'Ukrayna bir yeni dünya düzeni inşasının başlangıcı olarak da tarihlendirebileceğimiz bir konu'

Mehmet Ali Güller’e göre, Ukrayna meselesi yeni dünya düzeninin inşasının başlangıcı olarak tarihlendirilebilir. Rusya'nın esas hedeflerini tamamlamış göründüğünü söyleyen Güller, ağır yaptırımlar için "Yaptırımlar yapanı da vurur" dedi. Güller, ABD Batı Avrupa'yı etrafında toplasa da Asya'da bunun geri teptiği görüşünde.

ABD'nin Minsk Anlaşması'nı baltalayarak Ukrayna'yı Donbass'a saldırmaya teşvik ederken, Moskova'nın güvenlik garantileri anlaşmalarını reddettiği koşullarda gelen Ukrayna harekatının küresel çapta yankıları sürüyor. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ABD ve Batı Avrupa'nın sert yaptırımları karşısında Rusya doğalgazını Gazprombank'ta açılacak ruble hesabına para aktarımı yoluyla satma kararı işin rengini değiştirdi. Rusya'nın 24 Şubat'ta başlayan harekatının ardından değer kaybeden ruble hızla toparlanırken, kararın jeopolitik yankımaları merak ediliyor. Çin, Hindistan, Pakistan gibi ülkelerin Biden yönetiminin Rusya'ya karşı sert tutum alma baskılarına direnmeleri dikkat çekiyor.

Ukrayna krizinin küresel yankılarını Cumhuriyet gazetesi yazarı Mehmet Ali Güller ile konuştuk.

‘Ukrayna, Amerika’nın Rusya’yı Batı’dan kuşatma planlarının merkezi durumunda’

Mehmet Ali Güller’e göre, Ukrayna meselesi Atlantik kampıyla yükselen Asya ülkelerinin çarpışma alanına dönüştü. Ukrayna'nın, ABD'nin Rusya’yı Batı’dan kuşatma planlarının merkezi olduğunu anımsatan Güller, Moskova'nın da buna karşılık Washington'a Avrupa güvenlik mimarisini tek başına dayatamayacağı mesajını verdiği görüşünü dile getirdi:

“Ukrayna meselesi sadece Ukrayna meselesi değildir. Şu anda Atlantik kampıyla yükselen Asya ülkelerinin bir çarpışma alanına dönmüş vaziyette. Küresel bakımdan iki boyutu var. Birincisi, Ukrayna, Amerika’nın Rusya’yı Batı’dan kuşatma planlarının merkezi durumunda. Ukrayna, Baltık bölgesinden başlayan ve Karadeniz’e giderek Kafkasya’ya uzanacak hattın merkezini oluşturuyor. İkincisi, aynı zamanda Avrupa güvenlik mimarisinin inşası bakımından önemli. SSCB’nin dağılmasından sonra Amerika, 1945’te nasıl ki iki kazanan taraf Avrupa’yı kendi aralarında bir nüfuz alanına böldüyse şimdi Amerika ‘Ben tek kutuplu bir dünyanın efendisiyim’ dedi ve o mimariyi tamamen ben inşa edeceğim diyerek Yugoslavya’ya NATO saldırılarıyla sekiz parçaya bölerek başladı. Ardından Baltık ülkeleri ve Polonya’yı sıra sıra NATO’ya üye yaptı. Ukrayna burada son ülke aslında. Amerika’nın strateji yapan pek çok kurumu, buna Büyük Satranç Tahtası’nda işaret eden Brzezinski de dahil, Ukrayna aslında Rusya’nın çöküşe ve parçalanmaya gideceği son nokta. Rusya’nın parçalanması Ukrayna’dan başlar denmiş. Bu nedenle Rusya, NATO genişlemesi perspektifi içerisinde Ukrayna’nın artık son deme noktaları olduğunu ilan ederek bir askeri müdahale başlatmış oldu. Bu askeri müdahaleyle Amerika’ya fiilen şu mesaj gitti. Sen Avrupa’nın güvenlik mimarisini sen tek başına inşa edemezsin. Bu inşa süreci nasıl olacağının cevabını da önümüzdeki süreçte yaşayacağız."

'Rusya esas hedeflerini tamamlamış görünüyor'

Güller, Rusya'nın esas hedeflerini tamamlamakta olduğunun görüldüğü görüşünde. Ukrayna'nın tarafsız statüsü, askeri bloklara üye olmaması, yabancı asker bulundurmaması ve nükleer statünün olmaması kısmının hallolmuş göründüğünü belirten Güller, orta vadede Avrupa güvenlik mimarisi için zeminin ortaya çıkacağını söyledi.

