NATO’nun yıkım getiren ‘müdahaleleri’: Binlerce sivil ölüm, insan hakları ihlalleri ve savaş suçları

Kurulmasından bu yana 73 yıl geçen NATO’nun Libya, Afganistan ve Yugoslavya ‘müdahaleleri’ ülkeleri parçaladı, altyapılarını büyük ölçüde yok etti. NATO operasyonlarına sahne olmuş ülkelerin yaşadıklarını ve mevcut durumlarını Sputnik derledi.

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) kurulalı tam 73 yıl geçti. NATO 1949’da 12 üyeli bir askeri ittifakken, mevcut durumda 30 üyesi var. ABD ve İngiltere’nin kurucuları arasında yer aldığı ittifaka Türkiye, 1952 yılında katıldı. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Avrupa kıtasında bulunan Baltık ülkeleri; Estonya, Letonya, Litvanya ittifaka katılırken, Yugoslavya’nın dağılmasıyla ortaya çıkan ülkelerden 4’ü, Kuzey Makedonya, Slovakya, Karadağ ve Hırvatistan, halihazırda NATO üyesi. “Politik ve askeri vasıtalarla üye ülkelerin özgürlüǧünü ve güvenliǧini temin etme” iddiasıyla kurulan bu askeri örgüt, tarihte pek çok kez üyesi olmayan ülkelere ‘askeri harekat’ düzenledi, birliklerinin bozulmasına, altyapılarının çökmesine ve istikrarsızlığa sebep oldu.

Türkiye dahil üye ülkelerin güvenlik kaygılarını görmezden gelen pakt

İlk genel sekreteri İngiliz Lord Hastings Ismay tarafından "Rusları dışarıda, Amerikalıları içeride, Almanları da aşağıda tutmak için" var olan askeri ittifak NATO, üyesi olan ülkelere herhangi bir saldırı durumda diğer üye ülkeler tarafından saldıran ülkeyi ‘ortak düşman’ olarak tanımak ve yaptırım uygulama konusunda anlaştı. NATO mevcut Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'ün deyimiyle ‘NATO'nun çekirdeği’ olan beşinci madde, ittifaka bu yetkiyi veriyor. Stoltenberg’ün ‘siber saldırıların’ da devreye sokabileceğini söylediği madde, ittifak tarihinde sadece bir kez kullanıldı, o da Afganistan oldu. NATO, üyesi olan Türkiye'nin 'terör örgütü' olarak tanıdığı, sınırları içerisinde ve ötesinde mücadele verdiği örgütlere karşı ise hiçbir zaman tek vücut olmadı.

Afganistan’ın işgali: 200 bine yakın insan öldürüldü

ABD’nin Sovyetlere karşı desteklediği mücahitlerin içinden çıkan El Kaide’nin, ABD’de meydana gelen 11 Eylül saldırısının sorumlusu olarak görülmesinin ardından, dönemin ABD Başkanı George W. Bush önderliğinde Afganistan’ın işgali başladı. Bunun üzerine ittifakın üye ülkelerden birine 'dışarıdan bir saldırının geldiğine' kanaat getirmesiyle NATO Afganistan’a ABD öncülüğünde ‘müdahale’ başlatmış oldu. 2021’e kadar devam eden bu işgalde, Brown Üniversitesi'nin ‘Savaşın Maliyeti’ başlıklı projesi kapsamında yapılan araştırmalara göre, 47 bin 245’i Afgan siviller olmak üzere toplamda 172 bin kişi hayatını kaybetti.

İşkencenin adı 'geliştirilmiş sorgulama tekniği' oldu: Rap dinletmekten tavana asmaya

Öte yandan, 20 yıl süren işgalde insan hakları ihlalleri de oldukça fazla yaşandı. Zira, ABD’nin Merkezi İstihbarat Örgütü CIA görevlileri, Mart 2002’de aralarında waterboarding denilen işkence türünün de olduğu ‘geliştirilmiş sorgulama teknikleri’ konusunda yetkilendirildi. Afganistan’da bir CIA cezaevinden kaçan mahkumlar, kendilerine rap sanatçısı Eminem'in ‘Slim Shady’ albümünü de dinletildiğini ve müziğin onlara çok yabancı olduğunu ve ‘çılgına çevirdiğini’ de söyledi. Ancak uygulanan bazı ‘sorgulama teknikleri’ rap şarkıları dinletmekten çok daha uzak. Zira, soruşturmalar sonucunda 15 ABD’li askerin tutuklandığı Bagram Cezaevi’nde, “yanlış zamanda Amerikan üssünün yanından geçen masum bir adam” olan Dilawar’ın ölümüne neden olabilecek işkence yöntemleri de kullanıldı. Bu yöntemler arasında, mahkumları tavana asmak dahi vardı.

