Karadeniz’de oluşturulacak ‘tahıl koridoru’ nasıl işleyecek?

Ukrayna’nın Karadeniz’e döşediği mayınlar ile ortaya çıkan tahıl krizinin çözümüne yönelik somut adımlar atılmaya başlandı. Birleşmiş Milletler (BM), Türkiye, Rusya ve Ukrayna arasındaki dörtlü toplantının gelecek hafta İstanbul’da olması beklenirken uygulanacak planın ayrıntıları da ortaya çıkıyor.

Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB), 19 Mart’ta yaptığı açıklamada, Ukrayna Deniz Kuvvetleri Odessa, Oçakov, Çernomorsk ve Yujnıy limanlarının yakınlarına yaklaşık 420 adet YAM ve YARM tipinde eski mayın döşediğini açıklamıştı. Daha önce iki kez Türkiye’ye kadar süreklenerek tehlike yaratan bu mayınların sivil gemi ticaretini engellemesi ise dünya genelinde oluşan ‘tahıl krizinin’ sebeplerinden biri oldu. Onlarca geminin limanlarda mahsur kalmasına ve tahıl stoklarının ihracını engelleyen sorunun çözümü için BM, Türkiye, Rusya ve Ukrayna’lı heyetlerin önümüzdeki hafta İstanbul’da bir toplantı düzenleyeceği açıklandı.

İlk toplantıya BM Genel Sekreteri Guterres de katılabilir

Sputnik’in edindiği bilgiye göre ilk toplantıya BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in de katılması bekleniyor. Türk kaynaklar, Rusya ve Ukrayna’nın toplantıya hangi düzeyde katılacağının henüz netleşmediğini de aktardı.

‘Tahıl koridoru’ nasıl işleyecek?

Uygulanması beklenen ilk plan Türkiye ve Rusya’nın işbirliğinde Ukrayna’nın döşendiği mayınların temizlenmesi ve İstanbul Boğazı’na kadar bir ‘güvenli koridor’ açılması yönündeydi. Ancak Ukrayna tarafının mayınların tamamının temizlenmesine yönelik itirazları üzerine yeni bir plan ortaya çıkarıldı.

Bu plana göre Ukrayna karasularının hemen dışında güvenli bölge kurulacak ve güvenli bölgede BM liderliğinde bu kontrol mekanizması işleyecek.

Güvenli hat ile Azak denizi limanlarından çıkan gemilerin Kerç boğazı üzerinden Karadeniz’e ulaşması ve Ukrayna karasuları dışından İstanbul boğazına ulaşması hedefleniyor. Ukrayna limanlarından ayrılan gemilere, güvenli seyir sağlanana dek Rus askeri gemileri eşlik edecek.

Kurulacak kontrol mekanizmasının ise iki temel görevi olacak. Birinci olarak Rusya’nın talebi üzerine Ukrayna limanlarına gidecek gemilerin ağır ve hafif silahlar, patlayıcılar, mühimmat ya da Ukrayna ordusu tarafından kullanılacak herhangi bir şeyi taşımadığının kontrolü sağlanacak. İkinci olarak da Ukrayna limanlarından çıkan gemilerin belirli ürünleri taşıdığından emin olunacak, gemilerle asker veya suçluların kaçırılmadığı teyit edilecek.

Türk askeri heyet Moskova’ya gitti

Türkiye ve Rusya’nın bu konudaki müzakereleri de sürüyor. 8 Haziran’da Ankara’ya gelen Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile bu konuyu detaylarıyla ele aldı. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar da Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile konuyu değerlendirdi.

21 Haziran’da ise Türk askeri heyeti Moskova’ya bir çalışma ziyareti gerçekleştirdi. Türk Milli Savunma Bakanlığı’nın açıklamasına göre; "Kırmızı hat" diplomasisi kapsamında görevlendirilen Türk ve Rus generaller başkanlığındaki askeri heyetlerin toplantısının "yapıcı ve oldukça olumlu havada" geçtiği bildirildi. Toplantı sonucunda, sorunun çözümüne yönelik Türkiye, Rusya, Ukrayna ve BM arasında görüşmelerin yapılmasına yönelik bir anlayışın oluştuğu ifade edildi.

Öte yandan Moskova’daki görüşme ilk somut sonucunu da verdi. Uzun süren toplantının bitiminden sadece birkaç saat sonra günlerdir bekleyen Türk kuru yük gemisi Ukrayna limanından ayrıldı. “Azov Concord” isimli Türk gemisi Mariupol limanından ayrılan ilk yabancı gemi oldu.

Türkiye, Rusya’nın ‘ihracat engeli kaldırılması’ talebini meşru ve haklı görüyor

Rusya, Ukrayna tahıl ürünlerinin, ayçiçek ve ayçiçek yağının uluslararası piyasalara ulaştırılması karşılığında Rusya'nın, ihracatının önündeki engellerin kaldırılmasını talep ediyor. Türkiye de bu konuda Rusya’nın talebini meşru görüyor.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Rus mevkidaşı Lavrov ile düzenlediği basın toplantısında Rusya’nın bu talebini Türkiye'nin son derece meşru ve haklı bir talep olarak gördüğünü söyleyerek şunları ifade etmişti:

"Bu konuyu sadece Rusya Federasyonunun ihraç ettiği tahılların ve gübrenin yaptırımlara dahil edilmediğini söyleyerek geçiştirmek de doğru değil. Son zamanlardaki açıklamalarda bunu görüyoruz. Oysa bu ürünleri taşıyacak gemilerin sigorta edilmesi, lojistik konular, limanlara ulaşabilmesi, yanaşabilmesi, verilecek servisler ve ödemelerle ilgili yani bankacılıkla ilgili işlemler konusunda da gerekli adımların atılması gerektiğini düşünüyoruz.”

Türk kaynaklar, Rusya ile bu konuda BM ve Türkiye’nin de dahil olduğu görüşmelerin sürdüğünü aktardı.