Öğrenciler neden barınamıyor?

Üniversitelerin yüz yüze eğitime geçmesiyle öğrenciler barınma sorunuyla karşı karşıya kaldı. Üniversite öğrencileri kira ve yurt fiyatlarını protesto etmek amacıyla parklarda ve sokaklarda yatıyorlar. Sputnik; öğrenciler, yurt bulma platformları, sendikalar ve siyasetçiler ile bu sorunu tüm boyutlarıyla ele aldı.

Üniversite yerleştirme sonuçlarının açıklanmasıyla beraber öğrenciler, azami düzeyde barınma sorunuyla karşı karşıya kaldı. Ülke genelinde milyonlarca öğrenci hem devlet yurtlarının yetersiz kapasitesi, hem pandemiyle tırmanışa geçen özel yurt ve konut kiraları sebebiyle zorlu bir sürece girdi. Hatta bu durum, İstanbul, Ankara, İzmir ve Kocaeli gibi çeşitli şehirlerde öğrencilerin park ve bahçelerde yattığı #Barınamıyoruz eylemlerini tetikledi.

2021 itibarıyla, resmi rakamlara göre Türkiye’de toplam 769 devlet yurdu bulunuyor. Bu yurtların yatak kapasitesi de 719 bin 567. Yüksek Öğrenim Kurumu’nun (YÖK) istatistikleri, ülkede 2019-2020 öğretim yılında üniversitelerde 7 milyon 940 bin 133 öğrencinin eğitim aldığını ortaya koyuyor.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) sahibinden.com’un emlak kategorisindeki veri havuzuna dayandırarak yaptığı araştırmaya göre, 2021 yılının Ağustos ayında Türkiye’nin 3 büyük şehrinde de kiralık ilan metrekare fiyatı yıllık artış oranı yükseldi. Kira artış oranı İstanbul'da yüzde 50.7, Ankara'da yüzde 31.8 ve İzmir'de ise 30.9. Sahibinden.com’un emlak endeksi verilerine göre, öğrencilerin yoğunlukla tercih ettiği, Fatih, Üsküdar, Avcılar, Beyoğlu, Beşiktaş, Kadıköy ve Göztepe bölgelerinde yıllık kira artış oranı yüzde 32 ile yüzde 90 arasında değişiyor.

Bu sorunun gündeme gelmesinin ardından Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş öğrencileri 'Şevkatevleri', kiralanan yurt ve otellerde ağırlayacaklarını açıklarken, İzmir Belediye Başkanı Tunç Soyer ise belediyenin 2 tane yurt kiraladığını belirtti.

Sputnik; İstanbul, Ankara ve Mardin’deki öğrenciler, yurt bulma platformları, eğitim sendikaları ve milletvekilleriyle, yaşanan barınma sorununu ve bu sorunun olası çözümlerini masaya yatırdı.

‘Kira ve yurt artışlarından dolayı öğrenciler eğitimlerini dondurmak zorunda kalıyor’

Bir vakıf üniversitesinde 2. sınıf öğrencisi olan Ebru Gürsoy, Barınamıyoruz Hareketi’nin eylemiyle beraber parklarda, sokaklarda yatıyor. Haklarını aramakta kararlı olduklarını vurgulayan Gürsoy, “Eylemimiz taleplerimiz göz önünde bulunduruluncaya kadar devam edecek. Çok ciddi şekilde kira ve yurt fiyatlarında artış var. Bu durum öğrencilerin önünde çok büyük bir engel. Başka şehirlere okumaya gidecek olan öğrenciler, sırf bu sebeple okullarını okumuyor, dondurmak zorunda kalıyor. Özellikle kadın öğrenciler bu konuda daha endişeli. Mesela benim evimle okulum arasında 3 saatlik bir mesafe var. Ben okulumun yanında bir yurda çıkamadığım, ev tutamadığım için her gün bu yolu çekmek zorundayım. Bu da benim eğitimime tabii, yansıyor” diyor.

‘Bir öğrenci şanslıysa devlet yurdu ona çıkıyor, çıkarsa aldığı bursun yarısını barınmaya veriyor’

Yurt, apart ücretlerinin denetlenmesini istediklerini söyleyen Gürsoy “7-8 milyon öğrenci varken, 700 bin kişilik devlet yurdu kapasitesi var. Bu tabii, öğrencilere yetmiyor. Yurt sayılarının artmasını istiyoruz. Bizim aldığımız kredi ya da burslar 650 lira. Ama KYK yurtlarının ücretleri 300-400 lira arasında. Bir öğrenci 400 lira veriyor yurda, o da yurt ona çıkarsa. Şanslıysa, devlet yurdu ona çıkarsa aldığı kredi ya da bursun yarısından fazlasını barınmaya veriyor. Geriye kalan parayla hem ulaşımını hem okul materyallerini sağlayabilmesi imkansız. Bir kalem bile 40-50 lira olmuş vaziyette. Burslar kesinlikli yetmiyor” ifadelerini kullanıyor.