Mevcut durumda, ABD ve NATO Afganistan’dan çekildi. Taliban, 20 sene boyunca ABD ve NATO birlikleri tarafından eğitilen ve donatılan Afganistan güçlerinin çekilmesi ve ülkenin cumhurbaşkanı olan Eşref Gani'nin Birleşik Arap Emirlikleri'ne kaçmasının ardından ülkeyi ele geçirdi. ‘Terörizmle mücadele’ bahanesiyle başlatılan Afganistan işgali, dönemin Almanya Başbakanı Angela Merkel’in de söylediği gibi “dramatik ve korkunç bir şekilde başarısızlıkla” sonuçlandı.

Afganistan'ın Kunduz kenti yakınlarında NATO savaş uçaklarının 2009 yılındaki bombardımanında 90 kişi ölmüştü

© AP Photo / Anja Niedringhaus, file

ABD'nin ülkeden çekilme süreci insani trajediye döndü: Amerikan uçağının kanadına tutunup ölenler

NATO ve ABD birliklerinin Afganistan’dan askerlerini tahliye ederken yaşananların en ‘sembolik olanı’ ise, Taliban yönetiminden kaçmak isteyen Afganların uçağa tutunmak isterken düşüş anlarıydı. Söz konusu hadiseye karışan uçak da vatandaşlarını tahliye ederken, kaosa sürüklediği ülkedekileri ardında bırakan ABD'ye ait bir uçaktı. Şimdilerde Taliban’ın hüküm sürdüğü Afganistan’da kadınlar okula gidemiyor, okumuş ve eğitimli insanlar el arabalarıyla pazarda çok zor şartlarda meyve ve sebze satıyorlar, aileler çocuklarını satmak zorunda kalıyorlar.

BM’den yetki alınmadan gerçekleştirilen NATO bombardımanı: 2 bin 500 Yugoslavya vatandaşı öldü, hastaneler ve huzurevlerine füze saldırısı gerçekleştirildi

Afganistan NATO’nun Washington Anlaşması’nın tek beşinci maddesini kullanmasının örneği olsa da, ilk saldırısı değil. 23 yıl önce, 1999’da NATO Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nden yetki almadan Yugoslavya bombardımanını da başlatmıştı. Mevcut ABD Başkanı Joe Biden’ın “Belgrad'ın bombalanmasını, Amerikan pilotlarının gönderilmesini ve Tuna üzerindeki tüm köprülerin havaya uçurulmasını öneren bendim” sözleriyle sorumluluğunu aldığı bu bombardımanda 2 bin 500 Yugoslavya vatandaşı hayatını kaybetti.

Yaklaşık 3 ay süren ‘Müttefik Güç Harekatı’nda ülke genelinde 995 tesis toplam 2 bin 300 kez vuruldu. 1995’te Sırp Cumhuriyeti’ne düzenlenen operasyonla birlikte 25 bin konut imha edildi, 470 kilometre otoyol ve 595 kilometre demiryolu zarar gördü ve Biden’ın kendi ağzıyla itiraf ettiği gibi, 38 köprü imha edildi. 14 havalimanına, neredeyse 40 hastane ve polikliniğe, yaklaşık 100 okul ve kreşe, 176 kültürel yapıya zarar verildi ve Belgrad’taki Çin Büyükelçiliği saldırıya uğradı. Bu bombardımanlarda, Niş şehrinde bulunan üniversiteye misket bombası atıldı, Sırbistan Ulusal Televizyonu’nun binasına hava saldırısı düzenlendi, ‘birden çıktığı’ savunması yapılarak yolcu treni bombalandı, Ortodoks ayini sırasında Vavarin Köprüsü, 2 kez alçaktan uçan iki NATO F-16 savaş uçağı tarafından yerle bir edildi.

NATO F-15'ten fırlatılan iki füze tarafından vurulan bir yolcu treninin için için yanan enkazı. NATO'ya göre, jet köprüyü hedefliyordu, ancak her iki füze de treni vurdu. En az 20 yolcu öldü.

© REUTERS

2 bin 500 kişinin hayatını kaybettiği NATO bombardımanı ittifakın basın sözcüsü Jamie Shea tarafından "tarihteki en kesin ve en düşük tali hasarlı hava harekatı" olarak nitelendirildi. Hastanelere ve huzurevlerine yapılan saldırılar “Pilotun kafası karışmış” şeklinde savunuldu. Yugoslavya’nın dağılmasıyla ise 7 ayrı devlet kuruldu ve bu ülkelerden 4’ü halihazırda NATO üyesi. ABD’nin de denizaşırı bölgelerdeki en büyük üssü olma özelliğine sahip olan Bondsteel Kampı Yugoslavya’dan ayrılmış Kosova’da bulunuyor.

