Darbe girişiminin ekonomiye etkileri: Doğru adımlar atan Türkiye çabuk toparladı

Darbe girişiminin ardından siyasilerin piyasaları teskin edici mesajlarını olumlu bulan ekonomi yazarı Abdurrahman Yıldırım, atılan adımların doğru yönde olduğu görüşünde. Ancak Yıldırım, kredi derecelendirme kurumlarının Türkiye'nin notunu kırmasının 10 milyar dolarlık bir zarara yol açabileceğini söylüyor.

Darbe girişiminin ardından Türkiye siyasetinde olduğu gibi piyasalarda da hareketlilik hakim. Önce uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, ülkenin kredi notunu aşağıya çekeceği uyarısında bulundu. Sonra Türkiye’nin birlikte çalışmadığı Standard&Poor's’un Türkiye'nin kredi notunu düşürdüğü haberi geldi. Fitch ise Türk Lirası bazında not indirimi yaptı.

Hükümet kanadından ekonomi aktörlerini teskin etmeye yönelik mesajlar veriliyor. Peki bütün bunların anlamı ne? 15 Temmuz'un Türkiye ekonomisine faturası ne olacak? Habertürk gazetesi ekonomi yazarı Abdurrahman Yıldırım ile konuştuk.

'BİR GECEDE MECLİS BOMBALANIRSA PİYASALAR ÜRKER'

Askeri darbe girişiminin bizzat kendisi büyük bir belirsizlik kaynağı olduğunu söyleyen Yıldırım’a göre yatırımcılar için, doğrudan ticari ilişki içinde oldukları bir ülkenin başkentinde bir gecede meclisin bombalanıp, tankların sokağa çıkması büyük bir şok. Sermayenin ürkek olduğunu hatırlatan Yıldırım, hükümetin muhalefetle birlik mesajı verip siyasette kutuplaşmayı önleyen bir tablo çizmesini doğru bulduğunu ifade ederek şöyle dedi:

"Darbelerin ekonomiye uzantıları vardır. Yani bir gecede yönetimi silahla ele geçiriyorsanız eğer, sermaye hareketlerini de yasaklayabilirsiniz. Şu kadar süreyle ülkeden para çıkartamazsınız diyebilirsiniz. Veyahut ‘Bunları kamulaştırdım’ diyebilirsiniz. Uluslararası sermayenin alternatifleri vardır. Türkiye gibi onlarca yatırım yapılacak ülke de var. Dolayısıyla darbe bu yönüyle de ürkütücü bir şey. Siyasiler de bunun yerine 'Ürkmeyin korkmayın. Biz önledik' imajı yaratmaya çalışıyor."

'NOT KIRMANIN BEDELİ 10 MİLYAR DOLARA ÇIKABİLİR'

Fitch’in yaptığı not indiriminin teknik bir çalışma olduğuna ve Türk Lirası bazında not indirimi yaptığına dikkat çeken Yıldırım şu bilgileri verdi:

"Bunun darbeyle alakası yok. Bir yanlış anlaşılma oldu. Kredi kuruluşları iki bazda not verir: Döviz ve yerel para. Belirleyici olan döviz cinsinden olanıdır. Çünkü biz yerel para cinsinden kendimize kredi açarız ya da açmayız. Ama yabancıların bize kredi kredi açabilmesi için buna ihtiyaç var. Şimdi ortada bir kafa karışıklığı var. Şu anda Türkiye’nin notu yatırım yapılabilir düzeyde. Yatırım yapılabilir düzeyde olması için dünyanın üç büyük kredi kuruluşunun ikisinden yatırım yapılabilir not almak gerekiyor. Yani bu sayı bire düştüğü zaman bu notu kaybediyorsunuz. Türkiye hem Fitch’den hem Moody’s’ten yatırım yapılabilir not almış. Ama bu sınırda. Aşağı yönde bir kırma yaptıkları zaman bu notu kaybediyoruz. İkiden bire düşüyoruz ve kaybediyoruz. Otomatik bazı kısa vadeli sermaye hareketinde ya da portföy hareketlerinde satışlar olabiliyor. Çünkü uluslararası fonların kendi iç tüzükleri ve kendi kuralları vardır. Yatırım yapılabilir ülkelere ve menkul değerlere ancak yatırım yapabiliyorlar. Dolayısıyla bu amaçla Türkiye’ye gelen fonların bu notu kaybetmesi halinde otomatik olarak satışa geçmesi zorunluluğu doğuyor. Buradaki miktarı da uluslararası kuruluşlar 5 milyar dolardan 10 milyar dolara kadar hesaplıyor.

'TÜRKİYE’DEN PARA ÇIKIŞI NOTU DÜŞMEDEN GERÇEKLEŞEBİLİR'

Türkiye’den para çıkışının, notu kırılmadan olabileceğine ve kredi notunun bundan sonra düşebileceğine işaret eden Yıldırım, "Böyle bir olasılılığı dışlamamak lazım. Ama ben bu olasılığın giderek düştüğünü tahmin ediyorum. Bana bu soruyu 1 hafta önce, 10 gün önce ya da darbeden bir gün sonrası sorsaydınız ‘Herhalde düşürecekler’ derdim. Şimdiyse emin değilim. Çünkü Türkiye doğru yolda bazı adımlar attı. Darbe girişimini süratle toparladı. Üstesinden geldi ve çalışmalar hızlı ilerliyor. Siyasi yapıyı hızla yumuşattı. Herkesi kucaklayıcı bir yapıya yöneldi ve dış politika adımları atmaya başladı” yorumunu yaptı."