‘1+1 evlerin kirası 5 bin lira’

Gürsoy, yurt ve kiralık ev fiyatlarının fahiş derecede yükseldiğinin altını çizerek şu ifadeleri kullanıyor:

“Özel yurtlara baktığımızda ise, mesela ben vakıf üniversitesi öğrencisiyim. Benim okulumda tek kişilik bir yurt odası yıllık 30 küsür bin lira. Bunun fiyatları da odanın özelliğine göre değişiyor. Burada kalabilmek kesinlikle birçok öğrenci için mümkün değil. Çok fahiş bir fiyat. Bunun dışında kalan özel yurtlar ve okulun civarındaki kiralık evler de çok yüksek düzeyde. Mesela benim okulumun civarındaki 1+1 evler 5 bin lira, 1+0 ev 3.5 bin lira. Burada bir öğrencinin tek başına eve çıkması mümkün değil.”

‘Bu sorunu tek başımıza yaşıyoruz sanıyorduk, gördük ki her öğrenci barınma sorunu yaşıyor’

Geceleri parklarda sabahlayan bir başka öğrenci ise Kemal Yılmaz. Yılmaz, İstanbul’da yaşıyor ancak Kocaeli’ndeki okuluna barınma sorunu yüzünden gidemiyor.

Yılmaz, bu sorunu sadece kendisinin yaşamadığını, ev ve yurt baktıkları sırada pek çok kez öğrencilerin aynı sorunu yaşadıklarını söyleyerek “Tanıştığımız öğrenciler bu sorunun sadece kendilerine özgü olduğunu düşünüyorlardı ki, ben de aynı şekilde. Ama bu meselede öğrencilerin sorunu ortak. Bu sorunun çözümü için yetkililerin hiçbir şey yapmaması üzerine çözümü birlikte aramaya karar verdik. Bize çözüm bulmak yerine 650 lira bursu övmeye başlayan bir yetkili sürüsüyle karşılaştık” diyor.

‘Öğrenciye reva görülen banklarda yatması’

“Bizim sorunlarımız tek günlük değil” diyerek eyleme devam edeceklerini vurgulayan Yılmaz, “Bu soruna köklü bir çözüm gelene kadar biz sokaklarda yatmaya devam edeceğiz. Başka illerden de arkadaşlarımız kendi sorunları dile getirmek ve dayanışma sebebiyle parklarda, sokaklarda yatmaya başladılar. Çünkü maalesef reva görülen şey banklarda yatmak. Biz de sorunlar giderilene kadar banklarda yatmaya devam edeceğiz. Bu sorunun tüm gençliği ilgilendirdiğini biliyoruz, dolayısıyla ‘sadece size yardım edelim’ tekliflerini kabul etmiyoruz. Köklü bir çözüm istiyoruz” ifadelerini kullanıyor.

‘Dersim saat 8’de ise sabah 4’te kalkmak zorunda kalıyorum’

Kardelen Şahin ise okula yeni başlayacak bir üniversite öğrencisi. Şahin yaşadığı barınma sorununu şu şekilde anlatıyor:

“Yurt sorunu aslında uzun zamandır devam eden bir mesele. Bunun artık dile getirilmesi gerekiyordu. Pandemi döneminde eve de çıkmak olağan dışı bir hale geldi. Devlet yurtlarının kapasitesi oldukça yetersiz. Bu sebeple kimi öğrenci okuyamıyor kimisi günde 5-6 saat yol çekmek zorunda kalıyor ki ben de bunlardan birisiyim. Benim dersim saat 8’de ise 4’te kalkmak zorunda kalıyorum. Türkiye şartlarında böyle öğrenci olmaya alıştık. Eğer devlet kendi öğrencisine sahip çıkmak istiyorsa buna bir çare bulmak zorunda. Yapılan yurtlar cezaevinden hallice.”

