Zimbabve'de 'darbe emareleri taşıyan askeri müdahalede' Çin'in rolü var mı?

Tarihi 'uzun soluklu' devlet başkanlarıyla dolu Afrika kıtasındaki Zimbabve'de son 3 gündür yaşananlara 'darbe' deyip dememe konusundaki muğlaklık sürüyor. Kilit isimlerden Genelkurmay Başkanı Chiwenga'nın Çin ziyaretinden hemen sonra böyle bir müdahale adımı atması ise, ülkenin en büyük yabancı yatırımcısı olan Çin'i 'zan altında bıraktı.'

Dünyanın en yaşlı lideri Robert Mugabe'nin 37 yıldır yönettiği Zimbabve'de 2 gün önce tankların başkent Harare'ye girip devlet televizyonunu ele geçirmesi ve ordunun 'bu bir darbe değil' açıklamasıyla başlayıp 'ev hapsi' iddiasıyla devam eden süreç belirsizliğini korurken gözler Çin'e çevrildi.

Zimbabve Genelkurmay Başkanı Constantino Chiwenga'nın tüm bunlar yaşanmadan kısa süre önce Çin'i ziyaret etmiş olması, 'Mimar, Çin mi?' spekülasyonunu beraberinde getirdi.

Chiwenga bu hafta Çin'e gitmiş ve General Li Zuoçeng dahil üst düzey askeri yetkililerle görüşmüştü. Çin Savunma Bakanlığı'nın açıklamasına göre Li, Chiwenga'ya 'Çin ve Zimbabve'nin iyi günde de, kötü günde de dost olduğunu' söyledi. Chiwenga da diplomatik ve askeri ilişkilerin hızlı biçimde geliştirilmesi için işbirliğini derinleştirmek istediklerinden bahsetti.

Öte yandan Chiwenga, Çin Savunma Bakanı Çeng Vankuan'la da görüştü ve Pekin'in kendilerine 'uzun süredir, bir karşılık beklemeden yaptıkları yardımlar' için teşekkür etti.

Çin, Zimbabve'nin en büyük yabancı yatırımcısı konumunda. Öyle ki pek çok kalkınma projesine milyarlarca dolar yatırım yapan Çin, 2016'da yeni parlamento binası inşa etmişti. ABD merkezli düşünce kuruluşu The Jamestown Vakfı da Çin'i 'Mugabe rejiminin tek büyük uluslararası destekçisi' olarak nitelemişti.

Mugabe'nin dün Chiwenga ve Güney Afrikalı bir heyetle birlikte başkanlık konutunda yaptığı toplantının fotoğrafları yayınlanmıştı. Görüşmeye ilişkin olarak bazı kaynaklar, Mugabe'nin istifaya yanaşmadığı ve zaman kazanmaya çalıştığını söyledi. İktidardaki Zimbabve Afrika Ulusal Birliği-Yurtsever Cephesi'nden (ZANU-PF) bir kaynak da "Geri dönüş yok. İnat ederse pazar günü görevden alınmasını sağlayacağız" dedi.

© REUTERS / ZIMPAPERS/Joseph Nyadzayo

Çin Komünist Partisi'nin yayın organı The Global Times'ta yayınlanan bir yazıda 'yaşananların karşılıkları ilişkilerin genel gidişatını etkilemeyeceği' ve 'Çin-Zimbabve dostluğunun bu iç karışıklıkların üstesinden geleceği' belirtildi.

Çin Sosyal Bilimler Akademisi'ndeki Afrika uzmanlarından Şen Şialoi de South China Morning Post gazetesine verdiği demeçte Pekin'in Zimbabve'nin 'kendi tutumuna' saygı duyacağını söyledi. Çin hükümetinin Afrika'nın iç meselelerine karışmama politikasını hatırlatan Şialoi, Chiwenga'nın ziyaretinin çok önceden planlanmış olmasına dikkat çekti. Nitekim Çin Dışişleri Bakanlığı da başkentteki hareketliliğin hemen ardından yaptığı açıklamada bunun 'normal bir ziyaret' olduğunu vurgulamıştı.

Bu arada son olarak Çin Dışişleri Sözcüsü Geng Şuang’a Zimbabve'deki gelişmeler soruldu. Çin ve Zimbabve’nin Kuşak ve Yol inşasında ortak hareket eden ülkeler olduklarına işaret eden Şuang, Çin’in bu ülkeye karşı dostluk politikasını değiştirmeyeceğini söyledi.