'Mültecilerin geri dönmelerinin üç temel koşul şart: Gönüllülük, güvenlik, insan onuru'

İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi (İGAM) Başkanı Metin Çorabatır, Türkiye’nin planladığı şekilde Suriye’de bir güvenli bölge oluşması halinde geri dönüşlerin gönüllülük, güvenlik ve insan onuruna yakışır şartlar altında olması gerektiğini söyledi.

İGAM, 11 Ekim Dünya Kız Çocukları Günü dolayısıyla Türkiye’de mülteci olarak yaşayan kız çocuklarının sorunlarına dikkat çekti. Suriyeli kız çocuklarıyla birlikte bir grup gazeteciyle buluşan İGAM Başkanı Metin Çorabatır, 2014’te Nobel Barış Ödülü’nü alan Malala Yuzufsay adına kurulmuş Malala Fonu’nun Türkiye’deki uygulamalarını ve sığınmacıların eğitim sorunlarını anlattı. 

MÜLTECİLERDE YAŞ İLERLEDİKÇE OKULLAŞMA ORANI DÜŞÜYOR

Çorabatır’ın BM Kalkınma Programı UNDP verilerine dayanarak verdiği bilgiye göre 2019 yılı itibariyle Türkiye’de sığınmacı çocukların ilkokula yazılma oranı yüzde 96.3. Ancak bu oran ilerleyen eğitim süreçlerinde, dil sorunu, çalışma zorunluluğu, kız çocuklarının erken yaşta evlendirilmesi gibi çeşitli nedenlerle radikal olarak düşüş gösteriyor. Verilere göre yüzde 96.3 olan ilkokula yazılma oranı, ortaokulda yüzde 57.1’e, lisede yüzde 24.6’ya düşüyor. 2019 yılı itibariyle Türkiye’de bulunan sığınmacı çocukların 400 bini de okul dışı. Çorabatır, İGAM’ın özellikle Suriyeli sığınmacı kız çocukları eğitime kazandırmak için çalışmalar yürüttüğünü de vurguladı.

'KALDIKLARI SÜRE UZADIKÇA GİTMELERİ ZORLAŞIYOR AMA GİTMELERİNİN DE KOŞULLARI VAR'

Türkiye’de 3.6 milyon Suriyeli mülteci bulunduğunu kaydeden İGAM Başkanı Çorabatır, “Türkiye ‘geçici koruma altında Suriyeliler’ diyor ama ülkelerini terk etme sebeplerine baktığımız zaman biz onlara mülteci diyebiliyoruz gayet rahatlıkla. Türkiye’ye 2011 yılında gelmeye başladılar ve Suriye’deki karışıklıkla sayıları hızla arttı. Aradan 9 seneden geçti bir çok evreden geçti ve bir şekilde yeni boyutlar kazandı. Suriyeliler, bir noktada Avrupa Birliği (AB) sorunu oldu ve 2015’te Türkiye ila Ankara arasında yeni anlaşmaya yol açtı. Önce Türkiye sonra bütün dünyada herkes bunun kısa sürecek bir kriz olacağını düşündü kimse 9 yıl gibi uzu süre uzayacağını düşünmemişti. Maalesef bu bugüne kadar geldi” diye konuştu. 

Artık Suriye’deki krizin nasıl gelişeceğini hiç kimsenin bilemediğini söyleyen Çorabatır, “Bir çok mülteciyle konuştuğumuzda kaldıkları süre uzadıkça gitmeleri zorlaşmakla birlikte vatan hasreti, eve, ülkeye dönme hepsinin kalbinde olan bir şey. Ama bunun koşulları lazım.  Koşulları da ülkelerini terk etmelerine yol açan sebeplerin ortadan kalkması. Şu anda BM’nin de resmi olarak söylediği bir şey var; o koşullar Suriye’de henüz yok. Dolayısıyla belirsiz bir dönem Suriyeli mültecilerle birlikte yaşayacağız. Zamanı geldiğinde neden dönmek istemedikleri incelenecek ya kalacaklar ya da inandırıcı sebepleri yoksa dönecekler” dedi. 

“MÜLTECİLERİN GERİ DÖNMELERİNİN ÜÇ TEMEL KOŞULU VAR”

Türkiye’de hem muhalefet hem de iktidar tarafından Suriyelileri geri döndürme üzerine açıklamalar yapıldığını hatırlatan Çorabatır, “Ancak BM şartları var ve şu anda dönüş için şartlar müsait değil. Türkiye’nin hedeflediğini açıkladığı güvenli bölge konusunda henüz elimizde bir veri yok. Operasyon daha yeni başladı. Ama BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi’nin bir açıklaması var. Mültecilerin geri dönmelerinin üç temel koşulu var; gönüllü olması, güvenli olması ve insan onuruna yakışır bir şekilde olması. Şu anda bu koşullar Suriye’nin hemen hemen bütününde henüz maalesef yok” diye konuştu. 

Türkiye’nin gündeme getirdiği ‘güvenli bölge’ ve mültecilerin buraya dönüşü ile ilgili nasıl bir süreç olacağının belli olmadığını vurgulayan Metin Çorabatır, “Cumhurbaşkanı’nın evler kuracağız, 2 milyon, 3 milyon insanı yerleştireceğiz demeci var. Bunun pratikliği, uluslararası kabulü gibi bir çok önünde çözülmesi gereken sorunlar var onu göreceğiz” ifadesini kullandı.

'GÜÇLÜ KADINLARIN YETİŞMESİ İÇİN OKULLAŞMA ÖNEMLİ' 

Toplantıda Uçan Süpürge Vakfı Başkanı Halime Güner ise, Suriyeli sığınmacılar için yürüttükleri projeyle ilgili, “Kız çocuklarının okullaşma oranı yüzde 90’lara varıyor ancak aslında devam etme oranı yüzde 20’lere düşüyor. Okullaşma oranının artması önemli çünkü kız çocuklarının zorla evliliklerinin olmayacağı ve güçlü kız çocuklarının güçlü kadınlar olarak gelecekte aile yapısıyla da ülkenin gelişimine katkı sağlamaları öngörülüyor” dedi.

TÜRKÇE ÖĞRENİNCE HAYATI KOLAYLAŞTI

Toplantıdaki Suriyeli bir sığınmacı kız çocuğu ise, ilk başta ciddi sıkıntılar yaşandığını ama Türkçe öğrenmesiyle hayatının önemli ölçüde kolaylaştığını ifade etti. Bir başka Suriyeli kadın sığınmacı ise, kız çocuklarını burada okula gönderebildiklerini vurguladı.