Habertürk'ten Nalan Koçak, Ford ile Suriye'deki gelişmeleri konuştu.
‘ESAD'IN CANLI ÇIKACAĞINI HİÇ BEKLEMİYORDUM'
Suriye'de protestolar başladığında ilk değerlendirmeniz ne oldu? " (Devlet Başkanı Beşar) Esad birkaç ay içinde gider" dediniz mi?
Atandığımda Suriye'de herkes televizyonlardan Mısır'daki gösterileri izliyordu. Suriye'de benzer bir tablo beklemiyorduk. Bahar süresince eylemciler ve hükümet arasında diyalog yürütülmesini bekledik. Ancak ağustos gibi bunun mümkün olmadığını, iç savaşın patlak vereceğini anladık. Dürüst olayım, Esad'ın bu süreçten canlı çıkacağını hiç beklemiyordum.
Hama'ya meşhur ziyaretinizi sormak istiyorum. Temmuz 2011'de muhaliflerin güçlü olduğu kente gittiniz. Göstericiler sizi zeytin dallarıyla karşıladı. Eleştirildiniz, protestoları organize etmekle suçlandınız…
Amerikalıların Arapları kolayca kontrol edebildiğini düşünmek güzel. Ancak gerçek Hollywood filmlerinden farklı. Eylemleri kontrol etmedik, sadece gözlemledik. Irak savaşından çıkarılacak ders şu olmalı: Amerikalılar her şeyi kontrol edemiyor. Ziyaretin amacı barışçıl eylemlere desteğimizi göstermekti. Biz oraya gitmeden birkaç gün önce ordu kenti sardı. Şehirde bir çatışma patlak verecekse, tanıklık etmek istedim.
Şehirde atmosfer nasıldı?
Amerikalı bir elçi oraya gittiği için çok mutlulardı. Elçi olduğuma inanmadılar bile. Ertesi gün ve cuma günü düzenlenen eylemler çok sakindi. Suriye polisinin beyaz plastik sandalyelerde, ağaçların altında çay içtiğini hatırlıyorum.
‘ÖLÜMDEN KORKMADIM AMA DÖVEBİLECEKLERİNİ DÜŞÜNDÜM'
Ziyaretten sonra rejim yanlısı göstericiler elçilik binasını taş yağmuruna tuttu, konvoyunuza saldırdı, muhalif lider Hasan Abdül Azim'i ziyaret ederken benzer şeyler oldu… Öldürülmekten korktunuz mu?
Hayır, çünkü bize saldıranları Suriye hükümeti organize ediyordu. Elçilik binasını basanlar Şebbiha'ydı (rejime bağlı milis gücü). Elçilik binasına girişlerinden askeri eğitim aldıklarını anladık, yüksek güvenlikli duvarlara hiç zorlanmadan tırmandılar. Suriye hükümetinde bunu planlayanların isimlerini bile biliyorduk. Öldürülmekten ziyade bana saldırabileceklerini, dayak atabileceklerini düşünüyordum.
Öldürmeye cesaret mi edemezlerdi?
Beni öldürselerdi, çok büyük bir ihtimalle diğer ülkelerin elçilikleri kapanırdı. O dönem Suriye hükümeti elçiliklerin kalmasını ve dünyaya "Durum tamamen kontrol altında" mesajı vermek istiyordu.
Hasan Abdül Azim'i ziyaret ederken 3 saat mahsur kaldınız. Nasıl hissettiniz? Esad'la iletişime geçtiniz mi?
Abdül Azim, Esad'ın yardımcısı Faruk Şara'yı aradı, "Bu çok saçma, hemen durdurun" dedi. Şara sanırım Azim'e, "Amerika Elçisi'yle buluşmamalısın" dedi. Abdül Azim ise "Bana vatanseverlikdersi vermenize gerek yok" yanıtını verdi. O sırada dışişleri devreye girdi, polis gönderilmesini istedi, kabul ettiler. Ancak polislerin binaya gelmesi birkaç saat sürdü. Elçilikten beni almak için yola çıkan 2 araca hasar verdiler.
'EL KAİDE 4.0 SÜRÜMÜ KARŞIMIZA ÇIKABİLİR'
Bugüne gelecek olursak… Trump, YPG'yi silahlandırmaya başladı. Bu doğru karar mıydı?
