‘Petrol fiyatında 10 dolarlık yükselme Türkiye’nin faturasına 5.5 milyar dolar açık olarak dönüyor’

Ekonomist Emrah Lafçı, enerji fiyatlarındaki değişimin Türkiye ekonomisine olası etkisini “Enerji ithalatçısı olan ülkeler olumsuz etkileniyor. Petrol fiyatında her 10 dolarlık yükselme Türkiye’nin dış ticaret faturasına 5.5 milyar dolar açık olarak dönüyor. Bugün 100’den 120’ye çıktığında Türkiye 10 milyar dolar darbe yiyecektir” diye ifade etti.

Radyo Sputnik’te konuşan Ekonomist Emrah Lafçı, Batı ülkelerinin yaptırım tutumlarını, Rusya’nın buna karşı önlemlerini, Türkiye’nin enerji fiyatlarına karşı olası kırılganlığını ve ekonomik zarar görmeye açık ülkeleri Ali Çağatay’la Seyir Hali programında değerlendirdi.

Fransa, İtalya, Avusturya ve ABD’nin Rusya’da bankalara ve özel sektöre vermiş olduğu kredilere dikkat çeken Lafçı, bu konuda ülkelerin risk yönetimi ve yaptırım yaklaşımlarını “2014’te Kırım bu kadar beklenen bir konu değildi. Ukrayna meselesi tüm ülkeler için biraz daha bağırarak geldi. Rusya kendini böyle bir durumda yüzleşeceği risklere karşı biraz hazırlamıştı. Benim dün paylaştığım batı ülkelerinin il dört sırada Fransa, İtalya, Avusturya ve ABD olan Rusya riski yani Rus bankaları ve özel sektörüne verdiği kredilerin miktarından bahsediyoruz. Yalnızca İtalya ve Fransa’da tek başına 25’er milyar dolar risk var ama bu risk 2014’te daha yüksekti. Rusya tarafından risklerin düşürülmesi ile ilgili bir eğilim batıda var. Şu anda böyle bir durumda bu yaptırımlar uygulanmaya devam ederse Rusya’nın bu meseleden zararlı çıkacağını söylemek lazım. Bu bankalar da bu riski bu şekilde almamak için aynı gruba ve müşteriye çok yüksek kredi vermez. Dolayısıyla bu risk yönetimini ülkeler de yapıyorlar. Bu kapsamda Rusya’ya olan yüklerin batı tarafından düşürülmesine böyle bakmak lazımdır” diye yorumladı.

‘Bu boyutta bir ülkenin Merkez Bankası’nın varlıklarının dondurulması ile dünya ilk kez karşılaşıyor’

Lafçı, Rusya boyutunda bir ülkeye bu kapsamda yaptırımın bir ilk olduğunu “Yaptırımların bu boyuta geleceğine dair beklenti kısa vadede yoktu. 24 Şubat’ta Biden açıklamalar yaptı. O yaptırımların içinde SWIFT ve Merkez Bankası’nın varlıklarının dondurulması meselesi de yoktu. Bazı Rus bankalara Gazprombank hariç olmak üzere Amerika’daki varlıklarının dondurulacağına ve işlemlerin gerçekleştirilmeyeceğine ilişkin bir yaptırım uygulanmıştı. Bu yaptırım Rusya’nın günlük işleyişini ve ticaretini sekteye uğratacak bir yaptırım değildi. Kiev’e de müdahale olunca yaptırımların dozu çok kısa sürede arttı. Rus Merkez Bankası’nın elindeki varlıkları kullanamayacağı bir yapı da ortaya çıkmaya başlıyor. Bu boyutta bir ülkenin Merkez Bankası’nın varlıklarının tamamının dondurulması, işlemlerin gerçekleştirilmesinin engellenmesi ile dünya ilk kez karşılaşıyor. Neler olacağını bekleyerek ve çıkarsayarak göreceğiz” diye anlattı.

