‘Rusya’nın Türkiye’nin arabuluculuğunu kabul etmesi güveni gösteren bir adım’

28 Şubat’tan bu yana düzenlenen Rusya- Ukrayna barış müzakerelerinin 7’ncisi İstanbul’da düzenlendi. Önemli kararların alındığı bu toplantıyı değerlendiren siyaset bilimci Onur Sinan Güzaltan, “Rusya’nın Türkiye’nin arabuluculuğunu kabul etmesi Moskova tarafının Türkiye’ye güvendiğini gösteren bir adım” ifadelerini kullandı.

Rusya'nın 24 Şubat'ta başlattığı operasyonla birlikte sahada önemli ilerlemeler kaydedildi. Bu süreçte Belarus’ta başlayan Rusya-Ukrayna arasındaki müzakereler Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in telefon görüşmesinin ardından İstanbul’a taşındı. Daha önce Antalya Diplomasi Forumu'nda Türkiye, Ukrayna ve Rusya arasında gerçekleştirilen üçlü dışişleri bakanları toplantısının ardından barış müzakerelerinin İstanbul’a taşınması da Türkiye’nin tarafsızlık ve arabulucu rolünün yeni bir başarısı olarak kayıtlara geçti.

Rusya toplantıyı ‘yapıcı’ olarak nitelendirdi

Toplantı sonucunda Rus heyetinin başındaki Rusya Devlet Başkan Yardımcısı Vladimir Medinskiy, görüşmeleri ‘yapıcı’ olarak değerlendirirken, karşı tarafın tekliflerini aldıklarını, bunları Putin’e rapor edeceklerini ve sonrasında resmi yanıt vereceklerini belirtti. Medinskiy, Ukrayna’daki gerilimi hafifletmek için atılacak siyasi adımın, ülkelerin dışişleri bakanları tarafından barış anlaşmasının onaylanması sonrası Rusya ve Ukrayna liderlerinin bir araya gelmesi olasılığını içerdiğini açıkladı.

“Dahası anlaşmanın onaylanması ve detayların değerlendirilmesi sırasında birtakım siyasi ince ayrımların ele alınması da mümkün olacak” diyen Medinskiy, “Yani anlaşma üstünde yapılacak hızlı bir çalışma ve gereken uzlaşının bulunması halinde barış anlaşmasını sonuçlandırma olasılığı çok daha yakın bir zamana alınmış olacak” ifadelerini kullandı. Görüşmede alınan kararlar kapsamında Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Aleksandr Fomin, Rusya ordusunun Ukrayna’nın başkenti Kiev ve ülkenin kuzeyindeki Çernigov kenti yakınlarında sürdürdüğü askeri operasyonları ciddi ölçüde azaltacağını belirtti.

‘Ukrayna, Rusya’nın temel taleplerini yerine getirmeye hazır olduğunu resmi olarak söyledi’

Öte yandan toplantının ardından Rossiya-24 televizyonuna konuşan Medinskiy, "Ukrayna, Rusya’nın yıllardan beri üstünde ısrarcı olduğu temel talepleri yerine getirmeye hazır olduğunu resmi olarak söyledi. Bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi halinde, Ukrayna topraklarında NATO’nun (Rusya’ya) saldırı amacıyla kullanacağı bir mevzi oluşturulması riski ortadan kaldırılmış olacak" ifadelerini kullandı.

“Ukrayna tarafı (İstanbul’da) bize gelecekte yapılabilecek muhtemel anlaşmanın prensiplerini yazılı bir biçimde iletti” diyen Medinskiy, şöyle devam etti:

“Söz konusu prensipler, Ukrayna’nın; NATO üyeliğinden vazgeçmesini, (askeri) bloklar dışında kalacağına ilişkin statüsünün belirlenmesini, nükleer silahlar ile başka kitle imha silahlarını elinde bulundurmayı, edinmeyi ve geliştirmeyi reddetmesini, topraklarında yabancı ülkelerin askeri üslerini ve yabancı askerleri bulundurmayı reddetmesini ve sadece, içlerinde Rusya’nın da bulunacağı garantör ülkelerin onaylaması şartıyla yabancı güçlerin de yer alacağı askeri tatbikatlar düzenlemesini içeriyor.”

Ukrayna’dan önemli adımlar

Ukrayna tarafı ise görüşmelerde, NATO gibi askeri bloklar içinde yer almayacağını taahhüt etti. Toplantı sonunda Ukrayna’nın Kırım ile Donbass’ı güçle geri alma isteğinden vazgeçtiği de vurgulandı. Ayrıca Ukrayna tarafı, Rus askerlerine Ukrayna’da işkence edenlerin en sert biçimde cezalandırılacağının da güvencesini verdi.

