'NATO zirvesinden Ukrayna'ya askeri desteği sürdürme sonucu çıkması çatışmayı uzatacak'

Ünal Atabay’a göre, NATO zirvesinde Ukrayna'ya askeri desteğin sürmesi çatışmayı uzatacak. ABD'nin Çin'in Rusya'yla hareket etmesini engelleme hesabı yaptığını belirten Atabay, "Çin ve Rusya blok oluşturursa ABD ve Batı hem askeri hem ekonomik anlamda zorlanır" dedi. Atabay'a göre Türkiye savaştan asgari zararla çıkacak bir denge politikası izliyor

Ukrayna krizinin ardından ABD Başkanı Joe Biden'ın Avrupa turuna çıkması ve NATO, G7 ve AB zirvelerinde buluştuğu müttefikleri, Rusya Federasyonu'na karşı 'birlik görüntüsü' sergilemeye çalıştı. Transatlantik müttefiklerini bir araya getiren zirvelerden Ukrayna'daki krizin müzakerelerle sona erdirilmesine yönelik bir destek çıkmazken, aksine Washington yeni silah sevkıyatını duyurdu.

Biden yönetimi krizden istifadeyle NATO üyelerine yeni silah satış fırsatları elde ederken, Rusya doğalgazı ve petrolüne karşılık da ABD LNG'si ve petrolünü satma fırsatı elde etti. Biden, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in önünde, "Rus gazının kesilmesi Avrupa'ya zarar verecek ama bu ödemeye hazır olduğum bedel" açıklaması bile yapmış durumda Ancak Moskova'ya karşı ağır yaptırımlara enerji alanı eklenememiş görünürken, Batı bloğu hem Rusya hem Ukrayna'nın en büyük tahıl üreticileri olmasından ötürü dünyayı bekleyen krizle karşı karşıya kalmış görünüyor.

Zirvede Türkiye'yi temsil eden Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise barış ve arabuluculuk çabalarını dile getirirken, ABD'ye Türk savunma sanayini hedef alan yaptırımların kaldırılması çağrısında bulundu.

Transatlantik ortaklarının zirveleri ve Türkiye'nin konumunu 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Terörizm ve Terörizmle Mücadele Araştırmaları Merkezi Başkanı Ünal Atabay ile konuştuk.

‘Ukrayna sahasının dışına da taşacak bölgesel ya da küresel çatışma riski var'

Ünal Atabay’a göre, Transatlantik ortaklarının buluşmalarından Ukrayna’ya askeri desteğin sürmesi sonucunun çıkması çatışmanın uzamasını getirecek. NATO’nun ortaya koyduğu hedefin Çin ve Rusya’ya odaklı yeni alan tanımlamaları ve destekler içermesinin ittifaka yeni bir kapı açacağını belirten Atabay, Rusya'nın da geri adım atmama iradesi eşliğinde Ukrayna sahasının dışına da taşacak bir çatışma riski doğduğu görüşünü dile getirdi:

“Zirveden çıkan sonuç savaşın uzatılması. Çünkü Ukrayna’yı desteklemeye devam edecekleri sonuç bildirgesinde de ifade edildi. Silah mühimmat açısından, tanksavar silahları, hava savunma füze sistemleri; bunları verildikçe, savaşın uzayacağı anlamına geliyor. Yani Batı direnme kapasitesini arttıracak, dolayısıyla Rusya ile olanın süreceği anlaşılıyor. NATO savunma harcamalarını yükseltiyor, bu da küresel güvenliği tehdit ediyor aynı zamanda dengeliyor. Bu denge meselesi. Esas olan hedef. NATO’nun ortaya koyduğu hedef Çin ve Rusya’ya odaklı olduğu için bu defa NATO’nun yeni alan tanımlaması -Afganistan ve Libya’da yaşadık- ama daha farklı, operasyonel kabiliyeti olacak veya Ukrayna’ya olduğu gibi destek sağlayacak bir kapının açıldığını görüyoruz. Doğrudan NATO unsurları orada değil ama büyük bir silah mühimmat desteğiyle hedef ülkedeki silahlı gücün kapasitesini arttırmak suretiyle orada etkili olmak. Bu Ukrayna sahasında görülüyor. Arada kullanılan ülkelere büyük zayiat veriyor. NATO toplantısından barışa dair değil de savaşın sürdürülmesine dair sonuç çıktı. Aynı zamanda Doğu Avrupa’nın güçlendirilmesi meselesi var. Baltıkların Polonya’da hazır güçler vardı, bunlara 4 ülkeyi daha dahil ettiler. Slovakya ve Romanya başta olmak üzere etkili kılacak güçleri oluşturdular. Burada NATO’nun Rusya karşısında geri adım atmaya niyeti yok, Rusya’nın da öyle. Bu vazgeçmeme yönündeki karşılıklı irade Ukrayna sahasının dışına da taşacak şekilde bir çatışma riski barındırıyor. Bu bölgesel bir savaşa dönüşebileceği gibi hiç arzu etmediğimiz bölgesel savaştan da çıkarak küresel bir çatışmaya evrilme riski fotoğrafını da barındırıyor.”

