'ABD, Türkiye'yi İdlib'den tamamen çıkılması Suriye'de kendi varlığını sıkıntıya sokacağı için destekliyor'

Zeynep Gürcanlı'ya göre, ABD Türkiye İdlib'den çıkarsa kendi varlığı sıkıntıya gireceği için destek veriyor. Erdoğan'ın Şam'a çatarken, HTŞ'yi de uyardığını söyleyen Gürcanlı, Rusya ile orta yol bulma zorunluluğu bulunduğu görüşünde. Gürcanlı, Türk askerinin güvenliği için Suriye ordusundan çok cihatçılardan kaygılanılması gerektiğini belirtti.

Suriye ordusunun, Rusya Federasyonu desteğiyle İdlib'deki El Kaide bağlantılı Heyet Tahrir'uş Şam (HTŞ) ve diğer cihatçı grupların saldırılarına karşı başlattığı operasyon sürerken, Türkiye'nin ne yapacağı merak konusu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Suriye ordusuna şubat sonuna kadar Türk gözlem noktalarının altına çekilmesi için verdiği ültimatomun ardından ABD temsilcisi James Jeffrey'yi ağırlayan Ankara, Washington'dan Suriye'deki varlığı için güçlü destek almış görünüyor. Erdoğan'ın Suriye'ye savaş açma tehdidi öncesinde de 'ortağı' olan MHP lideri Devlet Bahçeli 'Suriye'ye karşı yıkıcı bir savaşa' girişmekten söz etmişti. Moskova ise Suriye ordusunun operasyonlarını HTŞ'nin saldırılarına yanıt olarak ve Eylül 2018'deki Soçi mutabakatının koşullarını yerine getirmek üzere gerçekleştirdiğini vurguluyor.

Özellikle Jeffrey'nin ziyareti sonrasında Ankara'nın tutumunu Sözcü Gazeteci yazarı Zeynep Gürcanlı ile konuştuk.

‘Moskova M4 ve M5 Karayollarının açılması konusunda kararlı’

Zeynep Gürcanlı'ya göre, Rusya’ Soçi mutabakatında yer alan M4-M5 Karayollarının güvenli hale getirme konusunda kararlı. Erdoğan'ın ise iç politikada elinin kolunun bağlı olduğu görüşündeki Gürcanlı, Türkiye’nin gözlem noktalarından geri çekilmesinin kamuoyunda yenilgi olarak algılanma ihtimalinin bu sıkışmışlığın nedeni olduğunu söyledi. Özellikle Bahçeli'nin Şam'ı işgal tehdidine varan çıkışının Erdoğan'a fazla manevra alanı bırakmadığını belirten Gürcanlı, gözlem noktaları konusunda geri adım beklemese de sınırda küçük bir cep oluşturulmasının da olasılık dahilinde görüyor:

"Başkanlık sistemine geçildikten sonra Türkiye’de yeni bir şey oldu iç politikada. Bu da artık AKP’nin tek başına iktidar olmaması, gizli bir ortağının olması yani MHP’nin olması. Çünkü MHP lideri grup toplantısında hem Rusya’ya hem Esad’a karşı çok sert bir tutum aldı. O kadar sert ifadeler kullandı ki gizli hükümet ortağı olduğu için de bu sözlerin üzerine Erdoğan’ın çok fazla manevra alanı kalmadı. Yapmak istiyorsa bile manevrayı Rusya’dan çok büyük tavizler alarak ancak iktidar ortağı ve diğerlerini ikna edebilmesi gerekiyor. Bu en önemli unsurlardan bir tanesi. İç politika bir anlamda Erdoğan’ın elini bağlamış durumda, Ankara’daki birinci unsur bu. İkincisi bir yandan Ruslarla görüşmeler sürüyor. Ama bir de söylenmiş bir şey var; ‘Biz o gözlem noktalarını terk etmeyeceğiz’. Şimdi AKP iktidarı herhangi bir gözlem noktasını rejim güçleri tarafından kuşatılmış bile olsa terk etmenin, geri çekilmenin kendi tabanında bir yenilgi olarak sunulacağının farkında. Bu yüzden o konuda bir geri adım atması pek mümkün görünmüyor. Gözlem noktalarından geri çekilmesi yenilgi olarak algılanacak. Hiçbir şeye karışmadan orada duracaklar. Bir de Türkiye sınırında küçük bir cep üzerinde uzlaşa sağlanabilir. Gördüğüm kadarıyla Moskova tarafı M4 ve M5 Karayollarının açılması konusunda kararlı. O yollar açılıp güvenlikleri sağlandıktan sonraki Türkiye sınırına kadar olan alan şimdilik uzlaşma konusu olabilir, bir cep olabilir. İlerleyen günlerde de daha diplomatik çözümle gözlem noktalarından geri çekilmesi söz konusu olabilir. Ankara’nın tek gördüğü çıkar yol bu gibi görünüyor."