'KREDİ FAİZLERİ ARTABİLİR'

Yıldırım, kredi faizlerinde artış beklentisiyle ilgili de "Paranın değerli olduğu bir aşamaya geldik. İnsanların bankalara koşup para çektiği bir şey gördük. Unutmayalım bankalarımız, ya da Türkiye'nin mevduat tabanı çok büyük değil. Tasarruflarımız yüksek değil. Bankalarımız kredi verebilmek için yurtdışından borç alıyorlar. Son veriler 450 milyar lirayı yurtdışından borçlandıklarını gösteriyor. Kredi kuruluşları da ‘Sizde bir siyasi belirsizlik ortaya çıktı. Bu ekonomiyi etkileyecek. Riskiniz arttı. Ben de faizleri biraz daha yükseltiyorum’  diyebilir. Bununla ilgili bakan Mehmet Şimşek dış borçlanma maliyetlerinde bir miktar artış olacağını söyledi" diye konuştu, ardından kredi kuruluşlarıyla ilgili şu bilgileri paylaştı:

"Kredi kuruluşları önce hazineye kayıt olurlar. Bunun için önce o ülkenin kredi notunu resmi olarak verme konumuna geliyorlar. Bunun karşılığında da sembolik bir ücret alıyorlar. Asıl hazineye kayıt olduktan sonra yani resmi kredi kuruluşu haline geldikten sonra ülkenini o ülkenin şirketlerini derecelendiriyorlar. Özel şirketlerin çıkardığı tahvilleri derecelendiriyorlar. Ve parayı asıl ordan kazanıyorlar. ve de şirketler de daha çok bu rating şirketlerine yaptırıyor bunu. Çünkü hazinenin ya da kamunun reytingi belli. Bunun yanında bi de kendisini derelecelendirterek uluslararası piyasalardan borç alıyor."

'S&P İLE TÜRKİYE'NİN YILDIZI BİR TÜRLÜ BARIŞMADI'

Cumhurbaşkanı’nın "Sen kimsin ki" diye seslendiği, Türkiye’nin kredi notunu düşüren Standart &Poors’un (S&P) bir türlü Türkiye ile yıldızının barışmadığını ifade eden Yıldırım, Türkiye’nin S&P ile resmi olarak çalışmadığına dikkat çekerek "Resmi olarak çalışmayınca yapmayınca S&P’nin eli serbest kaldı. Eli serbest kalınca da Türkiye hakkında değerlendirme yapabilir. Resmi bir çalışması olmadığı ve için a ben notunuzu kırıyorum diyebilir. Dış etki var mıdır bilmiyorum. Ama bence S&P Türkiye ile çalışmak istiyor. İki ya da üç ay önce Türkiye hakkında bir değerlendirme yayımlandı ve gayet olumluydu" dedi.

'BATI SERMAYESİNİN YERİNE DOĞU'YU KOYMAK 100 YIL SÜRER'

Yıldırım’a son zamanlarda çok konuşulan, "Türkiye Batı’yı terkedip yüzüne Doğu’ya mı dönüyor" sorusunu da yönelttik. Türkiye açısından doğunun batının eksikliğini çok kısa sürede gideremeyeceğini savunan Yıldırıma’a göre bu yüz yılı bulabilecek bir süreç. Batı’yla ekonomik ilişkilerin Osmanlı Devleti’nden itibaren başladığını hatırlatan Yıldırım, "Batılıların Türkiye’de hem kredi, hem aldıkları hisse senedi hem de doğrudan yatırımı 650 milyar doları buluyor. Şimdi Batı sermayesinin yerine doğu sermayesini koyabilirsiniz. Bu bir tercihtir. Ama çok kararlı olmanız lazım.  50 sene 100 seneyi göze almanız lazım. Yoksa bunu çok kısa sürede yapmaya başlarsanız ülkeyi tam bir krizin içine sokmuş olursunuz. Felaket bir kriz yaşarız. Zira bizim milli gelirimiz zaten 720 milyar dolar. Bizim git diyecek bir lüksümüz yok. Böyle bir tavrımız da aslında yok. Hızlı yapamayım dersen 650 milyar doların 10-20 milyar dolarını kaybetsen bile ekonomiyi, finansal piyasaları krize sokar. Dolar alır başını gider. Mevcut iktidar da yıkılır. Çünkü ekonomik krizlere hiçbir iktidar dayanmıyor. Ben iktidarın da bunu hedeflediğini hiç sanmıyorum. Hedeflemek demek 100 seneyi planlamak demek gibi bir şey" dedi.

'GÜÇLENME İHTİMALİ OLAN PARA BİRİMİ DOLAR'

Yıldırım döviz kurlarına ilişkinse "Bu ortam euro için olumlu bir ortam değil. Bir kere Brexit var. Euroyu üçüncü büyük ekonomi, Britanya terk ediyor. Belki başka ülkeler de onu izleyecek ama Avrupa bölgesinin düştüğü bir belirsizlik var. Uzun vadede dolara karşı eurodan kazanç ummamak lazım. Güçlenme ihtimali olan para birimi dolar. Dolar tek kaldı dünyada. Euro ağır hasar aldı” dedi.