'Rusları uyuşturucuya boğmak': Ukrayna nasıl hibrit savaş başlattı?

‘Banyo tuzları’ ve ‘speed’ler’ 8 yıl önce, Kiev’deki Maydan olayları sonrasında Rusya’ya nüfuz etti. Sentetik uyuşturucular, 1990'lı yıllardaki eroin kadar popüler olmuştu.

Genellikle Ukrayna vatandaşlarından oluşan ‘HimProm’ grubu, Rusya’nın bölgelerine bir haftada yarım tona yakın ‘sentetik madde’ yollar oldu. Böylece Ukrayna, Rusya’yı içten yok etme savaşı başlattı. Bu müdahalenin izleri Ukrayna Güvenlik Servisi’ne (SBU) kadar uzanıyor.

Bir şehrin tamamını kısa sürede zehirlemeye yetecek miktarda uyuşturucu yollayan ‘HimProm’, 2017'de Rus güvenlik güçleri tarafından tasfiye edildi.

‘Sentetik madde’ üretimi yapan bu büyük kartelin yıllık cirosu yaklaşık 2 milyar ruble idi. Gelişmiş lojistik ağları olan bu yeraltı üretimler Rusya genelinde hala faaliyet gösteriyor ve çoğu zaman Ukraynalıları çalıştırıyor.

Sputnik, Rus güvenlik kurumlarının temsilcileri ve ülkenin farklı kentlerinde hapis cezası çeken uyuşturucu satıcıları ile görüştü ve bu işe yönelik kadroların neden Ukrayna’da yetiştirildiğini, neden bu ülkenin Rusya’ya sentetik uyuşturucuların ana tedarikçisi olduğunu ve Ukrayna özel servislerinin bu iş ile nasıl bir alakası olduğunu araştırdı.

Hibrit savaş

Sıcak noktalarda görev alan ve 15 yıldan uzun bir süredir uluslararası uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadele eden bir subay olan Aleksandr, iş arkadaşları ile birlikte son 8 yıldır kendilerini ilan edilmemiş, düşmanlarının silah olarak uyuşturucu maddeyi kullandığı hibrit bir savaşın katılımcıları olarak görüyor.

Aleksandr, “Uyuşturucu kaçakçılığı zaten tespit edilmesi en zor suçlardan biriydi ve yakalanan tacirlerin oranı, toplam sayılarının yüzde 5 ila 10'unu geçmiyordu. Donbass'taki çatışmaların patlak vermesiyle Rus kolluk kuvvetleri bu tür suçların en fazla yüzde 1’i ila 2’sini çözebiliyor” diye konuştu.

Peki bu neye bağlı?

İşe alma

Rusya İçişleri Bakanlığı Genel Bilgi ve Analiz Merkezi’ne göre, 2014'ten 2021'e kadar Rusya'da uyuşturucu suçları nedeniyle yaklaşık 7 bin 200 Ukrayna vatandaşı gözaltına alındı.

Donetsk sakinlerinden Artyom da bu istatistiğin bir parçası. Uyuşturucudan hüküm giyen ve Orenburg yakınlarındaki 9 no.lu Islahevi’nde cezasını çeken Artyom, 2014'te Ukrayna ordusunun Donetsk’e yaklaşmışken savaşın tüm kabusunu yaşadı, dayanılmaz hale geldiğinde de milislere katıldı.

Birkaç yıl sonra sivil yaşama döndüğü ve iş aradığı zamanları hatırlayan Artyom, “Bahçede oturuyordum, bilmediğim bir kişi bana VKontakte'de yazdı ve Rusya'da kuryelik yapmamı teklif etti, maaşı iyidi, 40 bin (ruble), bu parayla 2 ay olmasa da bir buçuk ay kesin olarak hem kendinizi, hem de ailenizi geçindirirdiniz. Kabul ettim ve benimle yazışan kişi Lugansk'a gitmemi istedi” diye anlattı.

Lugansk'ta yapılan kısa mülakattan sonra Rusya'ya gönderildiğini ve ancak orada uyuşturucu taşıyacağını öğrendini aktaran Artyom, sonrasında ise tahmin edileceği üzere tutuklandığını ve yargılandıktan sonra Orenburg’daki cezaevine yollandığını ifade etti.

Artyom'un işe alınma hikayesi, uyuşturucudan hüküm giymiş diğer Ukraynalıların hikayeleri ile büyük benzerlik gösteriyor. Şema her zaman neredeyse aynıydı, Ukrayna’nın çeşitli kentlerinde, minibüs ve marketlerde, tren garlarında ve internette insanlar Rusya’da iş ilanlarına rastlar ve bilmedikleri kişiler tarafından Ukraynalılar için çok iyi bir ücret karşılığında Rusya’da kuryecilik yapmak üzere iş teklifi alırdı. Tuzağa düşen bir kişi işverenle telefon veya internet üzerinden iletişime geçer ve herhangi bir kafede mülakat daveti alırdı.

