Döviz kurundaki artış savunma ve havacılık sanayisini nasıl etkileyecek?

Döviz kurundaki artışların birçok sektöre olumsuz etkileri oluyor. Uzmanlar, yüksek katma değerli ürünlerin ithal edildiği ve Ar-Ge harcamalarının yoğun olarak yapıldığı savunma ve havacılık sanayisinin de bu artıştan olumsuz şekilde etkilendiğini ve etkilenmeye devam edeceğini ifade ediyor.

Savunma ve Havacılık Sanayii İmalatçılar Derneği (SaSaD), 17 Eylül 2018’de o dönemde artan döviz kuruna dair, “Yabancı Para / TL İlişkisindeki Son Gelişmelerin Sektör Oyuncularına Etkisi” adlı bir rapor yayınlamıştı. Bu raporun yayınladığı tarihte dolar kuru 6,30 liradan işlem görüyordu.

Bu raporda sektör oyuncularının “sabit fiyatlı sözleşmelerinde zarar edecek bir durumla karşı karşıya kalındığı” ifade edilmişti. Ayrıca, “Yeni sözleşmelerin TL bazında imzalanması ile ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesi sonucu özellikle yıllara sari (3 yıldan uzun süreli) sözleşmelerde gelecek öngörüsü yapmada sorun yaşanmasına neden olacaktır. Bu ya şişmiş fiyat veya zararla sonuçlanacak öngörü yapılması sonucunu getirecektir. Yürürlükteki ve yeni imzalanacak sözleşmelerin ithal kalemlerinin de TL olarak belirlenmesi, ithal kalemlerdeki TL/yabancı para paritesindeki değişimlerin yükünün yüklenici tarafından taşınması anlamına gelecektir. Bu yüklenicinin yüksek öngörü ile fiyat oluşturması ve/veya yükümlülüklerini yerine getirememesi sonucunu doğuracaktır. Yükümlülüklerin yerine getirilmesinde gecikmeler yaşanması ve sonuç olarak cezai durumlarla karşılaşılması kaçınılmaz olacaktır” değerlendirmesi yapılmıştı.

Raporda, “Sözleşmeler kapsamında yapılan ve kredi ile alınan yatırım araçlarının (Tezgah, Özel Ekipman v.b) geri ödeme maliyetleri yükselmiş veya yeni yatırım yapmak için tanımlanan kaynak yetersiz kalmış bulunmaktadır. Ekonomide yaşanan/yaşanacak bu ve benzeri ciddi ekonomik krizlerin sözleşmelerdeki mücbir sebebler arasında yer almaması, yüklenicinin mağdur olmasına neden olabilmektedir” değerlendirmesi de dikkat çekmişti.

‘Maliyetlere olumsuz bir etkileşim olduğunu söylemek mümkün’

Güncel durumda dolar kuru 13 lira seviyesinde seyrediyor. Peki, güncel durumda sektör oyuncuları ne gibi sorunlar ile karşı karşıya kalabilir?

Sputnik’e açıklama yapan SaSaD Genel Sekreteri Hüseyin Baysak, “Kur yüksekliğinin ihracat konusunda sektör oyuncularımızı fiyat konusunda daha rekabetçi yaptığını ancak ithal girdiler nedeni ile de maliyetlere olumsuz bir etkileşim olduğunu söylemek mümkün” değerlendirmesinde bulundu.

‘Bunun sürdürülebilir bir tarafı yok’

Savunma sanayii analistleri Kozan Selçuk Erkan ve Çağlar Kurç da sektörün karşılaşabileceği riskleri Sputnik’e değerlendirdi.

İhracat bazlı üretim faaliyetlerinin devam edeceğini ifade eden Erkan, “Yurt içindeki üretim faaliyetleri sekteye uğrar çünkü Türk lirası (TL) bazında iş yapılıp döviz bazında harcama yapılacağı için o işlerde ciddi gecikmeler ve sorunlar yaşanacaktır. Çünkü anlaşmalar genelde yasalar gereği özellikle kamu ile yapılan işlerde TL bazında yapılıyor. Buna karşılık başta hammadde olmak üzere birçok şeyi döviz bazında alıyorsunuz. Bu durumda maliyetleriniz anlaşmayı imzaladığınızda 1 birimken şu anda neredeyse 1.6 birime çıktı. Bunun sürdürülebilir bir tarafı yok” dedi.

‘Döviz kurundaki istikrarsızlıktan dolayı işler gecikmeye başlayacak’

“Ar-Ge tarafında ise zaten 2-0 geride başlıyorsunuz” diye devam eden Erkan, şunları ekledi:

İki tip Ar-Ge vardır; birincisi sizin ülkenizde üretilemeyeni üretmek, ikincisi de bu konuya yeni bir çözüm bulmak. Ülkenizde üretilmeyeni üretmek yine yurt dışından alacağınız makinalar, hammaddeler ve bunların yerlileştirilmesi için alacağınız danışmanlıkların tamamı dövize bağlı. Dünyada olmayan yeni bir teknoloji geliştirmek için çalışıyorsanız da bunda da dövize bağlısınız. Çünkü bulacağınız her ekipman, makina, yedek parça, hammadde, sarf malzemesini dünyada olmayan bir şeyi yaptığınız için pek çok farklı kaynaktan almanız gerekiyor. Bu da size çok ciddi anlamda bir döviz baskısı getirecek. Hibe desteklerini TL bazında veriyorsunuz, bunda dövizin rakımını sabitliyorsunuz. Siz bir yıl önce anlaşma yaptığınızda dolar 7,5 iken şu anda 13. Aradaki farkı telafi etmek için fiziki olarak durmanız gerekiyor. Çünkü iş yapamaz duruma geliyorsunuz. Döviz kurundaki istikrarsızlıktan dolayı işler gecikmeye başlayacak.

‘En fazla KOBİ'ler olumsuz etkilenebilir’

Çağlar Kurç ise “Gelirinin önemli bir kısmı iç piyasadaki projelere dayanan ve yabancı girdi kullanan şirketler kur artışından olumsuz etkilenecektir. Bunlar arasında, önlem alınmaması durumunda en fazla KOBİ'ler olumsuz etkilenebilir” yorumunda bulundu.