Referandumda Türkiye'nin yüzde 51'lik bir oy oranıyla sistem değişikliğine ‘evet' demesi, Rusya yetkililerin Türkiye'ye charter uçuşlarının iptal edilme ihtimaline gerekçe gösterdiği ‘Türkiye'deki karmaşık siyasi durum'la ilgili şüpheleri giderebilir mi? Turizmden ortak projelere iki ülkenin ekonomik ilişkileri nereye evrilir? Uzmanlar, 16 Nisan'da gerçekleştirilen anayasal referandumunun ardından ikili ilişkilerin olası gidişatını Sputnik'e değerlendirdi.
'AB İLE İLİŞKİLER RAFA KALKABİLİR'
Anayasa değişikliği referandumunun ardından Ankara açısından Moskova ile ilişkilerin daha çok önem kazanma olasılığına değinen Rusya uzmanı gazeteci Cenk Başlamış, Sputnik'e yaptığı açıklamada "Özellikle ilk tepkilere baktığımızda, Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) ilişkileri konusunda ufukta yeni gerginlikleri görünüyor. Öte yandan, ABD referanduma ilişkin halen sessizliğini koruyor. Türkiye, AB ile zaten gergin olan ilişkileri bir süre rafa kaldırabilir ancak ABD ile köprüleri atması neredeyse olanaksız. İşte, bu belirsizlik koşullarında Türkiye-Rusya ilişkileri daha da önem kazanıyor" ifadelerini kullandı.
Türkiye ve Rusya ilişkilerinde de pürüzler olduğuna değinen Başlamış "24 Kasım 2015'teki uçak krizinin ardından liderler el sıkışsa da taşlar bir türlü yerine oturmadı. Deyim yerindeyse iki taraf arasında bir 'diplomatik itiş kakış'yaşanıyor. Rusya'nın kriz döneminde uygulamaya koyduğu bazı yasak kararlarını kaldırmakta acele etmemesi, buna karşılık Türkiye'nin buğdayda olduğu gibi bazı karşı adımlar atması ilişkilerin tam anlamıyla rayına oturmadığını gösteriyor" dedi.
Suriye meselesinin Türkiye-Rusya ilişkilerine gölge düşürmeye başladığını ifade eden Başlamış "ABD'nin Suriye'ye düzenlediği füze saldırısını Türkiye'nin yüksek perdeden desteklemesi kuşkusuz Moskova'nın hoşuna gitmedi. Oysa, ilişkileri düzeltme kararı aldığında Rusya'nın en öncelikli beklentisi Türkiye'nin Suriye politikasını mümkün olduğu kadar Moskova'nın politikasına yaklaştırmasıydı. Önceleri böyle de oldu, zaten bunun sayesinde Fırat Kalkanı operasyonu yapılabildi" dedi ve ekledi:
"Bu tablo bize ister istemez Türk-Rus ilişkileri açısından inişli çıkışlı bir gelecek gösteriyor. Evet, iki ülke arasında sorunlar var ama Batı'ya gergin olan Türkiye'nin Rusya'yı da karşısına alması olasılığı son derece zayıf. Diğer yandan Rusya da Batı ile ilişkileri kötüleşmiş bir Türkiye'yi kendi çıkarları açısından bir fırsat olarak görüyor."
Uçak krizinin iki tarafa verdiği bazı dersler olduğuna değinen Başlamış "Bunların başında, ekonomi ve enerji alanlarında yakın iş birliği içinde bulunan iki ülkenin birbirlerini kolay kolay feda edemeyeceği gerçeğini görmeleri geliyor. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde taraflar, çıkarlarının çatıştığı alanlarda sıkıntılar yaşamaya, çıkarlarının örtüştüğü alanlarda iş birliği yapmaya devam edecek" diye ekledi.
'400-500 MİLYON DOLARLIK KAYIP SÜRÜYOR'
Türkiye'nin referandumun ardından erken seçime gitmesi ihtimalinin, Moskova yetkililerinin Türkiye'ye yönelik temkinli yaklaşımını artıracağını ifade eden Turşucu, ilişkilerin 2015 yılındaki uçak krizi ve Büyükelçi'nin öldürülmesi gibi olaylara rağmen 'olumlu' devam ettiğini söyledi.
Turşucu "Rusya Büyükelçisi'nin öldürülmesi ve uçak krizi, iki ülke ilişkileri açısından çok ciddi olaylar. Tarihte bu gibi olaylardan ötürü savaş bile çıkmışlığı olduğu düşünüldüğünde iki ülkenin de süreci iyi yürüttüğü söylenebilir. Ancak dostluk her ne kadar sürüyor olsa da, taraflar bayrakları indirmedi. Örneğin Rusya'nın Türkiye'nin ihraç ettiği domatese yönelik yasak sürüyor. Bu da yllık 400-500 milyon dolarlık kayıp demek. Bu aslında sert bir hareket. Bu gibi sert tutumların bir süre daha süreceğini söylemek mümkün" dedi.
Türkiye'nin Rusya ile yaşadığı uçak krizi nedeniyle hızla düşüşe geçmesinin bir yıl sonrasında turizm sektörünün yeniden canlanmaya başladığını söyleyen Turşucu "Önce tamamen uçuşlar yasaklandı. Yüzde 90'lara dek azaldı. Bu sene hızlı bir yükseliş var. Halen olaylar olmadan önceki seviyenin altında olsak da 2017'nin ocak ve şubat ayında sıçrama yaşandı" dedi.
'DOSTANE AMA TEMKİNLİ YAKLAŞIM'
İki ülkenin ilişkilerinin hassas zeminde ilerlediğini belirten Turşucu "Rusya'nın referanduma bağlı siyasi belirsizlik oluştuğuna ve bunun güvenlik tehdidi oluşturabileceğine ilişkin açıklamaları, ilişkilerin ne denli hassas bir çizgide sürdüğünü gösteriyor" dedi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rus yetkililerden Türkiye'ye ilişkin belirsizlik ve güvenlik kaygıları olduğuna ilişkin açıklamalara değinen uzman "Bu açıklamalara ne ihtiyaç vardı diye düşündük. Bunlar, ilişkilerin halen hassas zeminde sürdüğünü gösteriyor" diye konuştu.
'ERKEN SEÇİM OLUMSUZ ETKİLER'
Referandumun yarattığı 'flu' ortamın sona erdiğine ancak şimdi ise erken seçim ihtimalilerinin gündeme geldiğini hatırlatan Turşucu "Piyasalar da erken seçim olmamasını arzu ediyor. Nitekim erken seçim olursa yine gerilim olur. Bu yüzden hepimiz Türkiye erken seçim sathına girip girmeyeceğini izleyeceğiz" dedi.
