'ABD, Ortadoğu'da boşluğun dolmasını istemiyor'

ABD Başkanı Obama'nın Körfez ve Avrupa turundan hareketle küresel güç mimarisindeki değişimleri yorumlayan Cumhuriyet yazarı Ergin Yıldızoğlu'na göre ABD, Ortadoğu'da ortaya çıkan iktidar boşluğunun doldurulmamasına çalışıyor; Avrupalı liberaller ise siyasal İslam'ın karakterini anlayamıyor.

ABD Başkanı Barack Obama, başkanlığının son sekiz ayında geçen hafta Körfez ülkeleri ve Avrupa turuna çıktı. Suudi Arabistan'la 11 Eylül 2001 saldırılarındaki rolü ve OPEC zirvesi ile petrol fiyatları tartışmaları üzerinden ortalık toz dumandan geçilmezken, Körfez İşbirliği Örgütü zirvesine katılan Obama, ardından Avrupa'ya geçti. Obama'nın Britanya ve Almanya'da Avrupalı liderlerle buluşmasında verdiği mesajlar ise ‘Avrupa'nın birlik içinde durması' ve ‘Transatlantik bağlarının güçlendirilmesi' oldu.

Obama'nın turundan hareketle küresel güç mimarisindeki değişimi Cumhuriyet gazetesi yazarı Ergin Yıldızoğlu ile konuştuk. Yıldızoğlu, Amerikan hegemonyasındaki gerileme, düzen kurma ve çözme kapasitesindeki azalma ile 2008'de patlayan mali krizle çok kutupluluğa doğru gidişata dikkat çekerken, "Bunların ikisini bir araya koyduğumuzda bütün bu karmaşıklık teker teker içine yerleştirip düşünmek mümkün" dedi.

'HEDEF TANSATLANTİK-TRANSPASİFİK HATTI'

Transatlantik ilişkileri bağlamında Obama'nın dünya ekonomisine paralel olarak Uzak Doğu'ya ağırlık kaydırma çabalarına dikkat çeken Yıldızoğlu, şu vurguyu yaptı:

"Transpasifik 11 ülkeyle çoktan imzalanmış durumda onaylanmayı bekliyor. Avrupa'da süren anlaşma tamamlanırsa eğer Amerika açısından Transpasifik ve Transatlantik anlaşmaları ticaret ilişkileri ağı konsolide edilmiş olacak. Tabii ki Avrupa'nın bir bütün olarak bu ilişkinin içinde olması gerekiyor. Batı'nın 500 senelik üstünlüğünü koruyabilmesi için bir blok halinde kalmaya devam etmesi gerekiyor. Amerika ve Avrupa'yı yan yana koyduğumuzda eğer aralarında ki ilişkiler düzelebilir ve Amerikan liderliği altında biçim alabilirse yeniden, Batı diye ifade edilen ekonomik merkezin kendini hem ekonomik hem siyasi olarak yükselen güçlere karşı koruma şansı daha fazla olacaktır ve genel olarak böyle bir dinamik işliyor."

‘AMERİKA'NINKİ UZAKTAN DENGELEME STRATEJİSİ'

Peki ABD'nın Ortadoğu politikaları? Yıldızoğlu, ABD'nin Ortadoğu'ya düzen getiremeyecek bir noktaya geldiğinde zararı kesip dışarıya çıkma siyaseti izlediği görüşünde. Ortaya bir iktidar boşluğu çıktığını ve ABD açısından da şu anda doldurulmamasının gerektiğini belirten Yıldızoğlu, Amerikan taktiğini şöyle özetledi:

"Aksine bu boşluğun korunması ve Amerika'ya bu boşluğun etrafında çıkacak bütün çatışmalarda uzaktan dengeleme stratejisi var. Bir zamanlar İngiliz hegemonyası yönetiminde Avrupa karşısında İngiltere'nin uyguladığı bir dış politika bu. Bir tarafı diğerine göre desteklemek, çelişkide diğerini desteklemek, ikisi arasında aracılık yaparken kendi ekonomik ve siyasi komisyonunu almak, bölgeyi hem bir taraftan yönetilebilir ve istikrarlı tutmak ve aynı zamanda kullanılabilirlik durumuna doğru şekillendirmek."

‘TÜRKİYE BOŞLUĞU DOLDURAMADI, SUUD DA KAOSU YAŞAR'

Türkiye'yi yöneten AKP hükümetinin de bu boşluğu doldurmak gibi bir arzuya kapıldığını ancak başarısız olduğunu anlatan Yıldızoğlu, aynı şekilde Suudilerin de bir şekilde İran korkusuyla heyecanlanmış olduklarını ancak bunun kendileri için bir risk de yarattığı görüşünde:

"Petrol fiyatının düşüşüyle ortaya çıkan mali krizle Amerika'nın Ortadoğu'ya doğru dikkatinin yönelmesi ve petrolün ithalatının Amerika açısından öneminin azalması panik yaratmaya başladı. Ve bölgede lider güç olmaya doğru atılmaya çalışıyor Suudi Arabistan. Bunların arkasında ne kültürel, ne ekonomik, ne askeri, ne de devlet yönetimi açısından hiçbir şey yok. Dolayısıyla Suudi Arabistan için tehlikeli. Düzen vermek için bir devlet ortaya çıktığında, düzeni yaratamıyorsa doğal olarak kaosa yol açan başarısız politikalar üretmeye başlıyor. Ortadoğu'da petrol fiyatlarının yakın dönemde toparlanma şansı yok. Suudilerin yeniden petrolden çıkıp ekonomisini düzenlemesi için öne sürdüğü politikalar, bizzat kendi ülkesinin sınıflararası ilişkilerini allak bullak edecek özellikler taşıyor."