‘Çin ve Rusya blok oluşturursa ABD ve Batı hem askeri hem ekonomik anlamda zorlanacaklardır’

Batı'nın Rusya ve Çin'in hareket etmesini engelleme hesabı yaptığını söyleyen Atabay, bu iki ülke arasında savunma işbirliğine uzanan anlaşmalara atıf yaptı. Atabay, iki ülkenin blok oluşturması halinde ABD ve Batı'yı hem askeri hem de ekonomik anlamda zorlayacakları görüşünde. Çin'in de tıpkı Ukrayna'da Rusya'nın olduğu gibi kendi bölgesinde güvenlik beklentileri olduğunu anımsatan Atabay, "Çin’in de kendisine ait güvenlik garantileri isteği olabilir" dedi:

“Rusya ve Çin’in birlikte hareket etmesini istemeyen, bunun üzerine hesap kuran bir Batı var. Çin ve Rusya arasında savunma işbirliğine kadar giden çok sayıda anlaşmaları var. En son bir kısmı kış olimpiyatlarında imzalandı. Burada Çin’i Rusya’dan ayırmak istiyorlar. Çin ve Rusya blok oluşturduğu takdirde Amerika ve Batı hem askeri hem ekonomik anlamda zorlanacaklardır. Bunu gördükleri için Çin’i Rusya’dan koparmak amacı var. Bunu da belki dolaylı yoldan tehditvari yapıyorlar. Çin’e güvenmediklerini de söylüyorlar. Lojistik anlamda bir destek vermemesi, ekonomik yaptırımlara katılması, dünyanın çoğunluğunun yaptığı şekilde hareket etmesi yönünde beklentileri var. Ama Çin’in de kendine ait bir güvenlik sorunu var. Asya-Pasifik bölgesinde AUKUS dediğimiz Avustralya, Amerika ve İngiltere’nin kurdukları Fransa’nın tasfiye edildiği bir yapılanma var. QUAD’ta bir Asya-Pasifik NATO'su gibi bir yapılanmayla Çin de tehdit edilmeye çalışılıyor. Çin’in de kendisine ait güvenlik garantileri isteği de olabilir. Rusya, NATO’dan güvenlik garantisi istedi ama belki Çin de benzer bir güvenlik garantisi talebinde bulunacaktır. Tayvan noktasında Çin’in de böyle bir sıkıntısı var. Çin fotoğrafını Rusya ile olmaktan ayrı düşünülerek birlikte hareket etmemelerini isteyen bir Amerika var. NATO’dan verilen mesajlarda da bunun altı çizildi.”

‘Türkiye bu savaştan asgari zararla çıkacak şekilde bir politika izlemeye çalışıyor'

Türkiye'nin ise Rusya ile Batı arasında ihtiyaca göre kendi ulusal güvenliğini önceleyecek şekilde bir denge politikasına ihtiyacı olduğunu belirten Atabay, bu denge politikasının her zaman Türkiye'nin lehine olduğunu söyledi. Atabay'a göre Ankara bu dengeyi bu savaştan asgari zararla çıkacak şekide izlemeye çalışıyor. Erdoğan'ın Batı'nın yaptığı baskıları dışlamış göründüğünü belirten Atabay, Rusya ile Türkiye ilişkilerinin pek çok alanda önemine atıfta bulundu. Diğer yandan Atabay arabuluculuk çabalarına atıf yaparken Türkiye'nin Fransa ile ikili bir hat geliştirebileceğine dikkat çekti:

