Çevre Mühendisleri Odası hava kirliliği raporunu açıkladı: Türkiye kirli hava soluyor

Türkiye’de 60 milyon kişi yılın yaklaşık üçte ikisinde ulusal sınır değerlerinin üstünde kirli hava soluyor. İstanbul, Ankara, İzmir, Adana Türkiye’nin en kirli illeri arasında yer alırken, Artvin, Ardahan, Giresun–Gemilerçekeği, Rize-Ardeşen ve Tunceli hava kirliliği daha az yaşandığı bölgeler oldu.

TBMM Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Dr. Baran Bozoğlu tarafından ‘Hava Kirliliği 2018 Raporu' açıklandı. Rapora göre, güvenli hava kirliliği verisinin alındığı toplam 45 farklı ildeki istasyonlarda yapılan ölçümler, bu bölgelerde yaşayan yaklaşık 60 milyon kişinin ulusal sınır değerlerinin üzerinde PM10 (toz) seviyesine maruz kalıyor. Rapora göre, kirlilik parametrelerinin tamamında sınır değeri aşan iller arasında büyükşehirler önde geliyor. İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Mersin, Kocaeli, Edirne ve Erzurum'da hava kirliliği devam ediyor. Raporda yer alan saptamalardan bazıları şöyle:

EN KİRLİ İLLER BÜYÜKŞEHİRLER

- 313 istasyondan sadece 68'inde PM2.5 (küçük toz) ölçümü yapılmaktadır. 39 ilde bulunan 68 istasyonun 47'sinde (yüzde 69) güvenli veri alımı yoktur. Güvenli veri alımı olan bütün istasyonlarda, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'nün belirlediği yıllık ortalama sınır değeri aşılmıştır. PM2.5 açısından havası kirli illerin başında; Amasya, Ankara, Artvin, Bartın, Bilecik, Bolu, Bursa, Çanakkale, Çorum, Edirne, Erzurum, İstanbul, Kocaeli, Ordu, Sakarya, Samsun, Sivas, Tekirdağ, Trabzon, Yalova, Zonguldak yer almaktadır.

— 2018 yılında PM10 (toz) ölçümlerinin gerçekleştirildiği 81 ildeki 219 istasyonun yüzde 38'inde güvenli veri alımının olmadığı görülmüştür. PM10 kirletici değerine dair güvenli veri alınamayan istasyonların olduğu bölgelerde yaşayan yaklaşık 20 milyon kişinin soluduğu hava ve hava kalitesiyle ilgili herhangi bir yorum yapılamamaktadır.

- Türkiye genelinde, PM10 yıllık ortalama verilerine göre 81 ilden 45'inde yıllık ortalama sınır değer aşılmıştır. TÜİK verilerine göre 2018 yılında 82 milyon olan ülkemizde, yaklaşık 60 milyon kişi, güvenli veri alımının sağlandığı fakat PM10 yıllık ortalama limitin aşıldığı (hava kirliliğinin olduğu) yerlerde yaşamaktadır. PM10 kaynaklı hava kirliliği yaşayan illerin başında; İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Kahramanmaraş — Elbistan, Erzurum — Taşhan, Ağrı — Doğubeyazıt, Iğdır, Bursa, Mersin, Bursa, Niğde, Erzincan, Denizli, Afyon ve Muğla gelmektedir.

KÜKÜRDİOKSİT ÖLÇÜMLERİNE GÖRE KİRLİ İLLER

— Saatlik ve günlük SO2 (kükürtdioksit) ölçümü yapan 81 ildeki 213 istasyonun verilerine göre yapılan değerlendirmede kükürtdioksit kaynaklı hava kirliliği yaşayan illerin başında; İstanbul — Sutanbeyli, Adana-Doğankent, Edirne — Keşan, Ağrı — Doğubeyazıt, Kahramanmaraş, Yozgat, Manisa, Hakkari, Bitlis, Şanlıurfa ve Karabük gelmektedir. Bu iller belirlenirken, verilerin güvenilir olduğu bölgeler arasında Ulusal Sınır Değerin aşıldığı gün sayısına ve yıllık ortalama değere bakılmıştır. İstasyonların yüzde 44'ünde güvenli veri alımının olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca, yaklaşık 30 milyon kişi, ölçüm istasyonu olmasına rağmen güvenli veri alınamayan ve bu nedenle hava kalitesiyle ilgili herhangi bir yorum yapılamayan bölgelerde yaşamaktadır.

AZOT DİOKSİT AÇISINDAN KİRLİ İLLER

- 49 ildeki 173 istasyonun saatlik NO2 verilerine göre hava kirliliği yaşanan bölgeler Adana Doğankent, Amasya — Şehzade, Ankara Çankaya, Demetevler, Sıhhiye, Artvin — Hopa, Bursa- Beyazıt, Çorum — Bahabey, Erzincan — Trafik, Erzurum, İstanbul Aksaray, Beşiktaş, Çatladıkapı, Esenler, Göztepe, Kadıköy, Kartal, Mecidiyeköy, Selimiye, Şirinevler, Ümraniye, Üsküdar, İzmir — Şirinyer istasyonunu bulunduğu bölgelerdir. Değerlendirmede yıllık ortalama ve aşan saat sayısı dikkate alınmıştır. 12 istasyonun uygun çalışmadığı ve bütün istasyonların yüzde 56'sında güvenli veri alımının olmadığı belirlenmiştir.