"Ukrayna meselesi Rusya’nın esas hedefleri bakımından tamamlanmış görünüyor. Tarafsız ülke statüsünde bulunması, askeri bloklara üye olmaması, yabancı asker bulundurmaması, nükleer statüsünün olmaması gibi özellikler bakımından konu hallolmuş duruyor. Bu orta vadede önümüzdeki Avrupa güvenlik mimarisinin inşa sorununun Ukrayna meselesi bir barış anlaşmasıyla sonuçlandığında artık Avrupa liderleri Fransa ve Almanya ile Rusya arasında Avrupa’nın güvenlik mimarisini birlikte inşa etme zemininin ortaya çıkacağı bir durum oluşacak."

'Ukrayna meselesi bir yeni dünya düzeni inşasının başlangıcı olarak da tarihlendirebileceğimiz bir konu'

Güller, diğer yandan Ukrayna'da 'eski dünyanın' hamlelerinin durdurulduğunu belirtirken, Rusya ve Çin dışişleri bakanlarının 'adil ve demokratik yeni dünya düzeni inşası kararlılığına' yaptıkları vurguyu anımsattı. Güller, "Ukrayna meselesi toplamda bir yeni dünya düzeni inşasının başlangıcı olarak da tarihlendirebileceğimiz bir konu" dedi:

"Üçüncüsü de şu, Rusya ile Çin’in bir yeni dünya düzeni inşası programını fiilen açıklamışlardı. Şi ve Putin’in ortak bildirisi aslında bir yeni dünya düzeni bildirisiydi. O bildirinin gerekleri sahada uygulanıyor. En son Afganistan komşuları toplantısında Çin ve Rusya dışişleri bakanları adil ve demokratik bir yeni dünya düzeni inşası kararlılığına vurgu yapmış oldular. Ukrayna’da eski dünyanın hamleleri durdurulmuş oldu. Buradan hareketle de yeni bir dünya düzeni inşa oluyor. Bu Amerikan hegemonyasının sonunda tarif ettiğim gibi beş merkez üzerinden olacak gibi görünüyor. Amerika, Çin, Rusya, AB ve Hindistan’ın beş büyük güç merkezi olarak 21. Yüzyılın ikinci yarısında nasıl bir dünya olacağını ekonomik modeliyle, finans sistemleriyle, siyasal düzenleriyle adım adım inşa edecekleri ve bunun sonucunun da bu beş ülkenin birbirleriyle rekabetleri veya ittifaklarıyla bir sonuca bağlanacağı görülecek. Bu bakımdan Ukrayna meselesi toplamda bir yeni dünya düzeni inşasının başlangıcı olarak da tarihlendirebileceğimiz bir konu olmuş oldu.”

‘Rusya ve Suudi Arabistan’ın satışta yuan ve rubleye geçmesi ABD adına ciddi sorunlar yaşatacak bir durum’

Batı’da Rusya, Venezuella ve İran’a karşı ‘haydutluklar’ yapıldığına dikkat çeken Güller, Rusya liderinin doğalgaz karşılığı ruble ile ödeme talimatının haklı olduğu düşüncesinde. Enerji üretimin önemli iki ana aktör olan Rusya ve Suudi Arabistan’ın satışta yuan ve rubleye geçmesinin ABD adına ciddi sorunlar yaşatacağını öngören Güller, Amerikan dolarının rezerv para olma konumunun ciddi oranda tehdit altına gireceğini belirtti:

“Avrupa Birliği ülkelerinde de dahil olmak üzere Batı’da Rus rezervlerinin büyük bir kısmı var. İran’da da yaptılar. Venezüella’nın yoldaki tanker petrolüne el koydular. Bu bildiğin haydutluk. Benzeri olunca Rusya da haklı olarak ödemeleriniz o zaman ruble ile olacak dedi. Bugünden sonraki satışları patlayan bir içerikte yürüyeceği anlaşılıyor. Mart ayında yapılmış alışverişler anlaşmada olduğu şekilde ödemeleri yapıldı ama bugünde itibaren ruble ile yapılacak. Bunun önemi ne, kimlere uygulanacak? Hasım ülkelere. Rusya birilerini hasım ülke mi ilan etti? Onlar Rusya’yı hasım ülke ilan ettiği için onlar da hasim ülke konumuna düşmüş oldu. Bunlar da oldukça güçlü enerji tedarik eden ülkeler. Rubleye dönüş ciddi bir piyasada yeni para dönüşümü demek. WSJ’de bir haber vardı, yalanlanmadı. Suudi Arabistan heyeti, Çin’e satacağı petrolün yuan ile satılabileceğini teklif ettiği şeklinde. Suudiler petrolünün yüzde 25’inden fazlasını Çin alıyor. Rusya ve Suudi Arabistan enerji üretiminde iki önemli ana aktör. Bu aktörlerin en büyük satış kalemlerinde ruble ve yuan’a geçmesi demek doların egemen rezerv para olma durumunda da Amerika adına ciddi sorunlar yaşatacak bir durum. IMF Başkan Yardımcısı da bu vurguyu yaptı. Ukrayna krizi bağlamında Rusya’ya uygulanan finansal yaptırımlar Amerikan dolarının rezerv para olma konumunu ciddi oranda tehdit ediyor dedi."