Ayrıca bu karar en önemli müttefiklerimizden olan Türkiye'yle sorun yaratıyor. Türk hükümetinin bazı terör saldırılarının Rojava'dan düzenlendiğini ortaya koyan raporlarını okudum. Bunlar çok ciddi suçlamalar ama ABD hükümetinin bunlara yanıt verdiğini görmedim. Türkiye ciddi bir yanıtı hak ediyor. Ayrıca herkes şunu biliyor: Bugünün YPG savaşçısı yarın PKK'lı olabilir. (Cumhurbaşkanı Recep) Tayyip Erdoğan'ın iç politikasını asla onaylamıyorum ama terör konusundaki endişeleri çok haklı.
‘OBAMA İSLAMCI GRUPLARLA ÇALIŞMAK ZORUNDA KALDI'
Tüm bunlara rağmen (ABD Başkanı Donald) Trump neden bu kararı aldı?
Obama yönetimi Sünni İslamcı gruplarla çalışma konusunda hiçbir zaman rahat değildi. Ancak bu gruplara destek vermeden de DEAŞ'la mücadeleyi mümkün kılamadılar. Özgür Suriye Ordusu'ndaki seküler gruplar yeterli değildi. İstemeyerek Ahrar-üş Şam gibi gruplarla çalışmak zorunda kaldılar. YPG'yse seküler bir grup olarak görülüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, "YPG'den tehdit gelirse karşılık veririz" açıklamasını yaptı. Sizce Türkiye ve ABD askeri ve siyasi kriz yaşar mı? Türk askeri kara harekâtı düzenlerse, ABD Türk askerini vurur mu?
Türkiye'nin bir diğer endişesi de Irak ve Suriye sınırını tamamen Kürtlerin kontrol etmesinin Arap coğrafyasıyla bağlantıyı koparacak olması.
O kadar eminim ki Washington'da kimse bunu anlamıyor. Dürüst olayım, Erdoğan'la bir kavga başlatmak istemem ama demokratik olmayan uygulamalar Türkiye'nin ABD'deki imajına çok zarar verdi. Amerikalılar artık Türk hükümetine daha az sempati besliyor. Adil ve mantıklı değil ama gerçek bu.
‘MUHALİFLERE YETERİNCE YARDIM ETMEDİK'
Makalelerinizden okuduğum kadarıyla silahlı muhalifler konusunda da bazı fikir değişiklikleriniz olmuş…
Muhaliflere silah yardımını ciddi şekilde yapmadık. Ilımlı gruplar da Nusra Cephesi'yle işbirliği yaptı. Bence bu çok önemli bir hata. Muhaliflere Amerikan askerlerinin Suriye'ye asla müdahale etmeyeceğini yeterince anlatmalıydık. Hâlâ bazıları bunu umut ediyor.
İstifa ederken "Suriye politikamızı savunamıyorun" demiştiniz. Washington'un en büyük hatası neydi?
Obama yönetimi siyasi müzakere istedi ama Esad'ı masaya getirmek için gereken baskıyı hiçbir zaman kurmadı. Obama yönetimi Suriye iç savaşına fazla karışmak istemiyordu ama sonunda DEAŞ'la mücadele etmek için asker göndermek zorunda kaldı. Ben buna tamamen karşıydım, ömrümün 5 yılını Irak'ta Amerikan askerlerini oradan çıkarmakla geçirdim.
‘ESAD TANIŞTIĞIM DİĞER ARAP LİDERLERDEN FARKLI'
Esad'la birkaç kez bir araya geldiniz. İç savaş çıktığı zaman görüştüğünüz için soruyorum. Panik içinde miydi? Sizde nasıl bir izlenim bıraktı?
'OBAMA'YI 'ESAD GİTMELİ' DEMEKTEN VAZGEÇİRMELİYDİM'
Geçmişe baktığınızda, sizce kişisel hatalarınız neydi?
Çok büyük bir analitik hata yaptım. Rusya ve İran'ın Suriye'ye bu kadar askeri güç gönderebileceğini hesaplayamadım. Bir başka hatam; Obama "Esad meşruiyetini yitirdi, görevi bırakmalı" dediğinde onu durdurmalıydım, "Esad gitmeli" demekten vazgeçirmeliydim. Esad'ı sevdiğim için değil, Obama'nın Esad'a karşı asla asker göndermeyeceğini bildiğim için. Esad'ın askeri güç olmadan çekilmeyeceğini biliyordum.
Türkiye, YPG'yi, PKK’nın Suriye’deki uzantısı olarak görüyor ve bu yapıyla ilişkili DSG gibi örgütlerin de 'terör örgütü' olarak kabul edilmesini istiyor. Ancak, Başta ABD olmak üzere Batılı güçler, Ankara’nın bu görüşünü kabul etmiyor. Ankara, ayrıca YPG'ye silah verilmesine de sert bir şekilde karşı çıkıyor.
