Rusya’nın Polonya ve Bulgaristan hamlesi Avrupa’yı hareketlendirdi: ‘Şu an bir satranç oynanıyor’

Rus enerji şirketi Gazprom, bugün sabah itibarıyla Polonya ve Bulgaristan'a doğalgaz akışını durdurdu. Avrupa piyasalarını hareketlendiren bu hamlenin arka planında Polonya ve Bulgaristan’ın, Rusya’ya ruble ile ödemeyi kabul etmemesi bulunuyor. Enerji uzmanı Volkan Aslanoğlu, bu durumu, ‘Şu an bir satranç oynanıyor’ diye değerlendiriyor.

Rus hükümeti, 7 Mart’ta, Rusya'ya, Rus şirketlerine ve vatandaşlarına hasmane eylemlerde bulunan yabancı ülke ve bölgelerin listesini onayladı. Bu listede; ABD, tüm AB ülkeleri, Kanada, Birleşik Krallık (Jersey, Anguilla, Britanya Virjin Adaları, Cebelitarık dahil), Ukrayna, Karadağ, İsviçre, Arnavutluk, Andorra, İzlanda, Liechtenstein, Monaco, Norveç, San Marino, Kuzey Makedonya'nın yanı sıra Japonya, Güney Kore, Avustralya, Mikronezya, Yeni Zelanda, Singapur ve Tayvan yer aldı.

31 Mart’ta ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, hasım ülke kategorisinde yer alan ülkelerin Rus gazı için ruble cinsinden ödeme yapmalarını içeren kararı imzaladığını söyledi. Rusya lideri, söz konusu ülkelerin yeni ödeme koşullarını yerine getirmemeleri halinde gaz sözleşmelerinin iptal edileceğini de belirtti.

Rusya Devlet Başkanı Putin, “Ödemelerin bu biçimde yapılmaması hâlinde, bunu, alıcının yükümlülüğünü yerine getirmeyip borcunu ödemediği şeklinde değerlendireceğiz. Kimse bize hiçbir şeyi bedavaya satmıyor, biz de hayır işi yapmayacağız, yani mevcut sözleşmelere son verilecek” ifadelerini kullandı ve yeni ödeme koşullarının yerine getirilmesi halinde, üstünde anlaşılmış olan miktar ve fiyatlar üstünden gaz sevkiyatını sürdüreceklerini de kaydetti.

Rusya’nın uygulamaya koyduğu yeni sisteme göre söz konusu listede yer alan ülkeler, 1 Nisan’dan sonra yapacakları ödemeler için Gazprombank bankasında özel ruble hesapları açmaları ve gaz ödemelerini bu hesaplar üstünden Rusya’ya iletmeleri gerekiyordu.

Polonya ve Bulgaristan doğalgaz ile ödemeyi reddetmişti

Polonya ve Bulgaristan’ın doğalgaz ödemelerini ruble ile yapmayı reddetmesi ise Gazprom’un bu hamlesinin nedeni oldu.

Polonya, Rusya’nın Ukrayna’daki operasyona başlamasının ardından Avrupa Birliği ülkelerine Rusya’dan petrol, gaz ve kömür alımını derhal durdurmasını çağrısı yaparken Polonya hükûmeti mayıs ayına kadar Rusya’dan kömür ithalatını ve 2022'nin sonuna kadar Rus petrolünü kullanmaya son vereceğini açıklamıştı.

Bulgaristan Dışişleri Bakanlığı ise doğalgaz ödemelerinde rubleye geçiş için sözleşmede değişiklik yapılması gerektiğini açıklamıştı. Sputnik'e açıklama yapan bakanlık, Bulgargaz'ın Gazprom'dan rubleye geçişle ilgili bir talep yazısı almadığını belirterek bu değişiklik için sözleşmede değişiklik yapılması ve bunun için de her iki tarafın rızasının gerekli olduğunu kaydetmişti.

2020 verilerine göre Polonya’nın toplam doğalgaz ithalatında Rusya’nın payı yüzde 40, Bulgaristan’ın ise yüzde 77 seviyesinde bulunuyor.

Avrupa’da gaz fiyatlarında sert yükseliş

Rusya’nın Polonya ve Bulgaristan’a olan doğalgaz akışını kesintiye uğratacağı haberinin ardından Avrupa'da doğalgaz fiyatları yüzde 24'lük sert yükseliş kaydetti.

Karar sonrası Avrupa gazı için gösterge olan Hollanda gaz vadelileri yüzde 24 yükselerek megavat saat başına 127.50 euro oldu. Bu, 1 Nisan'dan beri görülen en yüksek seviye olarak kayıtlara geçti.

Avrupa Birliği’nden ise “Gazprom'un doğalgaz tedarikini durdurması bir şantaj, bu senaryoya karşı hazırlıklıydık, verilecek yanıt üzerinde çalışıyoruz” şeklinde açıklama geldi. Yunanistan Başbakanı Miçotakis ise enerji konulu acil toplantı kararı aldı.

