Fransa, suç ortağı olmakla itham edildiği Ruanda Soykırımı'nı tetikleyen Devlet Başkanı Juvenal Habyarimana'nın uçağının düşürülmesi olayıyla ilgili soruşturma için kurban yakınlarının on yıllardır yürüttüğü hukuki mücadelede tartışmalı bir karara imza attı.
Paris Temyiz Mahkemesi, 1998'de kurban yakınlarının talebiyle açılan ve 2018'de kanıt yetersizliği gerekçesiyle kapatılan soruşturmanın yeniden açılması başvurusunu reddetti.
1994'te Habyarimana suikastından çoğunluktaki Hutu yönetiminin Tutsi azınlığı sorumlu tutmasıyla birkaç saat içinde başlayan soykırımda 100 günde 800 binden fazla insan öldürülmüştü.
▶️ French court rejects new inquiry into death of president Habyarimana that sparked Rwanda genocide https://t.co/Aghk4LCG8U pic.twitter.com/Xwnn7YQgjv
— FRANCE 24 English (@France24_en) July 3, 2020
Ruanda hükümeti: Tam bir parodi
Bugün 6 aylık değerlendirmelerin ardından 64 sayfalık metinle açıklanan ret kararını, Ruanda hükümeti "Tam bir parodi" diyerek kınadı.
Habyarimana'nın eşi Agathe ile uçağın Fransız mürettebatının yakınları, karara Fransa'nın en üst mahkemesinde (Yargıtay) itiraz edeceklerini açıkladı.
Uçakta dönemin Burundi Devlet Başkanı Cyprien Ntaryamira ve bir Hutu daha bulunuyordu.
[A LA UNE A 8H] La justice française va-t-elle relancer les investigations sur l'attentat déclencheur du génocide de 1994 au Rwanda ? La cour d'appel de Paris se prononce vendredi sur la validité du non-lieu rendu fin 2018 dans cette affaire #AFP 1/5 pic.twitter.com/06ZmQHcnC4
— Agence France-Presse (@afpfr) July 3, 2020
Ruanda raporuna göre radikal Hutuların işi
Ruanda'da 2010 yılında Devlet Başkanı Paul Kagame'nin talimatıyla yürütülen soruşturma sonucunda hazırlanan raporda, Habyarimana'nın uçağının radikal Hutular tarafından düşürüldüğü sonucuna varılmıştı. Raporda, 1994'te direnişçi olan Kagame ile iktidar paylaşımına ilişkin anlaşmayı baltalamak için yakın çevresinden bir grubun Habyarimana'nın öldürülmesini planladığı ve bu anlaşmanın 800 bin Tutsi ve ılımlı Hutunun öldürülmesi için bahane olarak kullandığı öne sürülerek şöyle denilmişti:
"Habyarimana'nın öldürülmesi, böylece Aruşa Anlaşması olarak bilinen iktidar paylaşımı anlaşmasının baltalanacağını hesaplayan aşırılık yanlısı Hutuların işiydi."
"Habyarimana'nın uçağı, bölgenin kontrolünü elinde bulunduran Ruanda Silahlı Kuvvetleri'nden bir grup tarafından Kanombe Kışlası'ndan fırlatılan iki füzeyle düşürüldü."
Fransa'daki sotuşturmada önce Kagame sonra Hutular suçlandı
Fransa'daki soruşturma 1998'de açıldığında ilkin Ruanda Yurtsever Cephesi'nin (RPF) lideri bir Tutsi olan Kagame ile ekibine odaklanmıştı.
İki ülke ilişkilerinde kriz sebebi
1994'de Hutu rejiminin yenilmesiyle 2000'de devlet başkanı olan Kagame, müttefikleri hakkında tutuklama kararı çıkaran Fransa ile 2006-2009 arasında diplomatik ilişkileri kesmişti.
2012'ye gelindiğinde ise Fransız uzmanlar, Habyarimana'nın ordusunun kontrolündeki Kanombe Kışlası'ndan uçağa füze atıldığı yönünde görüş bildirince, soruşturma yön değiştirdi.
Ruanda hükümeti, bunun, kendi açıkladığı 2010 tarihli rapordaki Habyarimana'yı fazla ılımlı bulan ve Aruşa barış sürecine karşı çıkan Hutu aşırılıkçıların işi olduğu bulgusuyla uyuştuğuna dikkat çekti.
Kagame'den Fransa'ya suçlama, Fransızlara soruşturma
Ancak Fransa'da soruşturma sürüncemede kalırken, 2014 yılına gelindiğinde, soykırımın 20. yıldönümü öncesi Kagame, Paris'i 'soykırımda doğrudan rol oynamakla' suçladı.
Kasım 2016'da Ruanda'da soykırımda rolleri olduğu suçlamasıyla 20 Fransız yetkili hakkında soruşturma açıldı.
Kagame'yi suçlayan gizli UCM belgesine erişim için
Uçakta bulunanların yakınlarının soruşturmanın yeniden açılması talebi ise Fransız soruşturma yargıçlarının BM'ye bağlı Uluslararası Ceza Mehkemesi'nin (UCM) Ruanda soykırımı bağlamındaki gizli bir raporuna erişim sağlayabilmesini amaçlıyor. 2003 tarihli gizli raporun suikasttan Kagame cephesini sorumlu tuttuğu söyleniyor.
Gerçekleri açığa çıkarmak isteyen siyasi irade yok
Ruanda'da Hutu yönetimi desteklemiş ancak soykırımın suç ortağı olduğu ithamlarını bugüne dek reddetmiş Fransa'da geçen yıl Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron iddiaların incelenmesi için tarihçilerden oluşan bir komisyon kurulduğunu açıklamıştı. Ancak kurbanlar ve insan hakları savunucuları, Ruanda Soykırımı ile ilgili gerçeklerin ortaya çıkması için Fransa'da hiçbir siyasi irade ortaya konulmadığı eleştirisini getiriyor.
