‘Amele Pazarı’nda geçim derdi: 25 kg un 130 liraydı, gidene kadar 170 oldu alamadan döndüm

“64 yaşındayım 48 yıldır amelelik yapıyorum”, “Önceden 100 kişi şimdi 250 kişi bekliyor”, “Çok zam gelmesin halk biraz ekmek yiyebilsin”, “25 kg un 130 liraydı, ben gidene kadar 170 oldu alamadan geri döndüm”, “En son 3 yıl önce et yedim”, “Bu ay sadece 350 lira kazandım” bu sözler Diyarbakır ‘Amele Pazarı’nda iş bekleyen işsizlere ait.

Diyarbakır’da bulunan ve kentteki ismiyle ‘Amele Pazarı’, 50 yıldan fazla bir süredir işsizlerin uğrak noktası. 1970 yılından beri var olduğu söylenen pazar, yoksul kesimin yoğun yaşadığı merkez Bağlar İlçesi Dörtyol’da bulunuyor. Özellikle sabah saatlerinde kalabalık olan ‘Amele Pazarı’, işsizler için her zaman bir umut kapısı oldu. Sabah 06.00’da burada toplanan işsizler, akşam karanlık çökünceye kadar iş bekliyor. Enflasyon ve artan döviz kuru ile birlikte temel gıda ihtiyaçlarına gelen zamlar, ‘Amele Pazarı’nda iş bekleyen işsizleri de tedirgin ediyor. Peki artan zamlar onların yaşamını nasıl etkiledi? Sputnik, bu soruyu ‘Amele Pazarı’nda işsizlere sordu.

İşsizlerin ilk uğrak noktası

Kentin en büyük merkez ilçesi olan Bağlar, kırsaldan kente yaşanan göçlerin merkezlerinden biri. 1990’lı yıllardaki köy boşaltmalarının ardından en çok burası göç aldı. Kiraların da uygun olması nedeniyle göç edenlerin ilk tercihlerinden biri. Buraya göç edip işsiz kalanların ilk uğrak noktası ‘Amele Pazarı’ oluyor. Sabah erken saatlerde kavşağa gelen genç orta yaş ve bazen de yaşlı vatandaşlar kamyonet veya başka araçlarla inşaat, nakliye, tadilat gibi işlerde çalıştırılmak üzere götürülüyor. Kimi vatandaşlar da çekçek arabalarıyla gelerek yük çıkmasını bekliyor. Burası aynı zamanda kentteki ekonomik gidişata ilişkin de fikir veriyor. Kimi dönem işçi sayısı azken, kimi dönem ise bir hayli fazla oluyor. Son birkaç yıldır bekleyen işçi sayısında artış yaşandığı belirtiliyor.

‘Bazen 50 liralık yevmiye ile çalışanlar oluyor’

Son yıllarda artan işsizlik nedeniyle pazardaki işçi sayısı iki kat artmış durumda. İşçiler “Birkaç yıl önce 50-60 kişi gelirdi, şimdi ise bazı günler 250 kişinin geldiği oluyor” diyor. İşçi sayısı artınca yevmiyelerde de düşüş oluyor. İş sahibi en düşük yevmiyeye çalışacak işçileri seçip götürüyor. Düşük yevmiyelerle çalışmaya gidenler “Mecburuz” diyor. İşçiler, bazen gün boyu 50 liralık yevmiye ile çalışanların olduğunu bile söylüyor. “Çok düşük değil mi?” sorusuna da “Hayat çok pahalı, mecburuz” cevabını veriyorlar.

Amele Pazarı’nda geçim derdi

© Sertac Kayar

’64 yaşındayım, 48 yıldır amelelik yapıyorum, sigortam yok, emekli maaşım yok’

Sabah erken saatler ve güneş yeni doğmuş. Noktada yaklaşık 20 kişilik bir grup iş bekliyor. Çoğu konuşmaya çekiniyor. “Fazla konuşsam sakıncalıdır, başımıza iş açmayın” diyor. Bekleyenlerin arasında 64 yaşında olan Mehmet Yılmaz var.

Soğuk havada ellerini cebine koyarak ısıtmaya çalışan Mehmet amca, yatalak olan eşiyle birlikte yaşıyor. “48 yıldır bu işi yapıyorum” diyor. “Başka hiçbir iş yapamadım, sigortam yok, emekli maaşım yok. Amelelik yapıyorum” diye de ekliyor. Aylık sabit bir geliri olmadığını söyleyen Mehmet amca, 3 aydır sadece 2 gün çalışabildiğini söylüyor. Mehmet amca “Burası işçi dolu, hepsi iş bekliyor. Bazı aylar hiç kazanamıyoruz. Bazı günler 100 lira geliyor. Umudumuz Allah’tır. Rezillik içindeyiz. Ekmeği bile borç alıyoruz. Günü kurtarmaya çalışıyoruz. Et yiyemiyoruz. Tavuk vardı oda pahalandı, onu da artık yiyemiyoruz. Yılda bir defa ya et yeriz ya yemeyiz. Kilosu 70 lira olmuş nasıl yiyelim” diyor.