“Türkiye’nin coğrafi pozisyonu, jeopolitik konumlanması, stratejik avantajları ve dezavantajları Rusya ile Batı arasında ihtiyaca göre kendi ulusal güvenliğini önceleyecek şekilde bir denge noktasına oturması ihtiyacı var. Bu dönemsel olarak değişebilir ama ağırlıklı olarak denge politikası her zaman Türkiye’nin daha lehine görünüyor. Şu anda da Ukrayna üzerinde bir denge politikası yürütüyor. Ama bazen bu Rusya ile birlikte hareket etmeyi gerektiriyor, bazen Batı miğferinde kendi ulusal çıkarlarını gözetmeye çalışıyor. Rusya ile çok yakın ilişkilerimiz var, hem ticari hem askeri olarak S-400’ler, Akkuyu, turizm meselesi var. Ukrayna ile de ilişkilerimiz var. Türkiye bu dengeyi, bu savaştan asgari zararla çıkacak şekilde bir politika izlemeye çalışıyor. Bu, harekat süresinde ve barış döneminde de devam eder mi bilemiyoruz. Çünkü Batı’nın bir tazyiki var. Yaptırımlara Türkiye’nin de dahil olması isteniyor. NATO toplantısında da bu gündeme geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan dönüşte gazetecilere bu yaptırımlara katılmayacağını açıkça ifade etti. Bu Türkiye’nin ulusal güvenliği açısından uygun olan hareket tarzı. Rusya ile ilişkilerimizin bozulmaması da çok önemli. Biz komşu ülkeleriz. Rusya ile yakın ilişkilerimiz olan bir ülkeyiz. Suriye sahasında birlikte hareket etme ihtiyacı ihtimali olan bir durum da var. Doğu Akdeniz aynı şekilde. Bütün bunlar üzerinden fotoğrafa baktığımızda Türkiye’nin, Batı ile Rusya arasında bir taraftan arabuluculuk arzusu var bir taraftan İsrail bunu kapmaya çalışıyor. Belki Fransa ile birlikte ikili gibi bir arabuluculuk da hissediyorum. Fransa ile Türkiye’nin eşbaşkanlığı şeklinde yöntemle bir arabuluculuğa hamle yapıyor gibi gördüm. Batı tarafından da kabul görebilir, Amerika da bunu destekliyor olabilir. Macron’un görüşmeleri, Batı’nın Türkiye’ye tutumu böyle bir şeyi çağrıştırıyor.”

‘Batı Türkiye’ye hem yaptırım uyguluyor hem de savunma bütçesi ayırmasını istiyor, bu ikiyüzlülüktür’

Batı’nın Türkiye’ye savunma sanayi üzerinden uyguladığı yaptırımı hatırlatan Atabay’a göre, buna rağmen NATO'yu güçlendirecek şekilde savunma bütçesi ayırmasının istenmesini ise 'ikiyüzlülük' olarak niteledi. Atabay, Ankara'nın Rusya ile diplomasi kanalını açık tutabilmesi için köşeye sıkıştırılmadan destek bulması gerektiğini de dile getirdi:

“Batı’nın şöyle bir iki yüzlülüğü var. Bir taraftan Türkiye’ye savunma sanayi üzerinden yaptırımda bulunuyorsun. Öte yandan NATO’nun güçlendirilmesi, savunma sanayi kapasitesinin arttırılması ve bütçesinin her ülkeden yüzde 2’sini savunma harcamalarına ayırmasını istiyorsunuz. Bir taraftan NATO’nun kendi içinde savunma sanayi üzerinden birbirlerini destekleyecek teknoloji transferi dahil birlikte üretim dahil. Yüksek irtifa sistemi de görüşüldü toplantıda. 2018’de ara verilmişti, şimdi tekrar canlandırılmaya çalışılıyor. Böyle bir işbirliğine giriyorsunuz, bir taraftan ambargo uyguluyorsunuz. Bunu İngiltere iptal etti ama Kanada, Amerika devam ediyor, Almanya da öyle. Burada bir çelişki var. Bunun aşılmasında Batı da çaresiz ama Türkiye’nin de beklentileri var. Rusya ve Batı ile ilişkilerini denge sistematiği içinde yürütebilmesi için bazen Türkiye üzerinden Rusya’nın Batı ile Ukrayna noktasında diplomasi kanalının açık tutulabilmesi için Türkiye’nin bu anlamda köşeye sıkıştırılmadan Batı ve Amerika’nın destek olması gerekir. Türkiye’nin beklentisi de bu. Burada da bir çifte standart yaşıyoruz.”