AZOT OKSİT VE OZON VERİLERİNE GÖRE KİRLİ İLLER

— 49 ildeki 173 istasyonun yıllık NOX verilerine göre hava kirliliği olan illerin başında İstanbul, Ankara, Adana, Amasya, Balıkesir, Çorum, Edirne, Erzincan, Erzurum, Eskişehir Odunpazarı, Iğdır, İzmir Şirinyer, Karabük, Tekirdağ, Bursa, Kayseri, Kocaeli ve Samsun'dur. Bu iller belirlenirken, verilerin güvenilir olduğu bölgeler arasında Ulusal Sınır Değerin aşıldığı gün sayısına bakılmıştır. İstasyonların yüzde 57'sinde güvenli veri alımının olmadığı belirlenmiştir.

- 41 ildeki 101 istasyonun CO verilerine göre veri alımı az olmasına rağmen İstanbul Üsküdar, Şirinevler, Sultanbeyli'de hava kirliliği yaşanmaktadır. İstasyonların yüzde 63'ünde güvenli veri alımının olmadığı belirlenmiştir. 44 ildeki 125 istasyonun O3 verilerine göre yüzde 57'sinde güvenli veri alımının olmadığı belirlenmiştir.

TÜRKİYE ATMOSFERİ PARTİKÜL MADDELER AÇSINDAN AVRUPA'YA GÖRE DAHA KİRLİ

— Analiz edilen uydu gözlemlerine göre; Türkiye atmosferi partikül maddeler açısından Avrupa'ya göre daha kirlidir. Bu kirlilik 2018 yılında, Avrupa'ya göre yüzde 33.4 oranında daha fazladır. Avrupa atmosferindeki partikül maddeler yıllar bazında düzenli olarak azalmaktadır. Türkiye atmosferindeki partikül maddeler yıllar bazında düzenli olarak artmaktadır. Avrupa atmosferindeki partikül maddeler son 15 yılda yüzde 14.2 oranında azalmıştır. Türkiye atmosferindeki partikül maddeler son 15 yılda yüzde 8.4 oranında artmıştır. Türkiye atmosferindeki partikül maddeler 2003 yılında Avrupa'ya göre yüzde 5.6 oranında daha fazlayken, 2018 yılında yüzde 33.4 oranında daha fazla ölçülmüştür.

HAVASI DAHA AZ KİRLİ OLAN İLLER

- Artvin, Ardahan, Tunceli, Giresun Gemilerçekeği ve Rize Ardeşen'in havası diğer bölgelere göre daha az kirli.

TERMİK SANTRALLERİN OLDUĞU BÖLGELERDE KİRLİLİK DEVAM EDİYOR

— Termik santrallerin olduğu bölgelerde hava kirliliğinin devam ettiği veriler üzerinden değerlendirilebilmektedir. Muğla Yatağan'da termik santral bulunmasına ve bu alandaki hava kirliliğine dair birçok eleştiri yapılmasına rağmen 2018 yılında hiç hava kalitesi ölçümü yapılmamış olması dikkat çekicidir. Yeni termik santraller yerine enerji verimliliği ve yenilenebilir temiz enerji üretim biçimlerine odaklanılmalıdır.

YÜRÜYÜŞ YOLLARINA VE KENTSEL DÖNÜŞÜME DİKKAT

Raporla ilgili değerlendirmelerde bulunan Çevre Mühendisleri Odası Başkanı Dr. Baran Bozoğlu, Türkiye'nin tamamında toz probleminin olduğunu ve halk sağlığını tehdit ettiğini söyledi. Bozoğlu, özellikle sabah ve akşam saatlerinde vatandaşların daha fazla hava kirliliği problemiyle karşı karşıya kaldığını vurgulayarak, hava kirliliğinin yoğun olduğu zamanlarda dışarıda spor yapılmamasını istedi. Belediyelerin yol kenarlarına yaptıkları yürüyüş yollarını da kapatması gerektiğini belirten Bozoğlu, buralara mutlaka ağaçlandırma yapması gerektiğini, otoyollardan uzak bölgelerde yürüyüş pistleri ve spor alanları yapılması gerektiğini anlattı. Bozoğlu, kentsel dönüşümün hava kirliliği de dikkate alınarak yapılması gerektiğini de belirterek, yıkım ve inşaat sırasındaki tozlanma için önlem alınması gerektiğini vurguladı.

BELEDİYE BAŞKAN ADAYLARINA ÇAĞRI

Türkiye'nin yerel seçim sürecinde olduğunu hatırlatan Bozoğlu, bütün belediye başkan adaylarının, hava kirliliği probleminin çözmeye yönelik projelerini kamouyu ile paylaşmalarını beklediklerini de söyledi. Bozoğlu, bir soru üzerine, 2015 yılından bu yana bu raporları hazırladıklarını ifade ederek, hava kirliliği konusunda bir farkındalık oluşturduklarını ancak belediye yönetimleri tarafından pek de dikkate alınmadığını belirtti.