Zaharova: Türkiye'ye gerçekten minnettarız

Müzakerelerde Türkiye’nin rolüne değinen Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Ankara'nın arabuluculuk çabaları ile ilgili olarak, "Rusya-Ukrayna müzakerelerinin yapılması ve genel olarak duruma çözüme bulunması için ortaya koyduğu arabuluculuk rolü ve arabuluculuk çabaları için Türkiye'ye gerçekten minnettarız" diye konuştu.

‘Donbass konusunda önümüzdeki dönemde yeni adımlar beklenebilir’

İstanbul’daki toplantıyı Sputnik’e değerlendiren Siyaset Bilimci Onur Sinan Güzaltan, “Toplantıda iki taraf da temkinliydi fakat öncekilere göre daha yapıcı bir toplantı oldu” dedi ve şunları ekledi:

“Bütün süreç içinde Rusya’nın dört şartı vardı. Birincisi Ukrayna’nın NATO’ya üyelikten vazgeçmesi, ikincisi Kırım, Donbass bölgelerinde ve Ukrayna’da yaşayan Rus asıllı vatandaşlar hakkında düzenlemelerin yapılması, üçüncüsü Azov taburu ve benzeri yapıların Ukrayna’da hükümet ve siyasetten temizlenmesi, Ukrayna’nın diğer ülkeler tarafından yapılan askeri desteğe son verilerek militarizmden arındırılması ve dördüncüsü de Minsk anlaşmasına uyulmasıydı. Ancak süreç içinde Minsk anlaşması da en azından şimdilik bir anlam ifade etmiyor. Görüşmeler sonrası yapılan açıklamalarda Ukrayna tarafının NATO’ya üyelik konusunda geri adım attığını görüyoruz. Fakat Avrupa Birliği’ne üyelik konusunda ısrarları sürüyor. İkinci olarak garantör ülkeler konusu Ukrayna tarafından dile getirildi. Bunun da altında NATO’nun 5. maddesine benzer bir durum görüyoruz. Dolayısıyla Rusya’nın bu konuya çok sıcak yaklaşacağını tahmin etmiyorum. İsmi farklı olsa da bu şartlar Rusya’ya dayatılmaya çalışılıyor. Ukrayna tarafı özellikle Kırım konusunda geri adım atmışa benziyor yine Donbass konusunda da önümüzdeki dönemde yeni adımlar beklenebilir.”

Ukrayna’daki risk

Rusya’nın ilk defa bir görüşmeyi yapıcı olarak nitelendirdiğini vurgulayan Güzaltan, “Görüşmelerin devam etmesi için Kiev çevresindeki askeri yoğunluğu da azaltma kararı alındı. Görüşmelerin iki hafta içinde tekrar yapılmasının kararlaştırılması da önem taşıyor. Sonuç olarak kesin çözümden bahsetmek için erken ama barış yolunda önemli bir adım atılmış gibi görünüyor. Buradaki risk Ukrayna tarafının yönetiminin çok parçalı olması. Şu anda Zelenskiy iktidar olarak görünse de alt taraftaki siyasi yapı çok parçalı bir durumda. Dolayısıyla provokasyonlara çok açık bir durum. ABD’nin görüşmelerden memnun olmadığını görüyoruz. ABD oradaki gruplar üzerinden provokasyonlara girişebilir” diye de ekledi.

‘Türkiye’nin arabuluculuğu ile sağduyunun galip gelmesi, bölgesel barışın sağlanması mümkün’

Türkiye’nin bu süreçteki rolünü de değerlendiren Güzaltan, şunları söyledi:

“Moskova’da ve Rus halkında Türkiye’ye ilişkin olumlu bir hava var. Türkiye ve Rusya zaten farklı alanlarda işbirliği yapıyor. Şimdi Rusya’nın da Türkiye’nin arabuluculuğunu kabul etmesi, yani bu toplantının Türkiye’de düzenlenmesini kabul etmesi çok önemli bir mesaj. Moskova tarafının Türkiye’ye güvendiğini gösteren bir adım. Ukrayna tarafı bunu farklı şekillerde provoke etmek istiyor fakat biz şunu görüyoruz ki nihai olarak Rus tarafı hâlâ Türkiye’ye güveniyor. Yine bölge ülkesi olarak Türkiye’nin arabuluculuk yapması çok önemli. Sonuçta Türkiye, Rusya, Ukrayna aynı bölgeyi, Avrasya‘yı paylaşan üç ülke. Türkiye’nin arabuluculuğu ile beraber Ukrayna üzerindeki Amerikan ve Batı etkisi de sınırlandırılabilir. Zaten ABD’nin de barış yönündeki çabalardan, Türkiye’nin de çabalarından pek memnun olmadığını görüyoruz. Çünkü ABD’nin Rusya ve Ukrayna arasındaki çatışmaları derinleştirme gibi bir stratejisi var. Oysa Türkiye’nin arabuluculuğu ile sağduyunun galip gelmesi, bölgesel barışın sağlanması mümkün. Önümüzdeki süreçte de büyük hatalar yapılmazsa Türkiye’nin bu aktif rolünün devam edeceğini düşünüyorum.”