'Yaptırımlar yapanı da vurur'

"Yaptırımlar yapanı da vurur" diyen Güller, kısa vadede Rusya ekonomisi zarar görüyormuş gibi dursa da uzun vadede durumun değişeceğini söledi. Güller Alman sanayisinin durumuna atıfta bulundu:

"Geçmiş 10 yılda yapılan yaptırımları inceleyerek yaptırımlar ilk başladığında şu sonuca vardım. Yaptırımlar yapanı da vurur diye. Kısa vadede Rus ekonomisini sanki zarar veriyormuş bir durum oluyor. Ama uzun vadede yaptırım yapanı da vuruyor. Alman sanayicisi bu işlere olağanüstü itiraz ediyor. Yeşiller’in baskısı nedeniyle Scholz liderliğindeki hükümet zaman zaman yaptırımlara ön açan birtakım açıklamalar yapıyor ama Deutsche Bank Başkanı’nın açıklamasından Almanya’nın en büyük sanayilerinin başkanlarının açıklamalarına kadar hepsi Rusya ile enerji işbirliğinin kesilemeyeceği gerçeği üzerinden bulunuyorlar. Bu da Almanya’nın siyaset tutma düzlemini oluşturuyor. Almanya’nın düzlemin dışında siyaset yapma şansı yok.”

‘ABD Batı'yı etrafında topladı ama Asya'da ters tepti'

ABD’nin Ukrayna krizini kullanarak Batı’yı kendi etrafından toplamaya çalıştığını belirten Güller, bunun Asya’da ise ters teptiğine işaret etti. Hindistan ve Pakistan’ın Rusya’nın Batı ile birlikte hareket etmediğini anımsatan Güller, ABD’nin Pakistan'da darbe girişimine atıfta bulundu. Güller, Ukrayna krizinin bir anda Rusya, Çin, Hindistan ve Pakistan’ın bir yakınlaşma durumunun olduğu bir tabloya dönüştürdüğü görüşünde:

“Amerika ve İngiltere’nin ya da meşhur ‘Dünyayı beş aile yönetiyor’ diye baktığımızda buradan yararlananın Amerika ve İngiltere olmadığını görüyoruz. Tersine onlar zarar görüyor. IMF Başkan Yardımcısı ‘Bu süreç Amerikan dolarının egemenliğine zarar veriyor’ diyor. İngiltere Dışişleri Bakanı’nın bugünkü açıklaması da önemli. Hindistan’ı da kaybediyoruz dedi. Ukrayna kriziyle birlikte en önemli konu oldu. Ama Amerika, Ukrayna krizini bir baskı aracına dönüştürüp Batı paktını kendi etrafında yeniden toplamaya çalışıyor. Bunun bir sonucu olarak tersinden de Asya’da ciddi olarak yan yana gelme durumu oluştu. Hindistan, Amerika’nın Çin’i durdurmak bakımından kendisine eklemlemek istediği bir ülke. Asya Pasifik stratejisinin ismini bile Hint pasifik olarak güncelledi. Hindistan Amerika’nın bu isteklerine uymadı ve Rusya ile işbirliğine devam ediyor. Hindistan’ın ‘düşman kardeşi’ Pakistan, Rusya’ya yaptırımlara dahil olmadı. Dahası Hindistan’ın politikalarını övdü. Hindistan’dan Pakistan’a bir füze düştü. Eskiden böyle şeyler Batı’nın da kaşımasıyla bir çatışma ortamına dönüştürülürdü. Şimdi Hindistan yanlışlık fırlattık diyerek özür diledi. Pakistan da anlayışla karşıladı ve mesele tatlıya bağlandı. İmran Khan’ın açıklamalarından çok rahatsızlar. Böyle bir hükümet değişikliğini deneyeceklerdir. 2020’de yeniden bir silahlı çatışmaya dönüşen Hindistan ve Çin arasında bir sınır ihtilafı konusu vardı. 2 yıldır da o konunun çözülmesi için müzakereler yürütülüyordu. Tam da bu zamanda Ukrayna krizi belki kolaylaştırıcı bir fonksiyon oldu ve o mesele de geçen hafta geçici bir uzlaşmayla sonuçlandı. Ukrayna krizi bir anda Rusya, Çin, Hindistan ve Pakistan’In bir yakınlaşma durumunun olduğu bir tabloya dönüştürdü.”