Rekabet Kurumu Başkanı Küle: Soruşturma derinleşti, zincir marketlerde iddialar ağır

Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle, zincir marketlere yönelik ilkinden daha büyük, ikinci bir soruşturmanın ilerlediğini, bu soruşturmada kartel ve yeniden fiyat belirleme iddialarının olduğunu söyledi. Küle, üç büyük grubun uzlaşma başvurularını reddettiklerini ise ilk kez açıkladı.

Dünya Gazetesi'ne konuşan Küle, dijitalleşmenin hızla yaygınlaştığı ekonomik ortamda, Kurum’un önemli kararlara imza attığını, TBMM’ye sunulmaya hazırlanan yasa değişikliğine ilişkin olarak (Google, Trendyol, Facebook gibi) büyük sayısal teknoloji şirketlerine “geçit bekçisi”(Gate Keeper) kavramını önerdiklerini açıkladı.

Küle, "Reklamcılık Sektör Araştırma Raporunu hemen hemen bitirdik, e-pazaryerleriyle de ilgili bir sektör araştırmasını da yayımladık. Raporumuz hazır, bir yasa önerisi hazırladık, elbette takdir Meclis’in. Düzenlemeyi, yasanın içine dercedecek şekilde (4054 iyi bir yasa, gayet anlaşılır) önerdik, yasanın niteliğini korumaya çalıştık. Raporumuzda, “Geçit Bekçisi” (Gate Keeper) dediğimiz, “önemli pazar gücüne sahip teşebbüslere yönelik bir denetim ve düzenleme var. “Gate Keeper” dediğimiz şirketler, dünyada Google, Facebook, bizde Trendyol bu nitelikte, başkaları da olabilir. Daha detaylı düzenlemeyi Ticaret Bakanlığımız yapıyor" dedi.

Zincir marketlere yönelik ilkinden daha büyük, ikinci soruşturmanın ilerlediğini, üç büyük grubun uzlaşma başvurularını reddettiklerini ilk kez açıklayan Küle, şunları söyledi:

Fiyat artışlarının enflasyon dışında olan kısmını belirlemek rekabet otoritesinin alanında dediniz, zincir market soruşturmalarında ne aşamadasınız?

Bizim uykumuzu kaçıran bir durum. Bütün dünyada emtia fiyatları artıyor, gelişmiş ülkeler dahi enflasyonla karşı karşıya kaldılar. Biz Rekabet Kurumu çalışanları, rekabet savunucuları, uzmanları olarak şuna bakıyoruz: Maliyet enflasyonu, talep kaynaklı enflasyon olabilir ama fiyat artışının tamamı mı maliyet ve talepten kaynaklanıyor, yoksa bunun içinde rekabet ihlalinden kaynaklı kısım var mı ve ne kadar?

Hangi alanlarda rekabet ihlali sayılabilecek artış görüyorsunuz?

Şu anda gıdada ve hızlı tüketim maddelerinde çok belirgin ama sadece o da değil. Diğer yarı mamul ve hammaddelerde de var. Çimento, demir, diğer sektörler. Mobilya sektörünün hammaddesini oluşturan sunta-ağaç ürünlerinde var. Rekabet Kurumu burada enflasyonun içinde kendisine ait olan payı minimize etmek zorunda. Bu sorumlulukla çalışıyoruz.

"PERAKENDE SEKTÖRÜNDE İKİNCİ SORUŞTURMA DAHA BÜYÜK, UZLAŞMA REDDEDİLDİ"

Peki çok gündemde olan zincir market soruşturmaları ne aşamada?

Aslında pandeminin başlarında 2020 Ocak ayı gibi fiyatlardaki hareketliliği gördük ve zincir market incelemelerine başladık ama inceleme uzun sürdü çünkü kabul edersiniz ki müthiş bir büyüklük, çok veri var. Biz sadece 5 büyük zincir marketle başlamamıştık. Burada belirteyim, bizde karşı incelemeler de başladı. Henüz gizliliği olan bir incelemede delillere ulaştık, o deliller bizi başka sektöre götürdü, daha büyük bir tablo ortaya çıktı.

Perakende sektöründe birinci soruşturmamız, -gerekçeli kararını da açıkladık- bence çok önemli bir rekabet savunuculuğu. Daha önce biz kartellerde firmaların birbiriyle ilişkisine bakıyorduk şimdi gördük ki; doğrudan birbirleriyle ilişki kurmadan, bir aracı vasıtasıyla iletişim kurabiliyor. Düşünün bu fiyat geçişlerini, promosyon türlerini, zamanlarını, kampanya zamanlarını, indirim zamanlarını birbirleriyle iletişim olmadan, münferiden yapsalar, inanın tüketiciye çok büyük faydası olur.

Devam eden ikinci soruşturma birinci soruşturmadan daha önemli, Nisanda raporu bitecek. Orada 15 büyük tedarikçi, çok büyük şirketler var. Hatta üç büyük şirket uzlaşma için geldiler ama uzlaşmalarını kabul etmedik. Meclisimizin yasa gerekçesi çok açık; O yasanın ruhuna uygun başvuru yapmadılar, biz de ‘uzlaşma talebinizi reddediyoruz’ dedik. İkinci süren soruşturma çok daha kapsamlı, orada hem yeniden satış fiyatlarını belirleme ihlali, hem de kartel iddiaları var. Tabii bunlar soruşturma heyetinin yaptığı raporlama ve iddiadır.

Müdahale hissetmedim, karşılaşmadım bile

Rekabet Kurumu bağımsız bir kurum ama zaman zaman bu kurumların bağımsızlığı tartışmaya açılıyor, nasıl değerlendirirsiniz?

Ben 2 sene 4 aydır bu kurumun başkanıyım ve o kadar bağımsız hissediyorum ki, bir keresinde dahi herhangi bir müdahale hissetmedim. Karşılaşmadım demiyorum, hissetmedim bile. Devletin başı olduğu için Sayın Cumhurbaşkanı ile zaman zaman görüşmemiz oluyor. Tek talimatı aynı zamanda yetki de içeren sözü şu: Hukuk içinde kalın, kamu yararını gözetin. Dolayısıyla üst kurullar gerçekten bağımsız. Şu kadarını söyleyeyim: Son Rusya-Ukrayna savaşında batılı kurumların siyasetle ne kadar içli-dışlı olduğunu gördük. Buradan şu çıkarımı da yapabilirsiniz, eğer bu kurumlar, özelde Rekabet Kurumu başarısızsa bu kendi başarısızlığıdır, hiçbir bahane bizi kurtaramaz.

Şöyle bir konu da var, mevzuatla her şey bitmiyor. Bürokrasinin, çalışanların, sadece Rekabet Kurumu için söylemiyorum, başkandan uzman yardımcılarına kadar herkesin sorumluluk hissetmesi ve elini taşın altına koyması lazım.