Kuzey Irak’taki referandum, Ortadoğu haritasını ne şekilde değiştirebilir?

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Irak’tan ayrılmayı öngören bağımsızlık referandumu kararı alarak, önümüzdeki Eylül’de yapılması planlanan oylamanın hazırlıklarına başladı. Russia Today (RT) haritada bir Kürt devletini isteyenlerin ve istemeyenlerin kim olduklarını araştırdı.

IKBY, toprakları paylaşım süreci içerisinde o topraklara dâhil olmayan Kerkük gibi başka bölgeleri de topraklarına katmak istiyor. Bu durum bölgede yeni askeri-siyasi çatışmaları tetikleyebilir. Ancak Kürtlerin, dışarıdan destek almadan ayrılmaya yönelik adım atmaları zor. 

'DEVLET İÇİNDE DEVLET'

Önümüzdeki Eylül ayında, IKBY Başkanı Mesud Barzani ile Kürt parti liderlerinin vardıkları anlaşma doğrultusunda Irak’tan ayrılma konusunda referandum düzenlemesi bekleniyor. Rudaw muhabirinin aktardığına göre bağımsızlık tarihi 25 Eylül olarak kararlaştırıldı. Bununla birlikte partiler, 6 Aralık’ta başkanlık seçimleri düzenleme konusunda da anlaştı. IKBY’nin ayrılma girişimine Bağdat’ın karşı çıkacağı ve diğer bölge ülkelerini de ciddi bir şekilde tahrik edeceği ortada.

REFERANDUM KARARI YETKİSİ TARTIŞMASI

Durumu IKBY’deki iç ihtilaflar daha da karmaşık hale getiriyor. Eski Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani'nin liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ve IKBY Başkanı Mesud Barzani'nin liderliğindeki Kürdistan Demokratik Partisi (KDP), yapılacak oylamanın detayları üzerinde çalışmak için ekip oluşturmaya başladı. Değişim Hareketi (Gorran) ve Kürdistan İslami Hareketi ise, referandum düzenleme kararının sadece Parlamento tarafından verilebileceği gerekçesiyle görüşmelere katılmayı reddetti.

'KÜRTLER İÇİN EN İYİ ALTERNATİF AYRILMAK'

KDP, Bağdat’ın referanduma karşı çıkmayacağını, sadece tartışmalı bölgeler konusunda ihtilafların çıkabileceğini öne sürüyor. KDP Rusya Temsilcisi Hoşavi Babakr, RT’ye verdiği röportajda, "Şu anda Irak’ta çatışmalı bir ortam mevcut, Sünniler ile Şiiler arasında savaş var. Gerilimin daha ne kadar devam edeceği bilinmiyor, Kürtler için en iyi alternatif ayrılmak" diye konuştu.

KERKÜK TARTIŞMALARI

IKBY bölgesinin nüfusu etnik Kürtlerden oluşuyor. Bağdat ile Kürtler arasındaki ilk özerklik anlaşması 1970’te yapılmıştı, ancak Irak yönetimi anlaşmanın şartlarını uygulamada aceleci davranmadı. Kürtler 1991’de, ABD’den de destek alarak Saddam Hüseyin’in ordularıyla şiddetli çatışmalar sonrasında kendi denetimlerinde bir alan elde etmiş oldu. Kürtler, 1991’den beri fiili olarak kullandıkları alana 2005’te Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) adı altında yasal bir statü kazandırdılar.

BAĞDAT — ERBİL ARASINDA KERKÜK

Ancak Kürtler, Bağdat ile sınırları netleştiremedi ve içinde devasa petrol kaynaklarına sahip olan Kerkük’ün de de bulunduğu bazı bölgelerin statüsü Erbil ile Bağdat arasında hala tartışılıyor. Kürt birlikleri 2014’te Kerkük’e saldıran IŞİD’in saldırısını püskürttü, Irak ordusu ise geri çekildi. O zamandan beri bölge Kürtlerin kontrolünde kalmaya devam ediyor. IKBY referandum sonrasında Kerkük’ü de topraklarına katmak istiyor. Öte yandan Bağdat, büyük petrol rezervlerinin bulunduğu Kerkük’ü kaybetmek istemiyor. Bu durum, ileride Arap-Kürt çatışmasına yol açabilir.