Başvuran kişi genelde Rusya'da yapacağı iş karşılığında ciddi maaş alacağını vaat eden iki güçlü adam tarafından karşılanırdı. Bu kişiler işçiye seyahat ve konut kirasını karşılamak için para verir ve eline mutlaka temasa geçeceği küratörlerin bağlantılarının girildiği şifreli mesajlaşma uygulaması CoverMe yüklenmiş bir akıllı telefon tutuştururdu. Durumdan şüphelenmeyen çiçeği burnunda çalışan Moskova’ya gider ve burada talihsizlikler başlardı.

Rusya’nın başkentine varan kişi, Kievskiy Garı’nın arka planında olduğu bir fotoğraf çekmesi, banka kartı çıkarması ve küratörlerin seçtiği şehirlerden birine giderek orada ev kiralaması ve sonraki direktifleri beklemesi için talimat alırdı. Peki hangi direktiflerdi bunlar? Uyuşturucunun konulduğu ‘zulayı’ bulmak, maddeyi dozlara bölmek ve perakende satışlar için ‘yeniden zulalamak’. O andan itibaren, sonunda her şeyi anlayan Ukraynalı, uyuşturucu satıcısı ‘askeri’ kariyerine ‘er’, yani ‘zulacı’ görevi ile başlardı.

Ukrayna Güvenlik Servisi’nin izinde

İşe alma şemalarının dışında mülakat yaptığımız Ukraynalı uyuşturucu tacirlerinin benzer bir tarafı daha var. Kimin iş teklif ettiğini, hangi belgeleri gösterdiğini ve Rusya topraklarında kimin denetlediğini sormaya başladığınızda hükümlüler gerilmeye ve içlerine çekilmeye başlıyor, ancak kısa bir aradan sonra yasadışı işlere SBU çalışanları tarafından alındıklarını söylüyor. Örneğin Donetsk’li Arytyom, Lugansk’ta yaptığı mülakat sırasında muhatabının kendisine SBU çalışanı kimliği gösterdiğini ve Rusya’da uyuşturucu işi yapmak için adam aradığını söylediğini anlattı, fakat bu kişinin kimliğinin açığa çıkmasına neden olacak detayları vermedi.

Cezaevinden yeni çıkan Andrey ise soyadını vermememizi istese de, Ukrayna istihbaratı ile olan temaslarını biraz daha sakin bir şekilde anlatıyor. Ona bakarken, yasadışı bir şey yapabileceğini düşünmek zor. Yaşı 40'ın biraz üzerinde olan Andrey, Ukrayna'da doğup büyüdü ve sonra, diğerleri gibi Rusya'ya taşındı, bir aile kurdu, kendi işini kurdu ve aslında orta sınıfın tipik bir temsilcisiydi. 2014’te mali zorluklar yaşamaya başlayıncaya kadar.

Andrey, “Tüm bu zaman boyunca Ukrayna'dan insanlarla ilişkilerimi sürdürdüm, şimdi bahsedeceğim kişi de buna dahil, o zamanlar SBU’da Yarbay Vladimir Storçak idi. 2014 yılında Ukrayna’ya seyahat etmiştim, o zaman görüşüp, konuşmuştuk. Ona misafir gitmiştim ve orada daha önce tanımadığım Dmitriy ile tanıştım. Kendisini bana özel servisin aktif çalışanı olarak tanıttı ve devam eden sohbet sırasında Rusya'da kargo taşımacılığı yapmamı teklif etti” diye anlattı.

Hangi kargolardan bahsedildiği çok çabuk anlaşılmıştı. Andrey’den, 5 ila 200 kilogram arasında sentetik uyuşturucuları bir şehirden diğerine taşıması ve zulalar oluşturması isteniyordu. Bu arada Andrey'in toptancı kurye kariyeri oldukça standart bir şekilde sona ermişti, 2015 yılında Kurgan seferlerinden biri sırasında gözaltına alındı, mahkeme 7 yıl ağır hapis cezası hükmetti, ancak Andrey yaklaşık 8 ay önce şartlı tahliye ile serbest bırakıldı, ailesine geri döndü, iyi maaşlı bir iş buldu ve şimdi geçmiş hayatını hatırlamamayı tercih ediyor.