Libya saldırısı: ‘Sivil kayıpların’ önlenmesi için başlayan bombardıman katliama neden oldu, ülkenin altyapısı büyük oranda yok edildi

NATO’nun bir başka müdahalesi de; 2010 yılında Tunus’ta başlayan ‘Arap Baharı’ olarak adlandırılan halk protestoları Libya’ya sıçrayınca, ittifak tarafından ülkeyi yöneten Muammer Kaddafi’nin protestoculara ‘sert tepki’ vermesi ve ateşkese uymaması gerekçesiyle başladı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden 17 Mart 2011 tarihinde çıkan 1973 sayılı kararla Libya uçuşa yasak bölge haline getirildi. Zamanın Amerika Birleşik Devletleri’nin, Birleşmiş Milletler nezdindeki büyükelçisi Susan Rice, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ve Barack Obama’nın Ulusal Güvenlik Konseyi’ne atadığı Samantha Power ittifakı, BMGK içerisinde etkili oldu ve 19 Mart’ta ‘sivil kayıpların’ önlemesi için ‘bir an önce askeri müdahalede’ bulunulması kararı çıktı. Aynı gün ABD, İngiltere ve Fransa’nın ülkeye hava saldırıları başladı. Bu misyon 31 Mart’ta NATO’ya devredildi. 20 Ekim’de Kaddafi’nin muhalifler tarafından yakanıp linç edilerek öldürülmesinin ardından, ki bu Hillary Clinton tarafından kahkalarla karşılandı, NATO kuvvetleri bomba saldırılarını 31 Ekim’e kadar devam ettirdiler.

Arap Baharı olaylarının yaşandığı ülkeler

© Sputnik / Andrey Stenin

/

Multimedya arşivine gidin

26 bin 500 sorti, 9 bin 700 saldırı yapılan ve 5 bin 900 askeri hedefin imha edildiği bildirilen NATO ‘operasyonunda’ İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün verilerine göre, üçte biri 18 yaşın altındaki çocuklar olmak üzere en az 72 sivil hayatını kaybetti. NATO güçleri bu saldırıda ülkenin hayati altyapı tesislerini de hedef aldı. Yüzde 90’ı çöl olan Libya’da, Kaddafi’nin deyimiyle’ dünyanın 8. harikası olan, Büyük İnsan Yapımı Nehir’e ‘askeri malzeme saklandığı’ gerekçesiyle saldırıldı. Bu saldırılardan hastaneler de nasibini aldı.

‘NATO müdahalesinin ardından Libya, artık açık köle ticareti pazarlarına sahip’

20 Ekim 2021’de Russia Today’de yayınlanan yazısında Libya konusunu ele alan Suriyeli gazeteci Richard Medhurst ülkenin mevcut durumunu şöyle anlatıyor:

“Büyük altyapıya sahip gelişen bir ülkede su, altın ve petrol bolluğu yerine, Libya artık açık köle ticareti pazarlarına sahip. Kaçakçılar ve insan tacirleri, Avrupa'ya geçen göçmen ve mültecilerden yararlanarak onları esarete satıyor. Rakip kabileler ve siyasi hizipler, petrol ve diğer değerli kaynaklar için, iktidarı kendileri için ele geçirmeye kararlı bir şekilde savaşıyorlar. Bu arada, IŞİD, El Kaide ve diğer cihatçı savaşçıların cepleri, gölgelerde pusuya yatmış, savaşın parçaladığı ülkeyi ve Kaddafi'nin Libya'sında varlık kurmaya cesaret edemeyecek olan komşularını rahatsız ediyor. Bir zamanlar müreffeh bir millet, düşüşünden beri teröristler, fırsatçılar ve hırsızlar tarafından ele geçirilmiş ve kaosa sürüklenmiştir. Son 10 yılda Libya'nın başına gelen de bu. NATO'nun yarattığı şey bu.”

Şu anki durumda ülke parçalanmış durumda, Afrika’nın en fazla petrol rezervine sahip olmasına rağmen üretim yok, seçimler dahi yapılamıyor.

‘Beyin ölümü gerçekleşen' pakttan ‘birlik olmuş' görüntüsüne

Kuruluşundan bu yana 73 yıl geçmiş olan ittifak nereye müdahale etse, oraya yıkım, istikrarsızlık ve parçalanma götürmüş görünüyor. Kendi müttefiklerinin dahi ‘beyin ölümü gerçekleşti’ şeklinde nitelendirdiği bu örgüt, aynı zamanda AUKUS vasıtasıyla ABD ve İngiltere tarafından ‘sırtından da bıçaklandı’. Bu ittifak, Rusya’nın Ukrayna’da düzenlediği Donbass operasyonunun ardından tartışmalı da olsa ‘birlik’ sağlamış' görüntüsü veriyor. ‘Açık kapı’ politikası uygulayan ve 12 üyeyle hayatına başlayan askeri ittifak, Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı’nın dağılmasıyla bu ülkeleri de şemsiyesi altına aldı. NATO, doğuya doğru agresif büyüme hedeflerini bir kenara bırakmazsa bölgeyi hangi zorlukların beklediğini ise zaman gösterecek.