‘Bu ülkede sadece barınma değil, insan olarak yaşamak çok zor’

Yurt kapasitelerinin yeterli olmadığını ve artırılması için oldukça fazla olanak olduğuna işaret eden Şahin “Türkiye’de çok fazla boşta emlak var. Biz bu boşta olan konutları öğrenci evi ya da yurdu yapmak yerine, başka ülkede Türkevi açıyoruz milyarlarca liraya. Demek ki mali bir güç var ortada. Bunu geleceğinize harcamak yerine neden böyle bir şey yapıyorsunuz” ifadelerini kullandı ve ekledi:

“Bu ülkedeki çoğu insan işçi çocuğu. Memursa bile bir ev geçindirmek zor. Bu ülkede bırakın et yemeyi, sebzenin kilosu 7-8 lira civarında. Bu ülkede sadece barınma değil, insan olarak yaşamak çok zor. Biz sadece bu ülkede nefes alabiliyoruz. Verilen 650 lirayla ne barınabiliriz ne de eve yiyecek götürebiliriz. Bir ayakkabı almak istesek zaten bu kadar. Bir mont 300-400 liranın altında değil.”

Mardin’de binlerce öğrenci yurt sırası bekliyor, pandemi nedeniyle yedeklerden sadece 100 kişi alınacak

Yurt ve barınma sorununun yaşandığı kentlerden biri de Mardin. 2’si kız, 1’i erkek olmak üzere 3 öğrenci yurdu olan Mardin’de Artuklu Üniversitesi’ni kazanan çoğu öğrenciye yurt çıkmadığı öğrenildi. Kampüs içinde KYK 700 Kişilik Erkek Yurdu ve Diyanet İşleri Vakfına bağlı 200 Kişilik kız öğrenci yurdu bulunuyor. Mardin şehir merkezinde de 1500 kişilik KYK kız öğrenci yurdu mevcut.

Çevre il ve ilçelerden gelen öğrenciler, yurtlar dolu olduğundan kalacak yer bulmakta zorlanıyor. Özellikle kız yurtlarında yer sıkıntısı yaşandığı belirtilirken, bin 500 kişilik yurt için bin kişilik bir yedek listenin olduğu ve pandemi nedeniyle yedeklerden en fazla 100 kişinin alınabileceği belirtiliyor. Diyarbakır, Şanlıurfa gibi illerden bazı öğrenciler, kalacak yer sorunu nedeniyle servis tutarak günlük olarak gidip gelecek.

‘Kadın öğrenciler yurt sıkıntısı yaşıyor, özel yurtların sayısı da çok az’

Eğitim-Sen Mardin Şube Başkanı Mustafa Bozan, çevre illerden gelen binlerce öğrencinin yurt sorunu yaşadığını belirterek, bu konuda çok sayıda öğrencinin kendileri ile iletişime geçtiğini söyledi.

Özellikle kadın öğrencilerin yurt sıkıntısı yaşadığını kaydeden Bozan “Yedek sırada bekleyen yüzlerce öğrenci var. Sıranın kendilerine gelmesini umut ediyorlar. Buranın bir dezavantajı da özel yurt sayısının çok az olması. Bu nedenle Mardin’de ciddi bir sıkıntı yaşanıyor. Çevre il ve ilçelerden gelen öğrenciler servis ve benzeri yöntemlerle çözüm geliştirmeye çalışıyor. Bazı öğrenciler de belki hiç tanımadığı öğrencilerle aynı eve çıkıyor. Bu da sonraki süreçlerde daha büyük sorunlara da neden olabiliyor. Birlikte ev tutmalarının nedeni yurdun olmamasıdır. Bizimle iletişime geçen birçok veli var” diye konuştu.

‘Mardin’de kiralarda da inanılmaz bir artış var, istenildiği an bu sorun 3-4 ayda çözüme kavuşur’

Mardin’deki kiralara dikkat çeken Bozan “Son zamanlarda Mardin’de kira fiyatlarında da inanılmaz boyutlarda bir artış var. Kiralar 1200-1300 TL civarında. Maddi anlamda da ciddi bir sorun var. Zaten kiralık ev konusunda da sıkıntı var. Sorun çıktıktan sonra çözümü aramak yerine sorun çıkmadan önce bir çözüm yolu üretilmesi gerekirdi. Barınma sorunun önceden çözülmesi gerekirdi. Mardin’de yurt yapılacak çok sayıda devlet arazisi de var. İstenildiği an 3-4 ayda bu sorun ortadan kaldırabilecek kapasite de var” şeklinde konuştu.

Yurt bulma sitelerinde ziyaretçi sayısı artış gösterdi, pandemi sürecinde yurt sayıları azaldı

Sputnik’in konuştuğu öğrenciler ile yurt sahiplerini buluşturan dijital platformlar son dönemde ziyaretçi sayılarından önemli artış olduğunu belirtiyorlar. Site yöneticileri pandemi sürecinde yurt sayısının azaldığını ve yeni yurtların açılmadığını da dikkat çekiyor. Yine pandemi nedeni ile geçen sene okul kazanan ve uzaktan eğitim gören öğrencilerin bu sene okul kazandıkları şehirlere gelecek olması da yurtlara talebi artırdığına vurgu yapıyorlar.

