dikkate alındığında seçimin kasım ayının ikinci yarısından sonraki bir pazar günü olabileceği belirtiliyor.

16- Kasım ayında gerçekleşecek olası bir seçimde siyasi partiler hazine yardımı olabilecek mi?

Hayır. Siyasi Partiler Kanunu gereğince, hazine yardımı ödeneği, ilgili şartları taşıyan partilere her yılın ocak ayında, katlı ödemeleri ise Yüksek Seçim Kurulu’nun seçim takvimine dair kararını izleyen 10 gün içinde yapılıyor.  Bu kapsamda, Ocak 2015 itibarıyla gereken şartları taşıyan AK Parti, CHP ve MHP'ye, yılın ilk iki ayında toplamda 531.1 milyon lira ödeme yapıldı. 7 Haziran'da yapılan seçimlerin sonucunda hazine yardımı almaya hak kazanan siyasi partilere ise hazine yardımının ancak Ocak 2016’da yapılabilecek. Bu durumda kasım ayında gerçekleşecek olası bir seçimde TBMM'de grubu olan siyasi partiler hazine yardımı alamayacak. 7 Haziran seçimlerinde yüzde 10 barajını aşarak hazine yardımı almaya hak kazanan HDP de yine seçime hazine yardımı almadan gitmiş olacak.