'ABD de Türkiye de Suriye'de davetsiz iki güç'

Bu koşullarda Jeffrey'nin Ankara ziyaretini değerlendiren Gürcanlı, ziyaret sırasında Trump'ın Ulusal Güvenlik Danışmanı O'Brien'dan gelen açıklamaya dikkat çekti. O'Brien'ın ABD'nin İdlib'e askeri müdahalesini dışladığını anımsatan Gürcanlı, diğer yandan ABD'nin İdlib konusunda Ankara'ya sözlü destek vermesinin arkasında iki sebep var. ABD ile Türkiye'nin Suriye'deki 'davetsiz varlıkları' olduğunu anımsatan Gürcanlı'ya göre, Türkiye'nin İdlib'den çıkmasının Washington'ın Suriye topraklarındaki varlığını sıkıntıya sokacak. Gürcanlı yine ikinci neden olarak Rusya'nın PYD ile kurduğu ilişki ve Suriye Kürtlerini Şam ile uzlaştırma çabalarının da Amerikalıları rahatsız etmesini gösterdi:

"Jeffrey daha Türkiye’de görüşme yaparken başkanın ulusal danışmanı O’Brien’dan açıklamalar geldi. Orada Amerika’nın İdlib konusunu askeri olarak müdahale etmesinin söz konusu olmadığı açık net ifadelerle kamuoyuyla paylaşıldı. Yani Amerika’nın İdlib konusuna müdahil olmaları bir şekilde mümkün görülmüyor. Ama Amerikalıların İdlib’de Türkiye’ye bu kadar destek çıkmalarının bana göre iki sebebi var. Bir tanesi şu anda Esad yönetiminin daveti olmadan bölgede olan iki güç Tükriye ve Amerika. Amerika her ne kadar küçük bir alanı kontrol ediyor olsa da hala Suriye topraklarındalar. Türkiye’nin İdlib’den tamamen çıkması Amerikalıların durumunu sıkıntıya sokacak. Çünkü onlar bir güç olacaklar. Biraz Türkiye’yi öne çıkarma eğilimi var. İkincisi PYD ile ilgili. Son dönemde Esad güçlerinin PYD ile masaya oturması için Rusların çok ciddi çaba harcadığına dair haberler geliyordu. Amerikalılar bir anlamda Türkiye’nin bölgede kalması sayesinde kendileri de öbür tarafta kalarak PYD’yi kendi taraflarında tutacaklar ve Moskova’nın Suriye’nin kuzeyinin tamamını kontrol altına almasının, etki alanını genişletmesinin önüne geçmeye çalışıyorlar. Türkiye orada olduğu sürece PYD ile Esad rejiminin anlaşması biraz daha güç. Çünkü hakikaten ciddi sıkıntılar oluyor. Bu nedenle de Amerikalıların destek verdiğini düşünüyorum."

'ABD'nin İran varlığı ile ilgili nedenleri de var'

Gürcanlı, diğer yandan ABD için bir önemli faktörün de İran olduğunu anımsattı. ÖSO'cuların son çatışmalarda 3 Ocak'ta Bağdat'ta suikastla öldürdükleri Kasım Süleymani'yle birlikte çarpışmış bir İranlı komutanı öldürdüğünü belirten Gürcanlı, Tahran'ın da Türkiye'nin ABD tarafından kendisiyle karşı karşıya getirilmesi olasılığından tedirgin olduğunu vurguladı:

