‘1921 Moskova Antlaşması, cumhuriyetçi Türkiye’nin oluşumunda bir mihenk taşı oldu’

Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü Türkiye Bölümü’nden İnessa İvanova, 1921 Moskova Antlaşması’nın, cumhuriyetçi Türkiye’nin oluşumunda bir mihenk taşı olduğunu ifade etti.

Moskova’daki Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde ‘Rusya’nın güneydeki dış politikası: Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSR) ile Afganistan, İran ve Türkiye ile dostluk antlaşmalarının 100. yıldönümü’ başlıklı bilimsel konferans gerçekleştirildi.

Konferansa Natalya Ulçenko, İnessa İvanova, Andrey Boldırev, Aleksandr Vasilyev ve başka ünlü Türkologlar katıldı.

1921’de imzalanan Moskova ve Kars antlaşmalarına özel dikkat verilen etkinlikte, bu anlaşmaların önemine değinildi, ikili ilişkilerin gelişmesi bakımından neticeleri incelendi.

Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü Türkiye Bölümü’nden İnessa İvanova, Sputnik’e yaptığı açıklamada Moskova Antlaşması ve Sovyet hükümeti ile ilişkilerin Mustafa Kemal liderliğindeki yeni Türk hükümetine önemli kozlar sağladığını, bu kozların Ankara tarafından uluslararası görüşmelerde başarıyla kullanıldığını ifade etti.

İvanova, “Moskova Antlaşması, Ankara için özel bir önem taşıyordu. Zira Bolşevik yönetimi kendileriyle ilişkiler kuran, Türkiye’nin bağımsızlığı ve toprak bütünlüğünü tanıyan ilk taraf olmuştu. 1921 tarihli anlaşma ile Rusya ayrıca kapitülasyon rejimini reddeden ilk ülke oldu. 21 Şubat-12 Mart 1921 Londra Konferansı sırasında Ankara’nın Batılı ülkelerle ilişkilerde Moskova ile ilişkilerini koz olarak aktif şekilde kullandığı ileri sürülebilir” ifadelerini kullandı.

İvanova’ya göre böylelikle Moskova Antlaşması yeni, cumhuriyetle yönetilecek Türkiye’nin oluşumunda önemli bir mihenk taşı oldu.

‘Moskova askeri teçhizat sevkiyatı için önemli bir kaynak oldu’

Sovyet yönetiminin Ankara’daki meclisle doğrudan temaslar kurarak, Anadolu halklarının kendi kaderlerini tayin etme hakkını da tanımış olduğunu belirten İvanova, “Kendi askeri endüstrisine sahip olmayan Ankara için Moskova ekonomik yardım ve askeri teçhizat sevkiyatı bakımından en büyük kaynak oldu” açıklamasını yaptı.

İvanova, Moskova Anlaşması’nın ‘Boğazlar meselesi, onlara kıyısı olan ülkelerce çözülmeli’ ifadesinin yer aldığı beşinci maddesinin önemini vurguladı. İvanova’ya göre, bu madde Karadeniz ülkeleri arasında boğazlarla ilgili bir konferans düzenlenmesi amacıyla gerçekleştirilecek ortak çalışmalar için önceden belirleyici oldu.