Peskov: Ruble ile ödeme yapmaya karar vermeleri hâlinde yeniden başlayabilir

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov da satın aldıkları gazın ödemesini ruble ile yapmadıkları için Rusya’nın gaz tedarikini kestiği ülkelerin sonradan ruble ile ödeme yapmaya karar vermeleri hâlinde, bu ülkelere gaz sevkiyatına yeniden başlayabileceklerini kaydetti.

Bloomberg ise 10 Avrupalı doğalgaz ithalatçısı şirketin Rusya'nın ruble ile ödeme talebini karşılamak için Gazprombank'ta hesap açtığını, 4'ünün şimdiden ödemelerini gerçekleştirdiğini aktardı.

Almanya ve İtalya’dan açıklamalar

Rusya'nın en büyük Avrupalı tedarikçileri Almanya ve İtalya’dan da açıklamalar geldi.

Alman enerji devi Uniper, Rusya'nın Polonya'ya doğalgaz sevkiyatlarını askıya almasının ardından Yamal-Avrupa hattının olağan faaliyetini sürdüreceğini duyurdu. Şirketten yapılan açıklamada, Rusya'ya doğalgaz ödemesini ruble ile yapmanın yaptırımlarla ters düşmediği belirtildi.

Almanya Ekonomi Bakanı Sözcüsü Robert Zeverin Alman şirketlerinin Rus doğalgazı için euro ile ödeme yaptığını söyledi. Zeverin, "Alman şirketleri Rus gaz tedarikini euro olarak ödüyor, böylece Almanya sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getiriyor" dedi.

İtalyan gaz iletim operatörü Snam'dan bir temsilci, Sputnik'e yaptığı açıklamada Rus gazının İtalya'ya düzenli olarak herhangi bir değişiklik yapılmadan tedarikinin sürdüğünü söyledi. Temsilci, "Tarvisio aracılığıyla İtalya'ya Rus gazı teslimatı düzenli olarak gerçekleştiriliyor" dedi. Polonya ve Bulgaristan'a sevkiyatların askıya alınması hakkında yorum yapan operatör, Rus gazının Macaristan'dan geçen boru hattının başka bir kolu aracılığıyla İtalya'ya tedarik edildiğini kaydetti.

Avusturya ruble ile ödemeyi kabul etti

Avusturya Başbakanı Karl Nehammer de Rusya'nın doğalgaz ödemelerini ruble ile alma koşulunu kabul ettiklerini ve Rusya lideri Putin'in tedarik güvenliğini teminat altına aldığını belirtti.

Rusya'nın yeni ödeme sisteminin, yaptırımları ihlal etmediğine işaret eden Nehammer, "Biz, yani OMV (Avusturya enerji şirketi) Alman hükümeti gibi ödeme şartlarını kabul ettik. Bu bizim için önemliydi" dedi.

Bir süre önce Moskova'da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüştüğünü anımsatan Nehammer, "Putin, sevkiyatın tümüyle devam etmesi ve avro ile ödeme yapma konusunda garanti verdi. Dolayısıyla Avusturya için durum değişmedi" diye konuştu.

Avusturya Enerji Bakanı Leonore Gewessler de gazetecilere yaptığı açıklamada, Rus gazına ihtiyaçları olduğu konusunda 'açık ve dürüst' olmaları gerektiğine işaret ederek, "Rus gazı olmadan depolarımızı dolduramayız. Rus gazına bağımlılığımızı en kısa sürede azaltmak için gereken neyse yapmalıyız" dedi.

‘Şu an bir satranç oynanıyor’

Enerji uzmanı Volkan Aslanoğlu, Rusya-Avrupa arasında enerji konusunda yaşanan durumu “Şu an bir satranç oynanıyor” diye tarif ediyor. Sputnik’e konuşan Aslanoğlu, şunları belirtti:

“Hem Bulgaristan hem de Polonya bu kararı politik bir duruş olarak değerlendiriyor. Bulgaristan zaten AB ne derse onu yapmak zorunda. Polonya’nın ise son birkaç senedir agresif bir enerji politikası yönetme gayreti var. Fakat AB’nin yeşil enerjiye dönüş politikasıyla bunu pek yapamıyorlardı. Şimdi bunu fırsata çevirmeye çalışacaklar. Nisan ayının sonuna gelinmesiyle doğalgaz talebinin pik noktasına göre yarı seviyede olduğu bir dönemdeyiz. Dolayısıyla bu açığı kapatmak için muhtemelen kömür yatırımları gibi AB’den destek almayan bu yatırımlarına destek almaya çalışacaklardır. Bunu da makul gösterecekleri bir sebebi de ortaya çıktı. Bir anda bu kadar artışın olması güvensizliğin ne kadar üst seviyede olduğunu gösteriyor. Şu anda doğalgaz talebinin düşük olması büyük bir avantaj kış olsaydı böyle bir rest çekemezlerdi. Bu süreçte alternatif kaynak arayışları devam edecektir.”

Aslanoğlu, “Rusya bir hacim kaybetmiş gibi görünse de bunun doğalgaz fiyatlarının yükselmesi ile beraber toplam ciro bazında bir zarara uğramayacaktır” diye de ekledi.