Sovyet satranç efsanesinin Netflix hamlesi kabul edildi: Kurmaca, iftira davasından muaf değil

Netflix'in Walter Tevis'in ‘Queen’s Gambit’ (Vezir Gambiti) isimli romanından uyarladığı aynı isimli dizisinde yalan yanlış atıf yapılan Sovyetler'in Gürcistan kökenli satranç büyükustası Nona Gaprindaşvili'nin ABD'deki iftira davası başvurusu, mahkeme tarafından kabul edildi.

Kaliforniya eyaletinde Bölge Yargıcı Virginia A. Phillips, Gürcistan'da 80 yaşını süren Nona Gaprindaşvili'nin iddiasının haklı olduğuna ve gerçek insanları kötüleyen kurmaca eserlerin iftira davalarından muaf olmadığına karar verdi.

'Netflix'i iftira sorumluluğundan kurtarmaz'

Gerekçeli kararda "Kurgusal nitelikteki eserlerde gerçek kişilerin resmedilmesine ilişkin iftira iddialarını engelleyen herhangi bir davadan Netflix emsal olarak söz edemediği gibi mahkeme de haberdar değildir. Dizinin kurmaca çalışma olması, tüm iftira unsurlarının mevcut bulunması halinde Netflix'i iftira sorumluluğundan kurtarmaz" denildi.

Dizinin son bölümünde başroldeki Anya Taylor-Joy'un canlandırdığı kurmaca ABD'li kadın satranççı Beth Harmon Moskova'da erkek rakibiyle karşılaşmaya hazırlanırken, bir yorumcu 'Rus' olduğunu söylediği Gaprindaşvili'den 'erkeklerle hiç karşılaşmamış kadın dünya şampiyonu' diye söz ediyordu.

'Dünya çapında milyonlarca izleyicinin önünde aşağılama'

Bunun üzerine eylülde ABD yargısına 5 milyon dolar tazminat talebiyle iftira davası başvurusu yapan Sovyetler'in büyükustası, kendisinin izleyiciye takdim edilişinin 'açıkça yanlış, ayrıca fazlasıyla cinsiyetçi ve küçümseyici' olduğunu belirtti. 'Dizinin dünya çapında milyonlarca izleyicinin önünde en önemli kariyer başarılarından birini yanlış sunduğunu, kişisel ve profesyonel itibarını zedelediğini' vurguladı. 'Satrancın ezici çoğunlukla erkeklerin dünyası olduğu bir dönemde itibarının ve markasının, değerli erkek rakipleriyle yüzleşmek ve onları yenmek için gösterdiği cesur çabalara ayrılmaz şekilde bağlı olduğunun' altını çizdi.

Netflix denied motion to dismiss Queen's Gambit defamation case https://t.co/Fz6EQK0g87

— BBC News (World) (@BBCWorld) January 28, 2022

1968'e dek en az 59 erkek oyuncuyla karşılaştı

Uluslararası Satranç Federasyonu'nun (FIDE) büyükusta unvanı verdiği ilk kadın satranççının avukatları, mahkemeye sundukları belgelerde, "Bu bölümün geçtiği yıl olan 1968'e kadar Gaprindaşvili en az 10'u büyükusta olan en az 59 erkek oyuncuyla karşılaşmıştı, bir oyunda 28 erkeğe karşı eşzamanlı oynaması da buna dahildir" dedi.

Chess legend and first female grandmaster Nona Gaprindashvili sues Netflix for 5 Million Dollars after a line in the Netflix fictional series 'The Queen's Gambit' claims she "never faced men." This is completely untrue as she competed against many men. https://t.co/ZvfeTKF6Sj

— Dr. Brandon Beaber (@Brandon_Beaber) September 21, 2021

Netflix'e göre kurmacanın olguları yansıtması gerekmiyor

Savunmasını ABD Anayasası'nın ifade özgürlüğü maddesi üzerine kuran Netflix'in mahkemeye yeni sunduğu belgelerde, 'atfın doğru olmadığını kabul ettiği, ama bunun bir kurmaca olduğu ve olguları yansıtmasının gerekmediğini, ayrıca 1963'e dek erkeklerle karşılaşmaması ile 1968 yılında o güne dek karşılaşmadığının söylenmesi arasında gerçekten çok ufak bir sapma olduğunu savunduğu' belirtildi.

Walter Tevis’in 1983 tarihli romanından uyarlanan dizi, kurmaca olsa da, Sovyetler'den çıkan en büyük satranç ustalarından biri olan Gaprindaşvili dahil 1950 ve 60'ların gerçek kişileri ve olaylarına çok sayıda atıf yapıyor.

'Netflix, Gaprindaşvili'nin başarılarını kasten kötüledi'

Romanda Gaprindaşvili'nin kariyerinin doğru şekilde aktarıldığını belirten dava başvurusunda, , dizide yapılan yanlışlığın Netflix’in çok sayıdaki satranç danışmanı tarafından yakalanması gerektiğine dikkat çekildi, 'Netflix'in dizide Gaprindaşvili'nin adını kullanmaya ve başarılarını kötülemeye ihtiyacı olmadığı halde bunu kasten yaptığı' ifade edildi.

Gürcü olduğunun bilinmesine rağmen Rus olarak sunulmasına da "Gürcüler, Sovyetler Birliği'nin bir parçasıyken Rus egemenliği altında acı çektiler ve daha sonra Rusya'nın zorbalık ve işgaline uğradılar" iddiasıyla itiraz edilen dava başvurusunda, Gaprindaşvili'yi 'yanlış bir ışık altında, mahremiyetini ihlal ederek ve karalayarak' gösterdiği gerekçesiyle 5 milyon dolar tazminat ve ilave cezai tazminat talep edildi.

Ardından Netflix "Gaprindaşvili'ye ve şanlı kariyerine son derece saygı duyan Netflix, bu iddianın hiçbir değeri olmadığına inandığından davaya karşı kendini vargücüyle savunacak" açıklamasını yaparak mahkemeden davanın düşmesi yönünde karar talep etmişti.