Türkiye mayıs ayındaki yoğun diplomasi trafiğini Brüksel'de gerçekleştirilen NATO Zirvesi ile kapattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın katıldığı zirve ve ikili temasları sonrası basına açıklamalar yapılmaması ‘anlaşmazlıklara' yorulurken, zirveden çıkan ittifakın IŞİD'e karşı koalisyona resmen katılma kararı dikkat çekti. NATO üyeleri zaten tek tek koalisyonun üyesiyken son kararın özellikle Türkiye ile Almanya arasındaki İncirlik krizini etkilemesi bekleniyor. Böylelikle İncirlik krizi artık ittifaka mal olurken, Türkiye'nin bütün üslerini mecburen NATO'ya açmak zorunda kalabileceği görüşü hakim. NATO zirvesi ve son kararı Sözcü Gazetesi'nin Ankara temsilcisi Zeynep Gürcanlı ile konuştuk.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın katıldığı NATO zirvesi ve ikili temasların ayrı ayrı ele alınması gerektiğini belirten Zeynep Gürcanlı, ikili temaslara Türkiye'de insan hakları ve hukukun üstünlüğündeki bozulmanın, zirveye ise NATO'nun IŞİD karşıtı koalisyona resmen katılımı üzerinden İncirlik krizinin damgasını vurduğunu anlattı. Erdoğan'ın liderlerle ikili temaslarında istediğini alamadığını belirten Gürcanlı, şu saptamalarda bulundu:
"İkili temaslarda Cumhurbaşkanı Erdoğan beklediğini pek bulamadı çünkü sürekli uyarılar geldi. Erdoğan'ın Fransa'nın yeni lideri Macron ile ilk tanışmasında masaya tutuklu Fransız gazeteci konusunu koydu. Merkel ile görüşmesinde İncirlik konusu, Alman milletvekillerinin yapamadığı ziyaret ve Türkiye'de tutuklu gazeteci Deniz Yücel konusu gündeme geldi. Çok yakın bir zamanda ABD Başkanı Trump ile görüşmesinde tutuklu rahip güdeme gelmişti. Türkiye bu tip zirvelerde sürekli tutuklu insanlarla anılır oldu. Yine AB yöneticileriyle yaptığı görüşmelerde de hapisteki gazeteciler, basına yönelik baskılar gündemdeydi. AB yetkilileri görüşmeden sonra yaptıkları açıklamada açık açık ‘Biz insan hakları konusunu gündeme getirdik. Özellikle de gazeteciler üzerinde durduk' dediler. Bu görüşmelerin pek de Erdoğan'ın içini açacak görüşmeler olmadığını düşünüyorum çünkü herkesin Türkiye'deki olağanüstü hal ve süregelen siyasi ve adli hareketler konusunda bir derdi var."
‘HÜKÜMET SIRTINDAKİ KAMBURLARI ATTI'
Gürcanlı, diğer yandan Ankara'nın son iki-üç senedir retorikte izlediği Avrupa karşıtlığı ve Trump yönetiminin de Amerika'da iç politikaya odaklanması sayesinde batının AK Parti hükümeti üzerinde ‘yaptırım gücünü' yitirdiği görüşünde. "Artık sadece sözde uyarılar kaldı" diyen Gürcanlı, yine de bu kamburu atmış olmanın siyasi ilişkilerde olmasa da ekonomik ilişkilerde etkisi bulunduğu görüşünde. Gürcanlı, "AB'den gelecek her türlü yatırım, ABD'den gelecek her türlü sıcak para ve geri kalan her şey bu hukuk sistemine ve hukukun üstünlüğü ilkesine bağlı. Kimse Türkiye'ye yatırım yapmak konusunda çok heyecanlı değil ve bu durum yavaş yavaş ekonomiye yansımaya başladı. İlk etapta bu tarz siyasi ifadelerin kullanılması doğrudan ekonomiyi etkiliyor aslında" diye konuştu.
