‘Türkiye ABD saldırısına sazan balığı gibi atladı, Suriye’deki kısmi kazanımlar yitirilebilir’

Prof. Dr. Mehmet Yuva, Trump döneminde Suriye’de ABD-Rusya askeri kavgası beklemediğini söylerken, ‘ekonomi ve Kürt meselesinde’ genel uzlaşıya işaret etti. Türkiye’nin ise ABD saldırısı karşısındaki tutumunu ‘sazan balığı gibi konuya atlamak’ diye niteleyen Yuva, Astana sürecindeki kısmi kazanımların da yitirilebileceği ikazı yaptı.

ABD'nin ‘kimyasal saldırı' iddialarını soruşturmaya gerek kalmaksızın Suriye'yi vurmasının ardından tansiyon yüksek. Trump yönetiminin ‘tek seferlik' bir hamle yaptığı izlenimi ve benzeri temalarla gelecekteki saldırılara açık kapı bırakması şüphe yaratıyor. ABD'nin arkasında dizilen İsrail, Türkiye, Suudi Arabistan gibi müttefikler ise ‘Esad'ın gideceği bir rejim değişikliği' ajandasının yeniden ısınmasından memnun görünüyor.

Gelişmeleri ve Suriye'deki yankılarını Şam Üniversitesi'nden Prof. Dr. Mehmet Yuva ile konuştuk.

‘ABD SALDIRISI ÖLÇÜSÜZ HEYECAN YARATTI'

Mehmet Yuva'ya göre ABD saldırısının bazı kesimlerde heyecan yaratması ‘ölçüsüz'. Suriye ile müttefiklerinin şiddetin artmasını reddetme ve ‘kimyasal saldırı' gibi eylemlerin cezasız kalmaması gerektiği açıklamalarına dikkat çeken Yuva, Suriye'de ABD ile Rusya'nın da hemfikir oldukları alanlar bulunduğunu savundu. Beyaz Saray'ın ‘İdlib vakasından' önce ‘rejim değişikliğini' reddeden açıklamalarına atıf yapan Yuva, "Bunun bir kurgu çerçevesinde değerlendirilmesini doğru bulmuyorum ancak perde arkasında ABD, özellikle Trump idaresinin ve Rusya'nın Suriye ile ilgili birçok konuda ortak paydalarda anlaştıklarını görmekteyim" dedi.

Yuva ABD saldırısından önce Rusya'nın uyarıldığı yönünde Pentagon'daki kaynaklardan açıklamaları da anımsatıp, "Nitekim Hava Üssü'nde mevcut bazı Rus Askeri Müsteşarların ve silahların, saldırıdan bir müddet önce oradan başka bir mekâna taşındığını görüyoruz. Rusya'yı bilgilendiren ABD'nin, Suriye'nin Rusya tarafından bilgilendirilmeyeceğini bilmemesi ve Suriye'nin o üste muhtemelen bulundurduğu özellikle nitelikli silahları ve uçakları üste tutması mümkün değil" diye konuştu. Yuva, Rusya'nın 59 füzeden sadece 23'ünün Şayrat havaüssünü vurduğunu açıkladığını belirtirken, görüntülerden de hasarın sınırlı kaldığının anlaşıldığına vurgu yaptı.

‘SURİYE TARAFI ASKERİ VE SİYASİ KAYGI İÇİNDE DEĞİL'

"Saldırıdan üç saat sonra Askeri Üssü Suriye Genel Kurmay Başkanlığı'ndaki komutanların ziyaret etti. Saldırıdan bir saat sonra Suriye Devlet Televizyonu ve Rusya televizyon temsilcilerinin ve muhabirleri Üs'te canlı yayın yaptı ve 5-6 saat sonra Suriye Hava Kuvvetleri İdlib'deki ve başka bölgelerdeki hedefleri vurmak üzere savaş uçaklarını bu üs'ten havalandırdı" diyen Yuva, Suriye tarafının siyaseten ve askeri olarak herhangi bir kaygı içinde olmadığını söyledi. Yuva şu değerlendirmede bulundu:

"Suriye Genel Kurmay Başkanı zaten olayın hemen ardından saldırıyı kınayan bir deklarasyon okudu ama ‘ABD ile ciddi bir kapışma beklemiyoruz, bu olayın ardından askeri olarak Suriye ve ABD arasında ciddi bir çatışma söz konusu değildir' yönünde bir açıklamada bulundu. Ardından Suriye sahasındaki hava operasyonlarının kaldığı yerden kesintisiz olarak devam edeceğini belirtti. İşin askeri boyutundan ziyade, siyasi boyutuyla ilgili bir şeyler söylemek gerekirse; Suriye sahasında ABD'nin Rusya ile ciddi bir savaşın, çatışmanın içinde olması, bu rekabetini bir askeri kavgaya dönüştürmesi yönünde bu aşamadan sonra bir beklenti yok. Özellikle Obama döneminde de bunu söylemek mümkündü ancak Trump'ın döneminde Rusya ile Suriye sahasında böyle bir çatışmanın olmasını beklemiyoruz. Bunun ihtimalinin çok düşük olduğunu düşünüyorum, hatta hiç ihtimalinin olmadığını iddia ediyorum."

