Türkiye, Biden’ın Demokrasi Zirvesi’ne neden davet edilmedi?

ABD Başkanı Joe Biden’ın seçim vaatleri arasında bulunan, “Demokrasi Zirvesi” 9-10 Aralık’ta sanal olarak düzenlenecek. Davet edilen ülkeler listesi resmi olarak açıklandı ancak Türkiye, Rusya ve Çin gibi ülkeler bu listede yer almadı. Uzmanlar, Sputnik’e Türkiye’nin neden davet edilmediğini yorumladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı’nın sitesinde açıklanan listede, Türkiye, Rusya, Çin, İran, Suudi Arabistan, Macaristan, Vietnam, Venezüella gibi ülkeler yer almadı. ABD Dışişleri Bakanlığı, zirvenin üç temel başlığını, “otoriterliğe karşı savunma”, “yolsuzlukla mücadele”, “insan haklarına saygının teşvik edilmesi” olarak sıraladı. Zirve sonrasındaki bir yıllık sürecin ardından Biden’ın dünya liderlerini verilen taahhütlerdeki ilerlemeyi değerlendirmek üzere bir kez daha toplanmaya davet edeceği ifade edildi.

Zirveye Türkiye’nin davet edilemeyeceğine dair haberler geçtiğimiz aylarda gündeme yansımıştı. Açıklanan liste ile kesinleşen bu kararı, Maltepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Ünal ve Amerika üzerine araştırmalar yapan Yunus Emre Erdölen, Sputnik’e değerlendirdi.

‘Biden yönetiminin dış politikada kafası net değil’

Prof. Dr. Ünal, “Zirveye davet edilmeyen ülkeleri alt alta getirdiğimizde mevcut çok kutuplu dünya düzeni içinde önemli güç sahibi ülkeleri görüyoruz” ifadelerini kullanarak değerlendirmelerine şunları ekliyor:

Sadece Türkiye değil hiçbir Türk cumhuriyeti yok. Azerbaycan yok, Orta Asya Türk cumhuriyetleri yok. Biden yönetiminin herhangi bir dış politika konusunda kafasının net olduğunu söylemek mümkün değil. Biden ve ekibi ırkçılık düzeyinde Türkiye karşıtı bir grup. Biden yönetimi Carter yönetiminden daha başarısız bir yönetim olarak tarihe geçecek. Bunun da örneklerini görüyoruz zaten, ilk 1 yılı fevkalade başarısız görünüyor ve Amerika'daki kamuoyu yoklamalarında görevdeki bir yönetimin popüleritesi açısından en düşük düzeylerde. Bu zirveden hiçbir şey çıkmaz. Bu, Biden'ın sanal dünyası.

‘Biden, Güney Asya ülkeleriyle Çin’e karşı bir abluka oluşturmaya çalışıyor’

Yunus Emre Erdölen ise zirvenin amaçları arasında ABD’nin Rusya ve Çin’e karşı geniş bir ittifak kurmak istemesinin olduğunu söylüyor ve şöyle devam ediyor:

Listede Filipinler ve Hindistan da var. Bu ülkeler demokrasi konusunda çok ciddi eleştiriler alan insan hakları örgütlerinin çok ciddi bir şekilde eleştirdiği ve demokrasi konusunda giderek puanı düşen iki ülke. Hatta Demokratlar da bu iki ülkenin liderliğini çok sert bir şekilde eleştiriyor. Ama ikisi de listede var. Çünkü Biden, Güney Asya ülkeleriyle Çin’e karşı bir abluka oluşturmaya ve Demokrasi Zirvesi’nde de bu ülkelerle olan ittifakını artırmaya çalışıyor.

‘Türkiye, ABD için çok önemli ve stratejik bir ortak değil’

Türkiye’nin ABD tarafından demokrasi konusunda sık sık kınandığını hatırlatan Erdölen, “Osman Kavala, Selahattin Demirtaş, Boğaziçi olayları, LGBT hakları, İstanbul Sözleşmesi gibi birçok konuda biz Biden ve Dışişleri Bakanlığı’nın kınamasına maruz kaldık. İkili ilişkiler açısından oldukça gergin bir dönem geçirdik. Ama iki liderin görüşmesinde de bu mesajlar vurgulanmadı. Bütün bunlar ışığında demokrasi uyarıları ve Türkiye’nin ABD gözünde demokrasi konusunda ekside ilerleyen bir ülke olmasından dolayı zaten Türkiye’nin zirveye davet edilmeme ihtimali çok somut bir şekilde konuşuluyordu” dedi. Erdölen, şunları ekledi:

Ancak listeye baktığımızda ABD’lilerin demokratik olduğunu düşünmediği başka ülkeler de var. Irak, Pakistan, Hindistan, Filipinler ve Polonya mesela Türkiye ile aynı standartlarda değerlendirilmemiş. Burada demokrasi kriterinden ikinci bir kritere geçiyoruz. Bu ülkeler ile olan ilişkiler ABD için ne kadar önemli? ABD; Hindistan, Polonya, Filipinler, Irak gibi ülkelerle olan ilişkilerini İran, Çin ve Rusya ekseninde önem veriyor. Bu 3 ülkeye karşı bu ülkelerle geniş ittifak kurmak istiyor. Bu nedenle demokrasi uyarısını askıya alabiliyor. Türkiye, özellikle ABD, Ortadoğu’dan önceliğini çektiğinden beri ABD için çok önemli ve stratejik bir ortak değil. Bu nedenle Türkiye’ye yönelik demokrasi eleştirilerini arka plana itecek bir çıkar ilişkisi yok. Bundan dolayı çok kolay bir şekilde liste dışı olduk. Macaristan’la birlikte NATO üyesi olarak davet edilmeyen iki ülke arasındayız.