ANKARA — ERBİL ARASINDA KERKÜK GERGİNLİĞİ

Kerkük’e ilgi gösteren bir başka ülke de Türkiye. Geçtiğimiz nisanda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kürtlerin Kerkük ile ilgili hak iddialarını sert bir dille eleştirdi ve kentteki Kürt bayrağının indirilmesini talep etti. Erdoğan, “Kerkük Kürtler'indir safsatasına Türkiye olarak biz uymuyoruz. Kerkük orada yaşayan Türkmen, Arabıyla, Kürdü varsa Kürdüyle hepsinindir” dedi. Daha önce yapılan işbirliğine rağmen bu ihtilaflar, Ankara ile Erbil arasındaki ilişkilerin bir derece soğumasına neden olabilir. Kuzey Irak’tan petrol ihraç eden Türkiye, Barzani yönetimi ile ilişkileri canlı tutmak istiyor, ancak Kürtlerin ayrışması durumunda bölgede artan gerilim, petrol sevkiyatlarını da tehlike altına sokabilir.

'TÜRKİYE'NİN TAVRI HENÜZ BELLİ DEĞİL'

Rusya Şarkiyat Enstitüsü Arap ve İslam Araştırmaları Merkezi çalışanı Boris Dolgov, RT’ye verdiği röportajda, “Türkiye’nin bu konudaki tavrı henüz belli değil. Daha önce Mesud Barzani, IKBY’e ılımlı tutum izleyen Ankara ile ilişkileri sıcak tutuyordu. Fakat şu anda ilişkilerin ne derece gelişmiş olduğu bilinmiyor” dedi. Dolgov, referandum hazırlığına girmeden önce Erbil’in dışarıdan destek alması gerektiğini, Barzani’nin geçtiğimiz mayısta yaptığı Washington ziyaretinde Beyaz Saray’ı kendi tarafında çekmiş olabileceğini öne sürdü.

ORTADOĞU FALI

ABD’nin dışında Erbil’in Tel Aviv gibi vazgeçilmez bir müttefiki daha var. İsrail büyük bir olasılıkla IKBY’nin Irak’tan ayrılmasını selamlayacak. Dolgov, “İsrail, her zaman Kürt devletinin oluşumunu ve isteklerini destekledi. İsrail’in Peşmerge güçlerinin ve iç güvenlik kuvvetlerinin oluşturulmasında yardım ettiği biliniyor” diye konuştu. Tel Aviv’in bu konuda ilgisini açıklamak pek de zor değil. Jeopolitik olarak etrafı düşmanlar ile çevrili İsrail, müttefiklere ihtiyaç duyuyor.

İRAN'IN YAKLAŞIMI

Öte yandan İsrail’e uzun süredir düşman olan İran, Kürt meselesi konusunda farklı bir pozisyona sahip. Iran’ın IKBY’nin ayrılmasına izin vermemek için Irak’taki durumu etkilemeye çalıştığını söyleyen KDP Rusya Temsilcisi Hoşavi Babakr, “Referanduma açıkça karşı çıkan İran, dışarıdan etki ediyor. Ancak Tahran’ın etkisinin durumu değiştireceğini pek sanmam” diye konuştu.

IKBY’nin Irak’tan ayrılmasının ve egemenlik ilan etmesinin Irak, Suriye, İran ve Türkiye’deki Kürtlerin de siyasi bağımsızlık çabalarını kamçılayacağını belirten Dolgov, “Bu durum sadece Irak’ta değil, tüm bölgedeki gerilimin artmasına neden olacak. Referandum bir kenara, referandum hazırlıkları dahi domino etkisi yaratabilir” ifadelerini kullandı.