Yönetim sistemi değişikliğinde ikinci raund çarşamba başlıyor

TBMM’de ‘başkanlık sistemini’ öngören Anayasa değişiklik teklifinin 1. tur görüşmeleri tamamlandı. TBMM Genel Kurulu’nda 18 Ocak Çarşamba günü başlayacak 2. tur görüşmelerinde de 18 maddelik teklif aynen kabul edilirse Türkiye, sonbaharda referanduma gidecek.

AK Parti'nin MHP desteği ile TBMM gündemine getirdiği Türkiye'nin yönetim sistemini değiştiren 18 maddelik Anayasa değişiklik teklifinin TBMM Genel Kurulu'ndaki 1.tur görüşmeleri 9 Ocak Pazartesi günü başladı. TBMM anayasa değişiklikleri için aralıksız 7 gün mesai yaptı.

1.TURA DAMGA VURAN KAVGA, ISIRDI İDDİASI VE DÜŞÜNEREK OY KULLANMA

CHP ve HDP, karşı çıktıkları anayasa değişikliklerinin görüşmelerini engellemek amacıyla yoğun çaba sarf etti. Görüşmeler özellikle AK Parti ile CHP milletvekilleri arasında büyük kavgalara sahne oldu. Kavga sırasında AK Partili Fatih Şahin'in burnunun kırılması, AK Partili Muharrem Balta'nın, CHP'li bir vekil tarafından ısırıldığını iddia etmesi de 1.tur görüşmelere damgasını vuran olaylar arasında yer aldı. Birinci turun akıllarda kalan bir başka görüntüsü de CHP'li milletvekillerinin görüşmeleri engelleme amaçlı ‘düşünerek oy kullanma eylemi' oldu. CHP'li vekiller oy kabini içerisinde uzun süre beklediler, bazı CHP'li vekillerin bekleme süresi 20 dakikayı buldu, bu da oy kullanma süresini uzattı.

Anayasa değişiklik teklifinin 1. tur oylamaları tamamlandı.

© AA

AÇIK OY ANAYASA İHLALİ TARTIŞMASI

Görüşmelerde en çok ‘oylamaların gizliliğinin ihlali' tartışıldı. CHP, AK Partili milletvekillerinin, evet anlamına gelen beyaz pulları göstererek zarflara koyup oy kullanmasının anayasayı ihlal anlamına geleceğini ifade edip itiraz etti. CHP'nin, açık oy kullananların fotoğraf ve videolarını çekip sosyal medyada yayınlaması da AK Partililerin tepkilerine yol açtı. AK Partililer ayrıca anayasada CHP'lilerin iddia ettiği gibi gizli oylama hükmü bulunmadığını da savundu.

EVET CEPHESİNDE İLK 4 MADDE KRİZİ

Anayasa değişikliklerinde evet cephesinde yer alan AK Parti ile MHP de 1.tur görüşmelerde krizin eşiğinden döndü. Teklif üzerinde konuşan AK Partili İsmail Aydın'ın, "Ben de 1982 Anayasası'nın ilk 4 maddesinin mutlaka anayasamızda olmasının taraftarıyım ancak bir hukukçu olarak anayasanın değiştirilemez maddesinin kabul etmek mümkün değildir. Gerekli nisapla Anayasanın tüm maddeleri değiştirilebilir' deyince MHP'den itiraz geldi. Başbakan Binali Yıldırım'ın Anayasa'nın ilk dört maddesinin değiştirilmeyeceğini açıklayıp bu konudaki açıklamaları ‘ucuz polemik' olarak ifade etmesi ile MHP ile yaşanacak kriz aşılabildi.

GEÇSE DE GEÇMESE DE ERKEN SEÇİM Mİ?

Anayasa değişikliğinin 1. tur görüşmelerine ‘erken seçim tartışmaları' da damga vurdu. Hem AK Parti yöneticileri hem de MHP Lideri Devlet Bahçeli'den anayasa değişikliklerinin TBMM'den geçmemesi halinde parlamentonun yenilenmesinin gündeme gelebileceğine ilişkin açıklamalarının ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dan da "Parlamento çalışılmaz hale getirilirse seçim konusu da gündeme gelebilir" dedi. CHP ve HDP bu açıklamaları ‘milletvekillerine yönelik tehdit' olarak değerlendirdi. Kulislerde anayasa değişikliklerinin TBMM'de kabul edilse de erken seçime gidilebileceğine ilişkin senaryolar konuşulmaya başlandı. Bu senaryoyu savunanlara göre; Cumhurbaşkanı anayasa teklifi ile verilen yetkileri kullanmak için 2019'da yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimini beklemeyebilir, değişikliklerin referandum ile kabul edilmesi halinde, TBMM seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birleştirilerek daha önce yapılır ve Cumhurbaşkanı yetkilerini hemen kullanmaya başlayabilir.