‘RUSYA, ABD'NİN EKONOMİK BEKLENTİLERİNİ DİKKATE ALACAK'

Rusya ile ABD arasında Suriye sahasında perde arkasında sağlanan mutabakatın iki unsuruna işaret eden Yuva bunlardan birisini ekonomik, diğerini de Kürt meselesi olarak andı. "İlk olarak, ABD'nin Suriye'den ekonomik bir beklentisi var. İster doğalgazı, ister petrolü, ister başka yöndeki ekonomik menfaatlerini ilgilendiren beklentileri olsun, bunların Suriye'de sahada artık önemli ve etkili bir güç olan Rusya ve zımni olarak Suriye tarafından engelleneceğini beklemiyorum" diyen Yuva, "ABD'nin ekonomik çıkarlarını tehdit eden herhangi bir girişimde bulunmayacakları, aksine bu ekonomik çıkarlarını gözetecekleri ve dikkate alacakları görüşü mevcut" vurgusu yaptı.

‘KÜRT MESELESİNE, IRAK FORMÜLÜNE UYGUN ÇÖZÜM'

"İkinci unsur, özellikle hem Suriye Devleti'ni, hem de bölgedeki ülkeleri ilgilendiren Kürt meselesinin Suriye'de nasıl çözüleceği" diyen Yuva, "Bu mesele ABD'yi, özellikle ABD'nin müttefiklerini yakinen de ilgilendirdiği için ABD'nin Suriye sahasında geçmiş yıllara kıyasla yapılabilirliği daha mümkün olan çözümü seçecektir. Trump döneminde çok daha ılımlı gözüken ABD ve müttefiklerinin projelerine uygun çözümünün, Rusya tarafı ile artık birebir görüşülerek çözüleceğini düşünüyorum. Kürt meselesinin Rusya perspektifinde çözülmesi yönünde ABD'nin adımlar atacağını söyleyebiliriz" ifadelerini kullandı. Suriye devletinin de buna ne kadar ikna edileceğinin de önemli olduğunu belirten Yuva, "Suriye Devleti kendi ülkesi içinde, etnik ve mezhepsel kökende merkezi devleti tamamen saf dışı bırakacak, ayrılıkçı projeden ziyade, Kürt meselesinin Suriye Üniter Devleti içerisinde çözüm daha yakın. Rusya'nın bu formüle destek verdiği ancak Suriye sahasındaki gerçekliğin Rusya'yı başka alternatiflere de zorladığını söyleyebiliriz. ABD Kürt meselesinin, özellikle İsrail'in talep ettiği biçimde Irak formülüne uygun çözülmesinin mümkün olmadığını idrak etti" diye ekledi.

‘ABD İÇİNDE SAVAŞI SÜRDÜRMEK İSTEYENLERİN İKNASI GEREK'

Saldırı sonrası Rusya, Suriye ve müttefikleri arasındaki ilişkilerin daha da güçlenmesi ve askeri faaliyetlerin daha da pekiştirilerek koordine edilmesini öngören Yuva, Ruhani-Putin ve Ruhani-Esad telefon görüşmelerine atıf yaptı. ABD'nin de kendi içi siyasetinde Suriye ile ilgili planlarda bir kesimin iknasının gerektiğini söyleyen Yuva, şu değerlendirmede bulundu:

"ABD'de Suriye'de ille de kendi arzularına uygun bir Kürdistan projesinin hayata geçirilmesi ve Suriye'de bir tampon veya güvenli bölge üzerinden Demokles'in Kılıcı olarak kullanılacak bir projenin hayata geçirilmesi yönünde ısrar eden kesimler var. Kürtlerin özellikle sahadaki silahlı örgütlerine siyasi haklar kazandırarak ve Rusya ile anlaşarak. Ama bunu nasıl yapılacağı yönünde birçok ülkenin farklı beklentileri ve talepleri var."