‘Avrupa’da gaz ve petrol tedariğinin yüzde 40’ını Rusya sağlıyor’

Yaptırım uygulayan ülkelerin enflasyon ve enerji fiyatları kaynaklı çekinceleri olduğunu vurgulayan Lafçı, uzun vadede nasıl bir süreç gözleneceğini ve Rusya’nın aldığı önlemleri “Batı’nın bu konuda çekincesi yükselen enflasyon ve enerji fiyatlarındaki zaten artma olan maliyetlerdir. Böyle bir durum hasıl olduğunda Avrupa’da gaz ve petrol tedariğinin yüzde 40’ını Rusya sağlıyor. Yaptırımlar konusunda biraz daha ürkek davranmalarının nedeni buydu. Belli ki bu ürkeklik gitmiş durumda, bu kışı çıkaracak kadar enerjileri benim okuduğum kadarıyla var ama önümüzdeki sene problem olacaktır. Rusya’da önlem olarak bankaları zorunlu karşılık konusunda serbest bıraktılar ve yeteri kadar likidite verileceğini açıkladılar. Bunun ne kadar süreceği mühim daha önce İran böyle bir durumla karşı karşıya kalmıştı. SWIFT sisteminin dışında bırakılmasının Rus ekonomisine yüzde 5 eksi yönde etki edeceği hesaplanıyor. Çok büyük bir rakamdır” diye açıkladı.

‘Petrol fiyatında her 10 dolarlık yükselme Türkiye’nin faturasına 5.5 milyar dolar açık olarak dönüyor’

Lafçı, Türkiye’nin ekonomik durumunu ve enerji fiyatlarının ülkeye olası etkilerini “Türkiye şu anda bir yönetilen dalgalı kur sisteminde yani bu kurun serbest piyasadaki arz ve talebe göre belirlenmediğini artık biliyoruz. 14.10 şu anda, geçen haftada buralara gelmişti. Sonra akşam saati biraz daha piyasanın sığ olduğu saatlerde bir müdahale geliyor ve dolar tekrar 13.90’lara doğru geliyor. Bunu ne kadar devam ettirebilir Merkez Bankası, bakacağız. Bizim rezervlerimiz Rusya gibi değil. Çok daha kısıtlı hatta kimi hesaplamalara göre yok. Biz bundan çok etkileniyoruz. Sebebi bizim coğrafyamızda olması ve ekonomimizin diğer ülkelere göre daha kırılgan olmasıdır. Enerji tarafında maalesef enerji ihracatçısı ülkeler bu krizden olumlu etkileniyorlar. Çünkü sattığınız malın fiyatı yükseliyor. Enerji ithalatçısı olan bizim gibi ülkeler de olumsuz etkileniyor. Bu sene farklı bir model seçtik. Bu herhangi bir aksamanın kabul edilmeyeceği bir modeldir. Bir pürüz olursa ne yapacağımızın cevabı yok. İthalat faturamız artacak. Petrol fiyatında her 10 dolarlık yükselme Türkiye’nin dış ticaret faturasına 5.5 milyar dolar açık olarak dönüyor. Bugün 100’den 120’ye çıktığında 10 milyar dolar Türkiye darbe yiyecektir” diye öngördü.

‘En çok Rusya, ikinci Türkiye, üçüncü Mısır ve AB çok ciddi etkilenecektir’

“Bu dönemden en çok kim zararlı çıkar” sorusuna Lafçı “Yiyecek ve gaza ilişkin işlemler dışarıda bırakıldı. Sadece gaz değil aynı zamanda tahıl konusunda da kapsama alınmadı. Tahıl konusunda bizim önümüzde Rusya’dan en fazla tahıl ithal eden Mısır, etkilenebilir. Avrupa Birliği etkilenecektir. Çin’in de bu olaylara nasıl yaklaşacağı çok önemlidir. En çok Rusya, ikinci Türkiye, üçüncü Mısır ve AB çok ciddi etkilenecektir. ABD’de bir Rusya riski var ama çok düşüktür” cevabını verdi.