EN DÜŞÜK OYLAR MADDELERE GEÇİŞ İLE 7. VE 8. MADDELERDE

Anayasa değişiklik teklifinin 1.tur görüşmelerinde, teklifin maddelere geçişi ile 18 madde ayrı ayrı oylandı. Maddelere geçişi 338 oyla kabul edilen teklifte en yüksek oyu 347 kabul ile yargı yetkisinin ‘bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılacağını' düzenleyen 1. Madde aldı. En düşük oy da Cumhurbaşkanlığı seçimini düzenleyen 7. Madde ile Cumhurbaşkanı'na yürütme yetkisi veren ve 'Devlet Başkanlığı' sıfatı getiren 8. Madde de çıktı. Her iki madde de 340 oy ile kabul edildi.

2.TUR GÖRÜŞMELER ÇARŞAMBA GÜNÜ BAŞLIYOR

Anayasaya göre, anayasa değişikliklerinde ikinci tur görüşmeler, birinci turun bitiminden 48 saat sonra yapılabiliyor. Bu nedenle Anayasa değişiklik teklifinin TBMM Genel Kurulu'ndaki ikinci tur görüşmeler 18 Ocak Çarşamba günü başlayacak. AK Parti, teklifin ikinci turunda günde 6 maddenin kabul edilmesini, teklifin görüşmelerinin de en geç 21 Ocak Cumartesi tamamlanmasını hedefliyor.

330 KABUL OYU ÇIKMAZSA DÜŞÜYOR

İkinci turda, teklifin tümü ve maddeleri görüşmeye açılmıyor. Yani milletvekilleri maddeler üzerinde konuşma yapamıyor. Sadece maddeler üzerinde verilen değişiklik önergeleri görüşülecek, birinci turda üzerinde değişiklik önergesi bulunmayan bir madde hakkında ikinci turda önerge de verilemeyecek. İkinci tur, Anayasa değişikliği teklifinin TBMM'de kabul edilmesi için belirleyici olacak. İkinci turda, 330'un altında oy alan madde tekliften düşecek. Teklifin tamamının oylamasında da kabul oylarının 330'un altında kalması halinde anayasa değişiklik teklifi tamamıyla düşecek.

CHP ANAYASA MAHKEMESİ'NE BAŞVURACAK

Anayasa değişikliği ile sistemin değil rejimin değişeceğini ifade eden CHP ise, Anayasa Mahkemesi'ne başvurmaya hazırlanıyor. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, bu konudaki kararlarını "Ortaya çıkan tüm ihlalleri, tüm teknolojinin ve hukukun, İçtüzüğün tanıdığı tüm olanakları kullanarak tespit edeceğiz ve bunu günü geldiğinde Anayasa Mahkemesine taşıyacağız. Eğer bu düzenleme açık oylarla, takip edilen oylarla, gözlemcilerle, baskıyla alenileştirilir ve 330'u geçerse Anayasa Mahkemesine gidip bu düzenlemenin Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmesi ve iptalini sağlayacağız. Anayasa Mahkemesinin 2010 yılında verdiği karar son derecek net. ‘Ben ihlalin ikinci turda olduğuna bakarım ve sayının sonucu etkileyecek olmasına bakarım' diyor Anayasa Mahkemesi" sözleriyle anlattı. Özel, Anayasa Mahkemesi'ni şekil yönünden de anayasa yazım tekniği açısından da başvuracaklarını belirtti.

KABUL EDİLİRSE MART SONU NİSAN BAŞI REFERANDUM

Anayasa değişiklik teklifinin TBMM'de 330 —367 oy arasında kabul edilmesi referandum anlamına geliyor. Bu teklifinde TBMM'de referandum çoğunluğuyla kabul edilmesi halinde Türkiye Mart ayının sonu ya da Nisan ayı içinde referanduma gidecek. Teklifin halk oylamasında kabul edilmiş sayılması için de kullanılan geçerli oyların yarısından bir fazlasının "evet" olması gerekecek.

DÜZENLEMELER NE ZAMAN YÜRÜRLÜĞE GİRECEK?

Anayasanın, seçim kanunlarında yapılan değişikliklerin, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmayacağına dair hükmü, değişiklik yürürlüğe girdiği tarihten sonra birlikte yapılacak ilk milletvekili genel seçimi ile Cumhurbaşkanı seçimi için uygulanmayacak.

"Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesileceğine" dair hükmün kaldırılması, değişikliğin yayımı tarihinde, mevcut anayasada Bakanlar Kurulu, sıkıyönetim, tasarı, kanun hükmünde kararname, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ibarelerinin kaldırılmasına dair değişiklikler de TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimleri sonucunda Cumhurbaşkanının görevi başladığı tarihte yürürlüğe girecek.

Milletvekili sayısının 600'e çıkarılması, TBMM seçimleri ve Cumhurbaşkanı seçimlerinin 5 yılda bir aynı gün yapılması, Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimine ilişkin değişiklikler, birlikte yapılacak ilk TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarihte yürürlüğe girecek.