‘TÜRKİYE'NİN YAPTIĞI AÇIKLAMALAR SAHADAKİ POZİSYONUNU ZAYIFLATTI'

Diğer yandan Mehmet Yuva Rusya ve Suriye ordusunun Hama, Humus, Lazkiye bölgelerinin güvenliği ile yakından ilgili olan ve ateşkeslerle ülkenin dört yanındaki cihatçıların el Kaide nüfuzu altında toplandığı İdlib'deki duruma dikkat çekti. İdlib'in Türkiye'yi yakından ilgilendirdiğini anımsatan Yuva, buna karşın ABD'nin saldırısıyla Türkiye'nin kötü bir sınav verdiği görüşünde. "Füze saldırılarının sadece üs ile sınırlı kalmaması gerektiği, bir rejim değişikliği getirmesi gerektiği yönündeki taleplerin bu kadar açıkça ifade edilmesi, Türkiye'nin Suriye sahasında pozisyonunu ve tavrını çok zayıflattı" diyen Yuva, şu değerlendirmede bulundu:

"Siz Astana'da garantör ülke konumundasınız. Füze saldırısından kısa bir müddet önce, Ankara ve İstanbul'da Türk ve Rus siyasi yetkililerinin bir araya geldiği, bizzat Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın'ın da katıldığı toplantılar yapıldı. O toplantılarda sürecin Şam'ın da içine katılacağı şekilde sürmesi gerektiği şekilde kararların alındı ve Türkiye buna onay verdi. Füze saldırısı ile birlikte bütün bunları rafa kaldırmanız, Rusya ve İran'ı karşınıza alacak, Suriye sahasında vermiş olduğunuz yeni sözleri anlamsız hale getirecek."

‘TÜRKİYE'NİN ŞU ANA KADAR BİR KISMİ KAZANIMI VARSA KAYBETME TEHLİKESİ BELİRDİ'

Yuva, Türkiye'nin Suriye'de çok büyük zararlar gördüğünü anımsatırken, Amerikan saldırısı karşısındaki tutumuyla şu ana kadar elde ettiği kısmi kazanımları da yitirme tehlikesi altına girdiğini de söyledi: "Türkiye, Suriye sahasında en etkin ülke konumunda olan Rusya ile özellikle uçak krizinden sonra bu diplomatik, siyasi, askeri krizi lehine kullanacağına ve Suriye'de Rusya ve İran'la hatta ABD ve diğer taraflarla birlikte herkese eşit mesafede kalacağına, tam tersi açıklamalar yapıyor" diyen Yuva, şu saptamalarda bulundu: "Rusya ile birlikte kendi dost ve müttefiklerinizi üzmeden, sahada sizinle birlikte hareket eden ÖSO gibi örgütlerin varlığını yavaş yavaş Rusya'ya kabul ettirdiğiniz bir dönemde, bu füze saldırısının ardından ortaya koyulan bu sorumsuz açıklamalar, diplomasiye ve Türkiye'nin devlet geleneğine uymuyor. Türkçe'de var olan bir deyimle açıklamak gerekirse ‘Sazan balığı gibi bu konuya atlamak' ve bu kadar apolitik ve diplomatik temayüllere uymayan bir açıklamanın ortaya konulmuş olması üzücüdür."

‘SURİYE SAVAŞI'NDA ATEŞE BENZİN ATANLAR TARİHE KARŞI SORUMLUDUR'

Çıkarlar ve inatlaşmalar yüzünden siyasi ve askeri projelerle sorunlara çözüm bulunamadığını belirten Yuva, "Dünya gerçeği ülkelerin özellikle devletlerin pragmatik ve rasyonel olmasını gerekli kılıyor. Suriye sahasında uzun yıllar inatlaşma yüzünden yanan savaş ateşi birçok evi, birçok canı yaktı. Sürekli olarak o ateşin sönmemesi için, üzerine yağ ve benzin atanlar tarihe karşı sorumlu olurlar" dedi. 2013'te Şam'ın Doğu Guta bölgesindeki kimyasal saldırı sonrası BM'nin resmi raporunda kopartılan yaygaraya rağmen mevcut örgütlerin de suçlandığını anımsatan Yuva, "Yapmamız gereken, yaşanılan bir olayı pragmatik analiz etmek. Artık uluslar arası güç dengelerinin ciddi anlamda dikkate alarak, özellikle Rusya'nın Suriye'de ve bölgede etkisi ve egemenliğini dikkate alarak, Türkiye'nin çok zor ama mevcut olan bu hengâmeden kurtulması gerekmektedir. Aksi durum Türkiye'nin daha çok izole olması ve daha çok zarar görmesidir" ifadelerini kullandı.