Rusya-İngiltere krizinin merkezindeki Noviçok sinir gazı hakkında bilinmesi gerekenler

İngiliz istihbaratının kullandığı eski Rus casus Sergey Skripal ile kızı Yuliya'nın İngitere'nin Salisbury kentinde sinir gazıyla zehirlenmesi vakasının ardından, Noviçok sinir gazı gündeme oturdu.

İngilizce'de Newcomer, Novichok agent diye adlandırılan Noviçok kimyasal ajanları grubu, 1980’li yılların ortalarında Sovyetler Birliği’nde üretildiği tahmin edilen bazı zehirli maddeler için kullanılan genel bir addı.

Eylül 1992’de Moskovskie Novosti gazetesi, Organik Kimya ve Teknoloji Araştırma Enstitüsü’nden (GNİİOHT) Vil Mirzayanov’a ait bir makale yayınladı. Rus uzman, yazısında SSCB’nin uluslararası anlaşmaları ihlal ederek 3. nesil kimyasal silahların üretim ve testlerini yapmaya devam ettiğini ileri sürmüştü.

ÜRETİM PROGRAMI 1973'TE BAŞLADI

Mirzayanov’un aktardığı bilgilere göre yeni kimyasal silahların üretim programı (Foliant) 1973’te başlamıştı. Programın başlıca hedeflerinden biri, sinir sistemine tesir eden 3. nesil yeni kimyasal maddelerin üretimiydi. Söz konusu kimyasalların zehirleme etkisi, o zamana kadar bilinen yerli ve yabancı menşeili tüm V gazlardan fazla olmalıydı.

Yeni kimyasal silahın üretim programına 200’ün üzerinde kimyager ve mühendis istihdam edildi. Program kapsamında 3 yekpare kimyasal ajan (madde 33, A-232 ve A-234), ardından bu maddelerin bazında ‘Noviçok’ kod adını alan 5 tür ikili kimyasal silah üretildi.

NOVİÇOK 1990'DA SOVYET ORDUSUNA TESLİM EDİLDİ

Sovyet menşeili V gazın (madde 33’ün) ikili türevi olan Noviçok gazına herhangi bir numara verilmemiş, 1980’lerde Novoçeboksarsk kentinde bu maddeden onlarca ton üretilmişti. Noviçok 1990’daysa Sovyet ordusuna teslim edilmişti.

A-232’nin bazında geliştirilen Noviçok-5’in zehirleme etkisi VX gazlarına göre 5-8 kat yüksek. Bu madde ile zehirlenmenin standart panzehirlerle tedavi edilmesinin çok zor olduğu biliniyor. Noviçok-5’in test üretimi Volgograd’da başlatılmış, testleriyse 1989-1990 yıllarında Özbekistan’da bir poligonda gerçekleştirilmişti.

A-230’un bazında geliştirilen Noviçok-7 maddesinin uçuculuğu Soman bileşiğindeki gibi, fakat zehirleme oranı ona göre 10 kat fazla. Noviçok-7’nin test üretimi Saratov bölgesinde yapılmış, madde 1993’te aynı bölgedeki poligonda test edilmişti.

Noviçok-8 ve Noviçok-9 maddeleriyse aynı enstitüde sentezlendi, fakat üretimine başlanmadı.

ÇALIŞMALAR 1992'DE DURDURULDU

Bazı bilgilere göre Foliant programı kapsamındaki tüm çalışmalar 1992’de durduruldu.

Sinir gazları kişinin sinir sistemini doğrudan zehirler ve hayati fonksiyonları felce uğratırlar. Tüm sinir gazları saf haliyle renksiz ve kokusuz sıvılardan oluşuyor. Solunum organlarına gaz veya havada gaz gibi davranan çok küçük katı parçacıklar veya damlacıklar şeklinde nüfuz eder. Sıvı haldeki sinir ajanları vücuda deri veya mukozadan nüfuz eder. İnsan ayrıca sinir ajanları ile kirlenmiş sıvı veya katı yiyecekler yiyerek zehirlenebilir.

SİNİR AJANININ BELİRTİLERİ

Sinir ajanının solunum yollarından vücuda girmesi halinde hızlı bir zehirlenme olur, insan 1-10 dakika arasında ölür. Ajan ciltten girdiğinde ise zehirlenme daha yavaş gerçekleşir. Açık ciltte VX'in ölümcül dozu, bir veya iki damlaya (5-15 miligram) eşit.

Sinir gazının düşük dozda olması halinde insanda genel olarak şiddetli nezle, gözbebeklerinde anormal kasılma, görme bozukluğu ve göğüste baskı hissi oluşur. Daha yüksek dozda bu belirtilerin tezahürü daha da belirgin hale gelir.

Diğer belirtilerse mide bulantısı ve kusma, spazmlar, istem dışı kasılmalar, istem dışı dışkı ve idrar çıkarma, çırpınma ve koma olarak meydana gelir. Tüm bunları solunum durması ve ölüm izler.