"Bir de yan bir konu olabilir, o da İran. Trump yönetiminin başından beri birinci hedefi dış politikada İran’ın etki alanını yok etmekti. Fakat İran, Trump’ın bütün bu yaptıklarına rağmen hala alanda, Kasım Süleymani’nin öldürülmesinden sonra bile. Son derece de etkin. Basın çok yazmadı, İranlılar da çok sesini çıkarmadı. Ama geçtiğimiz 10 gün içinde bir İranlı, Devrim Muhafızları Komutanı, Süleymani ile beraber savaşmışlardan bir tanesi, ÖSO’cular tarafından öldürüldüğüne ilişkin haberler paylaşıldı. Fakat İran çok gürültü çıkarmadı, belli ki Türkiye’yi doğrudan karşısına almak istemiyor. Bir yandan da Suriye’nin daha uzak kesimindeki vekil güçleri yavaş yavaş İdlib’e kaydırmaya başladı. Son birkaç gün içinde Türkiye’nin desteklediği ÖSO’culara en sert saldırıların İran yanlısı milisler tarafından yapıldığına ilişkin bir bilgi var. Dolayısıyla İran da tüm gücüyle Esad’ın yanında yer alıyor. Fakat bunu vekil güçleri aracılığıyla yaparak Türkiye’yi doğrudan karşısına almak istemiyor. Çünkü doğrudan Türkiye ile İran’ın karşı karşıya gelmesi Türkiye’nin Amerikan cephesinde tamamen kaybedilmesi anlamına gelecek. Ciddi bir sıkıntı olacak Tahran yönetimi için, onu hesaplayarak hareket ediyorlar.”

‘Amerika’nın bölgede Türkiye’ye vadedebileceği bir şey yok'

Gürcanlı, petrol alanları dışında Suriye'nin kuzeydoğusundan büyük ölçüde çekilmiş olan ABD’nin Türkiye’ye vaad edebileceği bir şey olmadığı görüşünde:

“Ankara iki tarafa karşı da ciddi güvensizlik içinde. Amerikalılar ne vadedebilirler öbür tarafta? Zaten başından beri söyledikleri şeyi Türkiye istemiyor, ‘Sizi PYD ile barıştıralım, bir araya gelin’. Bunu zaten Türkiye istemiyor, bunun dışında vadedebilecekleri herhangi bir şey yok. Çünkü Amerikalılar büyük ölçüde çekildiler, sadece petrol alanlarını kontrol ediyorlar. YPG’yi kontrol ediyorlar. İsterlerse YPG, eminim Ankara ile masaya oturmak için çırpınacaktır. Ama Ankara’nın PKK’nın terör örgütü uzantısı olduğu söylemi nedeniyle bu söz konusu görünmüyor. Dolayısıyla Amerikalıların o bölgede Türkiye’ye vadedebilecekleri şeyler son derece sınırlı. Ama Türkiye olduğu sürece Amerikalılar ‘işgalci güç’ olmaktan çıkıyorlar Suriye’de. Bunun da devamını istiyorlar."

'Erdoğan sadece Şam ve Moskova değil cihatçıları da uyardı'

Gürcanlı, Erdoğan’ın grup toplantısında sadece Şam ve Moskova’ya değil İdlib’de silahsızlandırma sözü verdiği cihatçı gruplara da uyarılar olduğu ve bunun gözden kaçırıldığına dikkat çekti. Cumhurbaşkanı'nın 'bağnaz, taşkın ve satılmış gruplar' ifadesini kullandığını belirten Gürcanlı, kast ettiğinin HTŞ olduğunun açık olduğunun altını çizdi:

"Ankara’da özellikle konuşulan bir başka mesele ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın grup toplantısında yaptığı konuşmada gözlerden kaçan bir uyarı var. Aslında Erdoğan Rusya ve Suriye’ye uyarı yaparken bir yandan da HTŞ’ye yani oradaki terör gruplarına ciddi şekilde uyarıda bulundu. Bir kere bağnaz, taşkın, satılmış gruplar dedi. Artık onlara da müsamaha gösterilmeyecek dedi. ‘Bağnaz’ın HTŞ olduğu çok açık, ‘taşkın’ dedikleri Türk ordusuyla hareket eden ama kontrolden çıkan gruplar. Orada Amerika veya başka istihbarat örgütleri için çalışan gruplar da var. Ankara için ciddi bir rahatsızlık var orada. Çünkü çok hızlı geri çekildi Türkiye’nin rejime karşı öne sürdüğü gruplar birtakım yerleşim yerlerinden, Serakib gibi. Türk askeri orada yalnız kaldı. İdlib’e çekildiler. Bir nevi sivillerin de işin içinde olacağı bir şehir savaşına doğru çekildiler. Bu da Ankara’yı çok rahatsız etti, çünkü Türk ordusu küçük adacıklar halinde duruyor Suriye rejiminin kontrol ettiği alanlarda. Grup konuşmasında sadece Suriye ve Rusya’ya değil İdlib’de Türkiye ile birlikte hareket eden ya da Türkiye’nin silahsızlandırma sözü verdiği gruplara da pek çok uyarı vardı.”