‘Önceden 100 kişi gelirdi, şimdi 200-250 kişi geliyor’

50 yaşındaki Mikail Kaya da 25 yıldır burada iş beklediğini söylüyor. 7 çocuk babası Kaya, köyden göç ettikten sonra yapacak bir işi olmadığı için buraya gelip iş beklediğini belirterek, “Yazın yine biraz iş oluyor ama kışın iş olmuyor, çok soğuk oluyor. Sabah 06.00’da kalkıp buraya geliyoruz. Akşama kadar iş bekliyoruz” dedi.

Kaya şöyle devam etti: “Burada bekleyince bazen biri gelip yardım dağıtır, ekmek dağıtır alır eve götürürüz. 3 çocuğum okula gidiyor. Öğretmenleri onlara yardım ediyor, mesela geçen elbise ayakkabı vermişler. Ayakkabıları yoktu bugüne kadar, öğretmenleri isimlerini yazmış, yardım geldiğinde de onlara vermiş. Kışın hiç iş olmuyor. Çok işçi var burada mesela biri gelince 10 kişi koşuyor, kim en ucuz fiyatı verirse onları götürüyorlar. Eskiden daha azdı ama şimdi işçi sayısı çok fazla oldu. Önceden 100 kişi gelirdi, şimdi 200-250 kişi geliyor. Öyle olunca da yevmiye düşüyor. Herkes burada iş bekliyor. Bir iş gelirse bir kişi yerine 5 kişi gidiyor. Yevmiye 100 ise 50 lira alıyorlar.”

Amele Pazarı’nda geçim derdi

© Sertac Kayar

‘Çok zam gelmesin, halk biraz ekmek yiyebilsin’

3 çocuk babası Veysi Akdeniz de 12 yaşından beri hamallık yaptığını söylüyor. Akdeniz, “İş varsa mutluyuz, yoksa keyfimiz yok. 10 gün önce işe gittim, 3 gün iş yaptım. Ayı çıkaramıyoruz, sürekli borç altındayım. Una zam geldi, 25 kg un 130 liraydı, ben gidene kadar 170 oldu, unu alamadan geri döndüm. Şimdi büyük torbası 350 alamıyoruz artık. Ölene kadar borç altındayız. Eskiden işe gider bir torba un alırdık, evi geçindirirdik. 2006’ya kadar iyiydi. Sonrası zam zam işte. Şimdi 3 gün çalışsam ancak bir torba un alırım. Bir ayda taş çatlasın 7 gün çalışıyorum. İŞ-KUR’a gidiyorum, kuyruktan sıra gelmiyor. Çok zam gelmesin, halk biraz ekmek yiyebilsin. Eve ben bir şey götüremiyorum. Ya domates götürebiliyorum ya da yeşillik, gıda alamıyorum. Bulgur biraz daha ucuz alabiliyorum” şeklinde konuştu.

‘Bu ay sadece 350 lira kazandım, her şeyimiz eksik’

56 yaşındaki bir işçi de “İsmimi ne yapacaksın, İdris yaz gitsin. Başımıza iş açılmasın” diyerek ismini vermekten çekiniyor. Bu ay sadece 350 lira kazandığını söyleyen 6 çocuk babası ‘İdris’, “O parayla 5 kg şeker, yarım kg çay aldım. Çevreden borç ediyoruz, iş yaparsak ödüyoruz. Ayı geçiriyoruz ama rezillikle geçiriyoruz. Her şeyimiz eksik, gıda her şey... Faturalar belimizi büküyor. Un 350 TL olmuş artık alamıyoruz, ekmek alıyoruz. 5 Litrelik yağ alıyoruz. 200 TL kazansam bu gün, eve gidene kadar bitiyor o para. Çay parası bile cebimizde kalmıyor. Eskiden temel ihtiyaçlarımızı alıyorduk, şimdi hiçbir şey alamıyoruz. Bir gün işe gitsem en fazla alacağım 5 kg şeker, 5 litre yağ başka bir şey alamam. 3-4 yıldır evde kırmızı et pişmemiş düşünün. Artık tavuk eti de kırmızı et fiyatı olmuş. Geçim filan olmuyor. Bu pahalılığa son verilsin istiyoruz” dedi.

Amele Pazarı’nda geçim derdi

© Sertac Kayar