Kovid, beynin yaşlanmasını hızlandırıyor: Hafıza bölgesi daha fazla gri madde kaybına uğruyor

Oxford'un öncülüğünde Britanya'da yürütülen geniş çaplı bir araştırma, Kovid'e yakalananlarda beynin küçülmesi ve yaşlanmasının hızlanması etkisini saptadı. Buna göre enfekte kişiler, beynin hafızayla ilgili bölgesinde enfekte olmayan kişilere kıyasla daha fazla gri madde kaybına uğradı.

Kovid-19'un hafif geçirilse bile beyinde değişime yol açtığını gösteren araştırmalara bir yenisi eklendi. Dün Nature dergisinde yayımlanan araştırma ise bugüne değin yapılanların en geniş çaplısı. Buna göre Kovid-19, hafif geçirilse bile, enfekte olan kişide beynin yaşlanmasını hızlandırabiliyor ve beyinde başka değişikliklere de neden olabiliyor.

Araştırma, Kovid-19'a yakalananların beyin dokusunda yakalanmayanlara kıyasla daha fazla gri madde kaybı ve anormallikler oluştuğunu, değişikliklerin çoğunun beynin koku alma duyusuyla ilgili alanında meydana geldiğini saptadı.

Douaud, G., Lee, S., Alfaro-Almagro, F. et al. SARS-CoV-2 is associated with changes in brain structure in UK Biobank. Nature (2022). DOI:10.1038/s41586-022-04569-5 https://t.co/mYr6HIOoIX pic.twitter.com/4CoKv4kSbu

— Medical Science and Technology #earlytreatments (@MedicalScitech) March 7, 2022

Hafif enfeksiyonda bile bariz değişim

Araştırma raporunu yazan Oxford Üniversitesi'in sinirbilim doçenti Gwenaëlle Douaud, CNN'in sorularını yanıtlarken, "Hafif enfeksiyonda bile beyinde bariz farklılıklar görmek bizi oldukça şaşırttı" dedi.

The study found the brains of those who had Covid-19 had a greater loss of grey matter and abnormalities in the brain tissue compared with those who didn't have Covid-19. Many of those changes were in the area of the brain related to the sense of smell. https://t.co/AezNacGtv4

— CNN (@CNN) March 7, 2022

Kovid geçirenlerle geçirmeyenler kıyaslandı

Douaud ile meslektaşları, Mart 2020 ile Nisan 2021 arasında Kovid-19 geçiren 401 kişinin hem enfeksiyondan önceki hem de enfeksiyondan ortalama 4.5 ay sonraki beyin görüntülerini değerlendirdi. Bu 401 enfekte kişiden sadece 15'i hastaneye kaldırılmıştı. Sonuçları, yaş, sosyoekonomik durum, tansiyon ve obezite gibi risk faktörleri açısından benzer profilde olan ama Kovid'e yakalanmayan 384 kişinin beyin görüntülemeleriyle karşılaştırdı.

Bu 51 - 81 yaşları arasındaki 785 katılımcının hepsi, Britanya'da 2012'den beri devam eden sağlık veri tabanı UK Biobank'ın yarım milyon katılımcısı arasındaydı.

En çok kayıp hafıza bölgesinde

Enfekte olmayan 384 kontrol deneğiyle karşılaştırıldığında, Kovid testi pozitif çıkanlarda genel olarak daha fazla beyin küçülmesi ve özellikle kokuyla bağlantılı alanlarda daha fazla gri madde küçülmesi görüldü. Örneğin, Kovid'e yakalananlar, kontrol deneklerine kıyasla, temel işlevi hafıza oluşturmak olan ve aynı zamanda koku duyusuyla bağlantılı bulunan 'parahipocampal gyrus' bölgesinde fazladan yüzde 1.8 ve temel işlevi denge sağlamak olan 'cerebellum' (beyincik) bölgesinde fazladan yüzde 0.8 kayba uğradı.

Covid can shrink brain and damage its tissue, finds research

“The brain is plastic, which means that it can re-organise and heal itself to some extent, even in older people,” said Prof Gwenaëlle Douaud at the University of Oxford

https://t.co/RrQmqrCyuE

— Amrita Bhinder 🇮🇳 (@amritabhinder) March 7, 2022

İnsanların yaşlandıkça beynin hafızayla ilgili bölgelerinde her yıl yüzde 0.2 - 0.3 oranında gri madde kaybına uğramalarının normal olduğunu belirten Douaud, ancak araştırmadan çıkan sonuca göre, koronavirüsle enfekte olan insanların enfekte olmayanlara kıyasla yüzde 0.2 - 2 arasında ilave doku kaybettiğini vurguladı.

Yönetsel-bilişsel işlev testinde de başarısız oldular

Beyin görüntülemesine ek olarak, katılımcılar, İz Sürme Testi ile yönetsel ve bilişsel işlevleri açısından test edildi. Bu test, bunamayla ilişkili bilişsel bozuklukların saptanmasına yardımcı olmak ve bir kişinin beyin işleme hızını ve işlevini sınamak için kullanılıyor. Araştırmacılar, en fazla beyin dokusu kaybına uğrayanların bu sınavda da en kötü performansı gösterdiğini belirledi.

"There's a decline in mental ability, in being able to perform complex tasks."

How does #Covid19 impact the brain? Even a mild case may damage the brain, @NDCNOxford's Gwenaëlle Douaud finds in her research https://t.co/GVuqweE5C4 pic.twitter.com/nhynXvEwxR

— Bloomberg Quicktake (@Quicktake) March 7, 2022

Zamanla geçebilir mi?

Douaud, beynin en çok etkilenen bölgelerinin koku alma sistemiyle ilgili gibi görünse de, bunun nedeninin net olmadığını söyleyerek şu umudu verdi:

"Enfekte olmuş katılımcıların beyinlerinde gördüğümüz anormal değişiklikler kısmen koku kaybıyla ilgili olabileceğinden, hastalıktan iyileşme, bu beyin anormalliklerinin zamanla daha az belirgin hale gelmesine neden olabilir. Benzer şekilde, virüsün zararlı etkilerinin -ister doğrudan, ister enflamatuar veya bağışıklık reaksiyonları yoluyla dolaylı olsun- enfeksiyondan sonra zamanla azalması muhtemeldir."

Öğrenmek için bir-iki yıl sonra yeniden tarama

"Bunu öğrenmenin en iyi yolu, bu katılımcıları bir veya iki yıl sonra tekrar taramak olacaktır" diye ekleyen Douaud, katılımcıları bir-iki yıl içinde yeniden görüntülemeyi ve test etmeyi öngördüklerini belirtti.

'Uzun vadeli sonucu Alzheimer olabilir'

Araştırmacılar, bu bulguların, sadece zaman içinde anlık durumu yakaladığını, ancak SARS-CoV-2 enfeksiyonunun uzun vadeli sonuçlarının zamanla Alzheimer hastalığına veya diğer bunama biçimlerine katkıda bulunabileceği olasılığını gündeme getirdiğini vurguladı.