‘MUAZZAM KARGAŞA'

Yıldızoğlu, ayrıca bölgedeki muazzam kargaşaya da "İsrail, Mısır ile Gazze'de ittifak yapıyor. İsrail, Ürdün ile Suriye'de ittifak yapıyor. İsrail, Rusya ile Suriye'ye karşı yapıyor. O kadar karman çorman ki herkes birbirine karşı ittifak peşinde, herkes herkesle ittifak kurmaya çalışıp, karşı pozisyon almaya çalışıyor. İçinden çıkılmaz bir durum. İmparator yokluğu yani imparatorluk sonrasına benziyor. O yüzden Roma imparatorluğu ilgi çekiyor. Yıkılış döneminde çünkü Avrupa'da muazzam bir karışıklık ortaya çıktı" yorumuyla dikkat çekti.

'BATILILAR RUSYA'NIN ÜZERİNE GİTMESEYDİ…'

ABD'li ünlü devlet adamı Zbigniew Brzezinski'nin The American Interest'teki son yazısında "Rusya'nın Avrupa safında olması" vurgusundan hareketle Moskova'nın durumu sorulduğunda Yıldızoğlu, bu durumu bizzat Batı'nın yarattığını anlattı:

"Rusya güçlü, Avrupalı olabilirdi. Eğer Doğu Blok'u çöktükten sonra Avrupalılar ve Amerikalılar verdikleri bütün sözlerden cayıp Rusya'nın üzerine gitmek, hiç gereği yokken NATO'yu Rusya'ya taşımak gibi bir işe kalkmasalardı, entegrasyon politikasına geçselerdi Rusya belki de Avrupa'nın bir parçası olabilirdi."

'AKLI BAŞINDA ANALİSTLER RUSYA'NIN DOĞAL HAKKI DİYOR'

Rusya'nın son derece dikkatli, belli bir ekonomik ve askeri restorasyon döneminde, Putin yönetimi altında disiplin altında kaybettiklerini geri almaya çalıştığına dikkat çeken Yıldızoğlu, "Gerek Amerika'da, gerek Avrupa'da aklı başında olan analistler Rusya'nın bunlar doğal hakkıdır, paniklememek lazım diyorlar. Büün mesele konuşarak yapmaya çalışmak, durdurmaya kalktığınız takdirde kavga çıkacak. Ya bunları alacak Rusya ya da bunları almak için elinden geleni yapacak ve ortalık birbirine girecektir. Orada Ukrayna'dan aşağı inen fay hattı var ama yönetmekte mümkün bunu çünkü bu doğal değil, jeopolitik bir fay hattı. Eğer ilişkiler karşılıklı işleyiş işine girerse Rusya'nın Batı içinde hem de aynı zamanda basında yeri çok kritik, çünkü öbür tarafta Çin var. Dolayısıyla Batı'dan öyle bir noktada ki Rusya, iki taraf arasındaki ilişkilerde de büyük rol oynama şansı var."

‘AVRUPA LİBERALLERİ SİYASAL İSLAM'IN KARAKTERİNİ KAVRAYAMIYOR'

Küresel mimari yeniden şekillenirken Ortadoğu'daki radikal İslam ve Avrupa'ya taşınan sığınmacı krizi denkleme yeni bir unsur da katıyor. Yıldızoğlu'na göre, "Avrupa liberalleri siyasal İslam'a karakterini hiçbir şekilde okuyamıyor. Siyasal İslam'ın manevralarıyla Müslüman toplulukları birbirine karıştırıyor."

Batı'da Müslüman topluluklar içinde siyasal İslam'ın en radikal unsurlarının çok rahatlıkla çalışma ve korunma ortamı bulduğunu belirten Yıldızoğlu, "Bunu son bir senede ortaya çıkan olaylarda gördük çünkü. Müslüman dünyasının Batı'ya karşı tavır alması ise gerici bir fantezi ve bunun kaynağı Doğu'daki birkaç tane şaşkın değil. Batı'da bunun bunun üzerinden siyasi ve ekonomik kazanç elde etmek isteyen oldukça gerici bir merkez var" dedi.

‘SUUD ARKASINI DÖNSE ORDUSUNU ÇALIŞTIRAMAZ'

Aslında ‘Müslüman dünya' diye bir şeyin bulunmadığını, birbirleriyle uğraşmaktan paramparça olduklarını belirten Yıldızoğlu, "Anarşist bir akım olarak, ölüm kültü olarak ortaya çıkmış IŞİD'in de dünyaya kafa tutma gibi bir şansı yok, rahatsız edici bir unsur olmakla birlikte… Bu kadar büyük bir bloğa kafa tutabilmek için ekonomik, askeri, siyasi arka plan gerekir. Öne çıkan Suudilere bakınız, Amerikalılara arkalarını dönerlerse iki ay sonra ordularını çalıştıramazlar. Söylemler arası bir ilişki bence bu, gerçek değil" görüşünde.