NATO zirvesi sonrası basına fazla açıklama yapılmamasını anlaşmazlıkların çözülememesine bağlayan Gürcanlı, son dönemde basın toplantılarında soru bile alınamaz hale gelinmesine şu sözlerle dikkat çekti:
"Erdoğan, ABD gezisinde de basın toplantısında soru almadı çünkü gelebilecek sorular kendisini çok da mutlu edecek sorular olmayacaktı. Özellikle Batı'ya yapılan ziyaretlerde liderlerle önceden pazarlık yapılıyor ve bu tarz sorular alınmaması sağlanıyor. Brüksel'de de eğer bir basın toplantısı olsaydı, Cumhurbaşkanı Erdoğan'a çok sempatik sorular gelmeyecekti. Diğer taraftan Cumhurbaşkanı'nın da tavrı belli ve karşılığında çok sert cevaplar verebilirdi. Bu durum da düzelebilecek bir takım şeyleri de iyice çıkmaza sokabilir diye düşünülmüş olabilir. Bu açıdan da basın toplantısından ve basınla karşı karşıya gelmekten imtina ediyorlar. Kimse ikili bir görüşmeden sonra anlaşamadığını söylemez. Mesela Merkel ile görüşme çeviri dâhil 30 dakika sürdü. Gündeme gelen iki konu var; Deniz Yücel ve İncirlik konusu ve biliyoruz ki iki konuda da uzlaşma sağlanamadı. Bu konuda basının karşısına çıkıp ‘biz çok iyi bir görüşme yaptık' diyemezsiniz."
Gürcanlı, NATO zirvesini ittifak içindeki ilişkiler ve İncirlik krizi üzerinden değerlendirdi. Bugüne kadar NATO'nun resmen işe müdahil olmadığı için İncirlik'in ancak ikili anlaşmalarla kullanıma açılabildiğini anımsatan Gürcanlı'ya göre, NATO'nın IŞİD karşıtı koalisyona katılma kararı alması sonrasında İncirlik artık Türkiye için bir koz olmaktan çıktı:
"Almanya IŞİD karşıtı koalisyona girmek istediğini söylediğinde imkânlar gözden geçirildi ve Türkiye ile masaya oturup anlaşılan çerçevede İncirlik'in bir kısmı Alman uçaklarına açılıyordu. Şimdi bu kalkıyor. NATO'nun IŞİD karşıtı koalisyona katılmasının hukuki sonucu şu olacak; Türkiye NATO Anlaşması'na taraf olduğu için, ilgili askeri üslerini NATO'da yapılan planlamaya tamamen açmak zorunda. Bu durumda NATO üyesi olan bütün ülkeler, Türkiye ile anlaşsınlar ya da anlaşmasınlar NATO'da yapılacak planlama çerçevesinde uçaklarını, askerlerini İncirlik'e ve Türkiye'deki diğer üslere getirebilecekler."
Gürcanlı sadece İncirlik değil Diyarbakır, Malatya ve başka yerlerin de işin içine gireceğini belirtirken, Berlin ile Alman parlamento heyetinin geri çevrilmesine varan son krize atıfta bulunarak, "Bu durumda şöyle olacak; İncirlik Üssü'ne eğer Alman milletvekilleri gelmek isterlerse, bir NATO geçici emriyle doğrudan hiç Türk topraklarına adım atmadan İncirlik'e gidebilecekler. Çünkü oralar artık NATO Üsleri sayılacak" diye ekledi.
NATO içindeki bu hamlenin zirvedeki tezahürünü "Almanlar, Fransızlarla birlikte çok büyük bir hamle yaptılar, böylece İncirlik'i açtılar" sözleriyle yorumlayan Gürcanlı, uluslararası anlaşmaların anayasalardan da üstün olduğuna ve bağlayıcı olduğuna vurgu yaptı. NATO zirvesinde alınan kararın Türkiye tarafından veto edilmesinin artık mümkün olmadığının altını çizen Gürcanlı, şu tespitlerde bulundu:
"Mesela şu anda Yunanistan taraf değilse bile ‘ben bir gözetleme uçağı göndermek istiyorum' deyip, İncirlik'e uçaklarını indirebilecekler. Uluslararası anlaşmalar, ikili anlaşmaların, yasaların ve anayasaların üstüde ve bu uluslararası olan bir NATO anlaşması ve temel anlaşmalardan bir tanesi. Türkiye üslerini hukuken NATO'ya açtığı anda itibaren, bütün NATO ülkelerine de sorgusuz sualsiz açmış oluyor. Bu halde egemenlik kalmıyor. İncirlik Üssü'nün NATO ya da herhangi bir operasyon için ayrılmış bölümü, NATO üssü haline geliyor. Burada kendi ülkelerinin de verebildiği bir geçici NATO görev emriyle istedikleri gibi doğrudan bu üslere girebiliyorlar."