Andrey, yasadışı işe katılmayı neden reddetmediği sorusuna, neredeyse kelimesi kelimesine SBU'dan küratörü Dmitriy'in sözleri ile yanıt verdi: “Ailenin Ukrayna'da yaşadığını unutma, şimdi bunu her türlü yapacaksın ve her zaman onların burada, senin ise orada olduğunu hatırlayacaksın. Ve onların sağlığı ve hayatı, talimatlarımızı nasıl yerine getireceğine bağlı olacak.”

Sohbet ettiğimiz diğer Ukraynalılar da, uyuşturucu işinden çıkma girişimlerine karşılık olarak kuratörlerinin ya seyahat ödeneklerini iade etmeleri gerektiğini hatırlattıklarını, ya da örneğin ailelerinin yaşadığı evin fotoğrafını göndererek doğrudan tehdit ettiklerini hatırladı.

Ölüm laboratuvarları

Bu arada SBU’dan küratörler sadece Rusya’ya ‘zulacı’ göndermekle kalmayıp uyuşturucuların üretimini ile de ilgilenirdi.

Kolluk kuvvetleri mensubu Aleksandır, “Rusya'nın 14 bölgesinde faaliyet gösteren HimProm adlı o uyuşturucu karteli (2017'de tasfiye edildi, grubun gözaltına alınan 67 üyesinin 47'si Ukrayna vatandaşıydı), bir haftada 150 ila 500 kilogram madde üretiyordu. Son yıllarda ise Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) ve İçişleri Bakanlığı, 500'den fazla laboratuvar tasfiye etti, yani ne kadar madde ürettiklerini ve kaç kişiyi zehirlemiş olabileceklerini siz hesaplayın” açıklamasında bulundu.

Ukrayna tarafının katılımıyla kurulan uyuşturucu laboratuvarları, genel olarak nispeten yeni iki sentetik uyuşturucu türü üretiyor, bunlar mefedron (4-metilmetkatinon veya basitçe ‘met’, ‘tuz’ diye de bilinir) ve halk arasında ‘speed’ diye adlandırılan alfa-PVP.

Kolluk kuvvetleri mensubu, “Bu öforizanların insan vücudu üzerindeki etkisi, hele de bir gencin kırılgan vücudu üzerindeki etkisi sonuna kadar araştırılmadı. Ancak uzun süreli kullanım sürecinde zihinde güçlü patolojik sapmalar meydana geldiği şimdiden söylenebilir” vurgusunu yaptı.

Bununla birlikte Rusya İçişleri Bakanlığı Genel Bilgi ve Analiz Merkezi’nin verileri, ülke içindeki yasadışı ‘sentetik madde’ dolaşımında yıldan yıla artış olduğunu ortaya koyuyor. Sentetik maddelerin 2021 yılında genel uyuşturucu pazarındaki payı yüzde 60 oldu, 2014'te ise yüzde 5 civarındaydı.

Kolluk kuvvetleri mensuplarının Sputnik’e aktardığı üzere Ukraynalılar, sınır bölgelerinde laboratuvarlar kuruyor ve uyuşturucuyu Rusya'ya yasadışı yollardan gönderiyor, ya da Rusya topraklarında üretim ve pazarlama organize ediyor. Örneğin 2019’da sadece Belgorod bölgesinde 7 kilogramı ‘sentetik madde’ olmak üzere 62 kilogram uyuşturucu dolaşımdan çıkarılarak ele geçirildi. 2020'de bu rakam neredeyse 9 kat artarak 534 kilograma ulaştı, bunun yarısından fazlası (343 kg) ‘sentetik maddeydi’. 2021'de ise ele geçirilen uyuşturucu miktarı yeniden ikiye katlanarak bir ton 66 kilograma ulaştı, bunun içindeki ‘sentetik madde’ payı toplamın dörtte üçünden fazlası, 867 kilogram oldu. Aleksandr’a göre maksimum üretim kapasitesine ulaşan bir laboratuvar, bir günde 30 kilograma yakın uyuşturucu (tek doz halinde 300 bin adet) üretme imkanı sağlıyor. Aynı zamanda bina kiralama, kimyasal ekipman ve reaktif maliyeti asgari düzeyde kalıyor.

Bu ‘kimyagerlerden’ biri, birkaç yıl önce Moskova bölgesinde yeraltı laboratuvarı kuran, şimdi ise Moskova’daki Vodnik Gözaltı Merkezi’nde mahkemenin kararını bekleyen Kirovograd bölgesi sakini Aleksandr idi. Bu kişinin koşulların kurbanı olduğunu söylemek mümkün değil, zira Ukrayna'da zaten uyuşturucu üretimi nedeniyle yargılanmıştı. Aleksandr, kimin ve nasıl uyuşturucu işine geri dönmesini ve ‘para kazanması için’ Rusya'ya gitmesini önerdiği sorusuna son derece isteksiz ve tutarsız bir şekilde cevap veriyor. SBU Akademisi mezunu olan Roman adlı bir kişinin teklif ettiğini söylüyor, ancak bu kişi ile ilgili diğer ayrıntıları hatırlamıyor.