‘Resmi rakamlara göre özel yurtların yarısı kapandı’

‘Yurtlarburada’ internet sitesinin yöneticisi Murat Durak okulların kapalı olduğu dönemde yurtlara destek verilmediğini belirterek pek çok yurdun bu süreçte kapandığını ve yerlerine yenisinin açılmadığı söyledi:

“Pandemi döneminde yurtlar üniversiteler ile birlikte kapandı. Geçen sene okulların açılacağı söylenince yurtlar hazırlıklarını tamamladı. Bunun için tadilat, badana boya işlerini yaptılar. Bunun için ellerindeki son paralarını da harcadılar. Fakat geçen yıl üniversiteler açılmadı. Kirada olan yurtların hepsi kapatmak zorunda kaldı. Yurt temsilcileri çeşitli heyetler oluşturarak hükümet yetkilileri görüşmeler gerçekleştirdi. İstedikleri desteklere karşılık bulamadılar, sadece kira yardımından yararlandırıldılar. Maliyetler karşısında ayakta duramayan yurtlar kapandı. Resmi rakamlara göre yurtların yüzde 50’si kapandı. Özellikle büyükşehirlerde bina sahipleri yurt işletmecisi kiracılarını çıkarıp, otele dönüştürdüler.”

‘Yurtların yatak kapasiteleri pandemi sebebiyle düştü, yüz yüze eğitimin başlamasıyla talep 2.5 kat arttı’

‘Yurtlarfiyatlar’ internet sitesi yöneticisi Tuğrul Arslan ise yurtların kısa sürede dolduğunu ifade ederek şunları söyledi.

“Türkiye genelinde 400 civarında yurt ile çalışıyoruz. Fiyatlarda geçen seneye oranla yüzde 25 bandında bir artış yapıldı. Yurtlar pandemi tedbirleri kapsamında çok kişilik odaları az kişilik odaya çevirdiler. 6 kişilik odalar 3-4 kişilik odalara dönüştürüldü. Bundan kaynaklı olarak yurtların yatak kapasitesi yüzde 20 oranında azaldı. Geçen sene pandemiden dolayı kapanan özel yurtlar oldu. Yatak kapasitesi azalırken öğrenci sayısı arttı. İki senenin öğrencisi bu yıl ilk defa okul okuyacakları illere geldi. Talep iki buçuk kat arttı. Artan talebi biz sitemizden den gözlemleyebiliyoruz. Yılda bir buçuk milyon ortalama ziyaretçimiz vardı. Bu yıl iki buçuk milyonu buldu. Geçen sene 6 milyon sayfa gösterimi yaparken 9 milyon civarında sayfa gösterimi yaptık. Şu anda yurtlar geçen haftadan itibaren bizi arayarak dolduk, müsait yatak sayımızı kapatın şeklinde bize geri bildirim yapmaya başladı. Yurtların yüzde 90’ı doldu diyebiliriz.”

‘KYK öğrenci sayısına göre planlama yapmalıydı, kuruma olanak açılması gerekiyor’

Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul Milletvekili Avukat Mahmut Tanal ise ‘Barınamıyoruz Hareketi’ne destek veren siyasiler arasında. Öğrencilerle beraber parklarda yatan Tanal “Genel Başkanımız Kemal Kılıçdaroğlu tüm belediyelerimize gelir ve imkanları dahilinde öğrencilere yurt sağlamak konusunda öncelik verilmesini istedi. Kredi ve Yurtlar Kurumu’nun bir planlama yapması gerekiyor. Ne kadar öğrenci mezun oldu, ne kadarı gelecek senelerde yurtlara müracaat edecek, bunun planlanması gerekiyor, ancak yapılmıyor. Türkiye’de yaklaşık 8 milyon öğrenci var, bunun yalnızca 680 bin küsürü devlet yurdunda barınabiliyor. Geriye kalanlar ise özel, dernek, vakıf, cemaat ve tarikat yurtlarında. Bu durum öğrencileri mağdur ediyor. Bu meselede iktidar, cemaat ve tarikatlara vermiş olduğu olanaklar yerine KYK’ya açmış olsaydı bu mağduriyetler bitmiş olurdu. Büyüyen bir ekonomi olduğu söyleniyor, Libya’ya 30 milyar dolar karşılıksız gönderildi. Bu paralarla öğrencilerin barınma sorunu çözülebilir. Burada hem barınma hem de eğitim hakkının ihlali söz konusu” ifadelerini kullandı.

Hazırlayanlar: Burcu Okutan, Osman Nuri Cerit, Sertaç Kayar