NATO'da kararların oy çokluğu değil oybiliğiyle alındığına atıf yaparken, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kararı bloke edebilecekken zirvede veto hakkını kullanmadığına dikkat çeken Gürcanlı, "Böylece Almanların başka bir üs aramasına gerek kalmadı. Çünkü İncirlik artık bir NATO Üssü, Almanya bir NATO ülkesi ve dolayısıyla sorunsuz bir şekilde İncirlik'e geliş gidişleri devam edebilecek" diye konuştu.
NATO'nun IŞİD ile koalisyona katılmasının alınmış siyasi bir karar olduğunu ve bundan sonra yetkinin askeri kesime verildiğini söyleyen Gürcanlı, Ankara'daki siyasi karar mekanizması açısından da "Artık işin içine NATO girdi ve herhangi bir tezkereye ihtiyaç yok artık" saptamasını yaptı. Türkiye'nin kararı veto etmesinin farklı anlamlara gelebileceğine dikkat çekerken, ‘başka çaresinin kalmadığını' vurgulayan Gürcanlı, bundan sonraki süreci şöyle izah etti:
"Orada hangi üslerin kullanılabileceğine dair planlamalar yapılacak. Bu planlamada İncirlik zaten kullanılıyor ve kullanılmaya devam edecek ama artık bölge veya bölge dışındaki diğer üsler de kullanılmak istenebilir. Bu üslerden her türlü operasyon Brüksel'de planlandığı şekliyle yapılabilir. Türkiye eğer bu NATO kararını veto etseydi, bunun siyasi sonuçları ağır olabilirdi. Bir anlamda köşeye sıkıştı Türkiye Brüksel'de. Veto kararı Türkiye'nin IŞİD ile mücadelede ayak sürüdüğüne yorumlanacaktı ve ‘Türkiye NATO'nun IŞİD ile mücadele etmesini engelliyor' denilecekti. Bu aşamada derdinizi hiç kimseye anlatmanız mümkün değil. Dolayısıyla Brüksel'de veto hakkını kullanmamaktan başka çare yoktu."
‘HEM SİLAH SATACAK HEM NATO'YA AÇIĞI KAPATTIRACAKLAR'
NATO Zirvesi'nde alınan kararın henüz tüm kesimlerce anlaşılmadığını belirten Gürcanlı, "Hükümet bunu kucağında buldu ve itiraz da edemedi. Bunun sonuçlarını henüz ne muhalefet ne de iktidar partisi çok anlayabilmiş değil. Önümüzdeki günlerde bunun tartışılmaya başlanacağını düşünüyorum. Artık geri dönüş yok ama belki askeri planlamada prüzler çıkarabilir Türkiye. Bu noktada da Türkiye'ye çok büyük baskılar yapılarak giderilecektir" diye konuştu.
Öte yanda NATO zirvesinde Trump'ın Rusya'ya yüklenmek yerine ittifak içerisinde ‘yük paylaşımı' çıkışına dikkat çeken Gürcanlı ABD'nin böylelikle Türkiye'ye hem silah satacağını hem NATO içinde açığı kapattıracağına şu sözlerle dikkat çekti:
"Çünkü bütün NATO ülkeleri gayri safi yurt içi hâsılalarının yüzde ikisini mutlaka savunma harcamalarına ayırmaları gerekiyor. Türkiye örneğine bakarsak bu oran yüzde 70 civarında yani 1.71. Yani bizim de açığımız var ve Avrupa'da çok daha büyük açığı ola İspanya, Lüksemburg gibi ülkeler var. Trump bu yüzden herkesin elini cebine atması istedi. Washington gezisinde Trump Türkiye'nin istediği silahları satacağını belirtmişti. Burada bahsedilen o aslında. Böylece hem NATO'daki açığımızı kapatacağız, hem de Trump'ın ekonomisine katkıda bulunmuş olacağız. Her halükarda Trump kazandı.