Diğer Ukraynalılar gibi, Aleksandr da Rusya'ya gönderilmeden önce mülakata alındı, ancak bu hibrit savaşta ona sıradan bir rol verilmedi, bu yüzden bir kafede küratörlerle sıradan bir konuşma yeterli değildi. Müstakbel 'kimyager', bir yalan makinesi testinden geçmek üzere Kiev'in merkezindeki pansiyonlardan birine gönderildi. Aleksandr'ın sözlerine göre, Rusya'ya gönderilmek üzere bu derme çatma işe alım merkezinde birkaç düzine insan daha bekliyordu.

Rusya’ya giden Aleksandr, laboratuvarın donatılması için gerekli her şeyi hızla satın alırken, küratörden haberci aracılığıyla neyi ve nasıl "pişirileceğine" dair tüm talimatları aldı.

Aleksandr, sözlerini şöyle sürdürüyor:

Küratörler, astlarının güvenliğine özel önem veriyorlardı. Çalışanlar, üretim ihtiyaçları için gereken paraları QIWI ve Bitcoin cüzdanları üzerinden veya aday kişilere verilen banka kartlarıyla alıyorlardı. Polis tarafından durdurulma ihtimaline karşı, her uyuşturucu satıcısının kendi ‘hikayesi’ vardı, bunun için Rusya'ya geliyorlardı, en kötü senaryodaysa, kolluk kuvvetleriyle "yerinde" anlaşma yapmak için ağır bir banknot demeti vardı.

Silah olarak uyuşturucu

Uyuşturucu satışından elde edilen paraları kim aldı? Elbette küratörlerin talimatıyla gelen sıradan bir Ukraynalı değil. O sadece paralı bir işçi, 2015'te ayda yaklaşık 20-40 bin ruble kazanıyordu. Bu süre zarfında, perakende fiyatları gram başına 1300-2000 ruble arasında değişen 1 ila 10 kg (10 bin ila 100 bin tek doz) uyuşturucu satıyordu. "Uyuşturucu" satışından elde edilen artı gelirleri, internet mağazalarının gerçek sahipleri olan Ukraynalı "generaller" ve SBU çalışanları arasındaki hamileri yine QIWI ve Bitcoin cüzdanları üzerinden alıyorlardı.

Sputnik’e konuşan emniyet güçlerinden bir kaynak, “Uyuşturucu satışından elde edilen para, PrivatBank'ın lider rol oynadığı Ukrayna bankacılık sistemi aracılığıyla nakde çevriliyordu. Kiev'deki uyuşturucu tacirlerinin seçimine göz yuman veya onları kendi başına işe alan SBU, bu gelirlerin bir kısmını alıp 'Sağ Sektör'* (Rusya’da yasaklı örgüt) veya 'Azov' gibi aşırı milliyetçi yapıları finanse etmeye yönlendiriyordu” ifadelerini kullandı.

Üstelik, süper kazançlara ek olarak, küratörler başka hedeflerin peşinden de gidiyordu. Kuryelerle yaptığı bir konuşmada, bazıları doğrudan, görevlerinin Rus gençliğini 'uyuşturucuya boğmak' olduğunu söyledi. Ukrayna istihbarat servisleri ile Rusya'daki sentetik uyuşturucu patlaması arasındaki bağlantının tesadüfi ve komplo niteliğinde olduğu varsayılabilir, ancak dünya tarihinde, hükümetlerin siyasi hedeflere ulaşmak için diğer ülkelere uyuşturucu yayılımı gerçekleştirdiği biliniyor.

Rusya’nın bize karşı açılan uyuşturucu savaşında galip gelip gelmeyeceğini zaman gösterecek. Uyuşturucu satın almanın yanı sıra onların depolanması, üretimi, nakliyesi, propagandası da cezai suçlardır. Uyuşturucu ve psikotrop maddelerin veya onların muadillerinin yasadışı dağıtımına katılmak da, müebbet hapis cezasına kadar uzanan cezalara tabi. Röportajlarımızın kahramanları halihazırda hak ettikleri bir cezaya çarptırıldı ve yaptıklarından dolayı pişmanlık duyuyorlar. Eğer bu yazıda belirtilen suçlarla karşılaşırsanız, polise bildirin. Belki de suçu önleyecek olan sizin çağrınızdır.