Türkiye ve İran’ın Ortadoğu’daki ortak hedefi neresi?

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ‘İran'la ortak operasyonunun olası olduğuna' işaret eden açıklamasını Sputnik'e değerlendiren uzmanlara göre, iki ülkenin ortak bir operasyon yapması ‘zor' olsa da başta Kandil ve İdlib olmak üzere çeşitli konularda uzlaşı sağlamaları ve uyumlu adımlar atmaları mümkün.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İran Genelkurmay Başkanı'nın yaptığı ziyarete ilişkin, "Tehdit unsuru haline gelmiş olan terör örgütlerine karşı İran ile müşterek hareketin yapılması her an gündemde" şeklindeki açıklaması PKK'ya karşı Kandil ve Sincar'da ortak operasyon mu gerçekleşecek" sorusunu gündeme getirdi.Erdoğan'ın açıklamasının işaret ettiği olası senaryoları Sputnik'e değerlendiren Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) uzmanı Ali Semin'e göre, İran ve Türkiye'nin ortak operasyon gerçekleştirmesi ‘uzak bir ihtimal' ancak iki ülke özellikle Kandil'deki PKK oluşumuna karşı ortak hamlelerde bulunabilir.

Olası ortak hamlelerin, son dönemde İran ve Türkiye'nin bölgesel gelişmelere bağlı yakınlaşmasının sonucu olduğuna işaret eden Semin "Özellikle üç önemli olay, bölgesel dinamikleri değiştirdi. Birincisi, Körfez ülkelerindeki Katar krizi; ikincisi Kuzey Irak'taki 25 Eylül'deki bağımsızlık referandumu; üçüncüsü ise Iraklı Şii liderin (Mukteda el Sadr) Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan'ı ziyaret etmesi" dedi.

Türkiye ve İran'ın PKK konusunda iş birliği içine girebileceğine işaret eden Semin "PKK şuanda Türkiye için en büyük tehdit; PKK'nın İran kanadı (PJAK) ise İran için… Ancak ben ortak bir operasyondan ziyade Kandil'deki PKK oluşumuna karşı tarafların istihbarat paylaşımı içine gireceklerine ve örgüte karşı kendi sınırlarından ayrı ayrı mücadele etmeyi seçeceklerine inanıyorum" ifadelerini kullandı. Semin, iki ülkenin Sincar konusunda ortak hareket etmesinin önündeki engelleri de şu şekilde anlattı:

"Sincar kritik bir nokta. Sincar'da sadece İran ya da Türkiye gibi iki ülkenin hareket etmesi çok zor. Çünkü orada uluslararası koalisyon güçleri var. Onun dışında Irak'la ciddi bir ittifak kurulması lazım. Görüşülmesi gerekiyor."

‘İRAN TÜRKİYE'NİN ROLÜNDEN FAYDALANMAK İSTİYOR'

ABD Başkanı Donald Trump'ın göreve başlamasını takip eden gelişmelerin Türkiye ve İran'ı yakınlaştırdığına işaret eden Semin "İran'ın Türkiye'yi hem komşusu hem de bölgesel güç olarak kazanması gerekiyor. Bu askeri görüşme bu açıdan oldukça önemli. Körfez ülkeleriyle askeri iş birliği yapamayacağının farkında olan İran'ın Türkiye'yle iş birliği isteğine işaret ediyor. Türkiye bölgede bir çok ülkeyle görüşebilir. Suudi Arabistan, Kuveyt'le ilişkisi iyi olan bir ülke. Suudi Arabistan ve İran arasında bir ara bulucu olarak Türkiye'nin adı zikredilmişti. İran'ın böyle olası bir rolde faydalanmak istediğini düşünüyorum" dedi.

Türkiye'nin de İran'la olası iş birliğini fırsata çevirmesinin gereğine vurgu yapan Semin "İran ve Türkiye'nin PKK konusunda ve Kuzey Irak'taki bağımsız referandumundan ortak hareket etmesi önemli. Türkiye'nin İran'la ilişkilerini geliştirmesi Irak'ta Musul ve Telafer bölgelerindeki operasyonlarda Türkiye'nin kaygılarını yatıştırabilir. Zira mezhep çatışmalarının önlenmesi için Türkiye'nin İran'la iş birliği yapması önemli" diye konuştu.

Türkiye'nin İran sınırına duvar inşa ediyor olmasını da değerlendiren Semin "Sadece PKK değil, kaçakçılık için de bir iş birliği önemli. Türkiye'nin duvar örmesi İran'la iş birliği yapmayacağı anlamına gelmiyor, bu tamamen sınır güvenliğine ilişkin bir adım. Türkiye'nin duvar örmesi İran'ın da işine geliyor. Çünkü bu duvar, PKK örgüt üyelerini iki ülke arasında geçişini zorlaştıracak ve kaçakçılık engellenecek" dedi.

‘ORTAK ODAK İDLİB OLABİLİR'

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Türkiye-İran olası bir ortak harekat gerçekleştirebileceği sinyali veren açıklamalarını değerlendiren bir diğer isim ise Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) uzmanı Bilgay Duman oldu. Sputnik'e yaptığı açıklamasında Duman, İran ve Türkiye'nin Suriye'nin İdlib bölgesinde ortak hareket etme olasılığına işaret etti:

"Suriye'deki yaşanan gelişmeler, El Nusra'nın İdlib'de ciddi anlamda etkinlik kazanması ve İdlib'i kontrol altına alması Türkiye için bir tehdit yaratıyor. İran'ın da İdlib üzerinde etkin rol oynamasını beklemek mümkün."

İran ve Türkiye'nin ortak bir diğer hedefinin Kandil olabileceğine işaret eden Duman "İki ülkenin doğrudan operasyon yapabileceği bölge Kandil gibi görünüyor. PJAK orada üslenmiş durumda ve İran'ın zaman zaman orayı vurduğunu biliyoruz. Türkiye'de Kandil'i vuruyor. Kandil olası bir müşterek hedef olabilir. Ama Sincar konusunda ortak bir gelişme şu an itibariyle beklemek çok mümkün değil. Bu bölgeyle ilgili koordinasyon veya bilgi alışverişi daha olası gözüküyor" dedi.

‘TÜRKİYE'NİN HAŞDİ ŞABİ ENDİŞELERİNİN ÖNÜNE GEÇİLEBİLİR'

Türkiye ve İran'ın hem Irak hem de Suriye'de daha fazla iş birliği içeri yapacağı bir döneme girildiğine işaret eden Duman "İran askerlerinin İdlib'e girmesi söz konusu olabilir mi bilmiyorum çünkü bu süreçte Rusya da önemli bir belirleyici role sahip. Ancak gerek İdlib'te gerekse PYD'ye yönelik Afrin'de bir operasyon gündeme gelebilir. Bir diğer alternatif ise IŞİD varlığının söz konusu olduğunu Deyr ez Zor olabilir" ifadelerini kullandı.

Duman, iki ülke arasındaki koordinasyonun artmasının, İran tarafından yönlendirilen Haşdi Şabi'nin Türkmenlere yönelik olası bir hamlesinin de önüne geçmekte önem arz ettiğini sözlerine ekledi.