‘Türk askerinin güvenliği için fanatik cihatçı gruplardan endişe duyulmalı’

Gürcanlı, Türkiye’nin Suriye ordusundan değil bölgedeki cihatçı gruplarından endişe duyulması gerektiğini belirtti. İdlib’de Türkiye’nin teröristlere kalkan olmak gibi bir imajı olduğunu, Suriye'ye bir operasyona sıcak bakılmasının güç olduğunu dile getiren Gürcanlı, Rusya ile orta yol bulma zorunluluğunun ortaya çıktığı görüşünü dile getirdi. Erdoğan'ın daha önce de sert çıkışlar ve yapılamayacak hedefler koyduğunu da anımsatan Gürcanlı, Rusya ve Suriye'nin M4-M5'i açıcağı ve bir nevi ateşkesin önünün açılması ile 'kazan-kazan' görünümü yaratılabileceği görüşünü aktardı:

“Orada silahlı grupların çoğu son derece fanatikleşmiş cihatçı gruplar. Dolayısıyla Türkiye ile şu anda bir taktik işbirliği içindeler. Ama işlerine gelmediği anda Türk askerine ateş açacak gruplar da bence onlar. Açıkçası Türk askerinin güvenliği açısından Esad ordusundan çok onlardan endişeleniyorum. Şu anda taktik işbirliği var, dolayısıyla bir şey yapmıyorlar ama daha önce yaptıkları ileride ne yapabileceklerinin kanıtı. Bu yüzden çok ihtimal vermiyorum. Türkiye’de Suriye konusunu iç politikadan ayırmak mümkün değil son dönemde. Daha önce Türk halkı hatta AKP seçmeninde Fırat Kalkanı’na, Zeytin Dalı Operasyonu’na, Barış Pınarı’na verilen desteğin hiçbiri İdlib’de yok. Çünkü İdlib’de bir terörle mücadele yok. Aksine teröristlere kalkan olmak gibi bir imaj var ortada. Dolayısıyla Türk halkının özellikle AKP seçmeninin bu operasyona sıcak baktığını söylemek mümkün değil. Bu da bir anlamda AKP hükümetinin elini kolunu bağlıyor. Rusya ile orta yol bulmanın zorunluluğunu oraya çıkarıyor kendileri açısından. Ben bu orta yolun da bir cep olduğunu düşünüyorum. Rusların da iki karayolu tamamen güvenlik sağlandıktan sonra en azından bir süre daha rejim ordusunu tutarak o bölgeye bir ateşkes sağlanmasının yolunu açacağını düşünüyorum. Böylece bir nevi geçici de olsa kazan-kazan durumu olacak. Türkiye ateşkesi sağladık diyecek. Rusya yolları açtık artık daha kolay ulaşım diyecek. Bir süre daha böylece devam edecek. Bu Rusya açısından da önemli. Çünkü Türkiye ile gerginlik arttıkça Türkiye’nin tekrar NATO cephesine dönerek Rusya ile bağlarını tamamen koparmasının önü açılabilir. Bu şu anda en azından Putin’in çok istediği bir şey olduğunu sanmıyorum. Daha önce çok benzer ültimatomlar Barış Pınarı için de verilmişti. Sınırından bir ucu Fırat’tan öbür ucuna kadar bir koridordan bahsediyordu Türkiye Barış Pınarı’na başlarken. 120 km’de durduk. O dönemde de hepsini alacağız, hiçbir şekilde taviz yok, Tel Rıfat’ı da alacağız, Menbiç’i zaten alacağız, hiç orada PKK, PYD kalmayacak deniyordu. Kamışlı ve Haseke duruyor, hepsi duruyor açıkçası. Sadece 120 km’lik bir genişlik Türk ordusu tarafından kontrol altına alındı. Burada AKP hükümeti tarafından bir başarı gibi kamuoyuna sunuldu, anlayan anladı, anlamayan anlamadı. O yolların kontrol altına alınmasından sonra ateşkesin yine Erdoğan’ın, ‘Bakın Ruslara ültimatomu verdik, ateşkesi sağladık’ diyerek ‘iç politikaya satılabileceğini’ düşünüyorum. Yine anlamak isteyen anlayacak, anlamak istemeyen anlamayacak.”