ABD ve Rusya, Suriye krizinin çözümü için uzlaşıyor mu?

Rusya ve ABD’nin Suriye konusunda uzlaşma açısından ciddi bir ilerleme kaydettiğini söyleyen Ortadoğu uzmanı Oytun Orhan’a göre, IŞİD'in ortaya çıkışı ABD’nin Suriye'deki önceliklerini değiştirdi. Suriye krizinin siyasi çözümüne ilişkin diplomatik temaslar sürüyor. 18 Aralık’ta ABD’nin New York kentinde Suriye toplantısı yapılacak.

Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Ortadoğu uzmanı Oytun Orhan, toplantıdan çıkabilecek olası sonuçları ve ABD-Rusya arasında Suriye krizinin çözümüne ilişkin görülen yakınlaşmayı RS FM'de yayınlanan Dünya Panorama'da değerlendirdi.

‘TERÖR ÖRGÜTLERİNİN BELİRLENMESİNDE ANLAŞMAZLIK YAŞANIYOR’

Orhan, Viyana'da üzerinde uzlaşmaya varılan 6 aylık geçiş süreci ve 18 ay sonra yeni yönetim belirlenmesi planının uygulanması yönünde hala ciddi zorluklar olduğunu söyledi. Orhan, bu zorlukları Suriyeli muhalif kanadın kendi içerisinde yaşadığı temsil sorunu, Suriye'de terör gruplarının belirlenmesi konusunda yaşanan zorluklar olarak sıraladı. Orhan'a göre, bu karşın Rusya ve ABD’nin, Suriye konusunda uzlaşma açısından ciddi bir ilerleme kaydettiği görülüyor:

“Her şeyden önce muhalif kanadın kendi içerisinde bir temsil sorunu yaşanıyor. Riyad toplantısında bu anlamda bir çaba sergilendi. Burada bir anlamda başarı sağlandığı söylenebilir. Bunun dışında özellikle terör gruplarının ‘kim’ olarak tanımlanacağı konusunda anlaşmazlıklar söz konusu. Rusya ve ABD bu konuda ciddi ilerlemeler kaydettiler. Ancak Türkiye ile Suudi Arabistan, Katar gibi ülkelerle bu grupların terör tanımı içerisine girip girmeyeceği konusunda halen ciddi anlaşmazlıklar var. Bunun yanı sıra YPG de Türkiye tarafından bir terör grubu olarak görülüyor. Ancak diğer taraftan hem ABD, hem de Rusya tarafından sahada ciddi destek alan bir örgüt. Tabii ki bütün bu zorluklara rağmen büyük resme bakıldığında iki ülkenin Suriye konusunda uzlaşma açısından ciddi bir ilerleme kaydettiğini söyleyebiliriz.”

‘ESAD’IN ALTERNATİFİ YARATILAMADI’

Suriye krizinde üzerinde uzlaşıya varılamayan en önemli konusu ise Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın geleceği.

Orhan, bu noktada Rusya ve İran'ın Esad'ın geçiş hükümetinde yer alması gerektiği konusunda ısrarcı olacağına vurgu yaptı. Suriye'de Esad karşıtı cephenin Rusya'nın pozisyonuna daha fazla yaklaştığının altını çizen Orhan, “Buradaki temel sebeplerden biri Esad'ın alternatifi olabilecek bir kişinin yaratılamamış olması” dedi:

“Siyasi geçişin Esad'lı olması konusunda giderek taraflar pozisyonunu değiştiriyor. Bu anlamda Suriye karşıtı cephenin daha fazla Rusya ve İran'ın pozisyonuna yaklaştığını söyleyebiliriz. Ancak Rusya ve İran'ın Esad'ın geleceği konusunda pozisyonlarında hiçbir taviz emaresi görülmüyor. Burada belki temel nedenlerden biri, Esad'ın alternatifi olabilecek bir kişinin yaratılamamış olması. Esad'ın denklemden çıkması durumunda rejim kanadının kendi içinde belki parçalanmaya gidebileceği düşüncesi. Esad'ın geleceği konusu taraflar arasındaki temel anlaşmazlık konusu, belki de tek anlaşmazlık konusu gibi gözüküyor. Bunun dışında terörle mücadele, Suriye'deki krize acil bir siyasi çözüm bulunması ve ateşkes sağlanması konularında tarafların ortak bir vizyona sahip olduğu söylenebilir.”

‘SURİYE'DE ADİL VE ŞEFFAF SEÇİMLERİN ÖNÜNDE ENGELLER VAR’

Orhan, Suriye'de özgür, şeffaf ve adil seçimlerin yapılmasının önündeki zorluklara da dikkati çekti:

“Rusya'nın burada temel beklentisi,  geçiş sürecinde Esad'ın kalması, daha sonra gerçekleşecek serbest seçimler yoluyla Esad'ın Suriye'nin geleceğinde yeri olup olmadığına Suriye halkının karar vermesi. Ancak burada da ciddi bir sorun var. Gerçek anlamda adil, şeffaf ve özgür seçimlerin nasıl yapılacağı sorusu öne çıkıyor. Suriye halkının önemli bir kısmının ülke dışına göç etmek zorunda kaldığı, ülkenin coğrafyasının neredeyse yüzde 50'sinin terör örgütü IŞİD kontrolü altında olduğu bir ortamda Suriye halkının neye nasıl karar vereceği de ayrı bir tartışma konusu.”

‘IŞİD'İN VARLIĞI ABD'Yİ RUSYA'YA YAKLAŞTIRDI'

Peki Rusya ve ABD arasında son dönemde yaşanan Suriye konusundaki yakınlaşmanın nedenleri neler? Orhan'a göre, IŞİD'in ortaya çıkışı ABD’nin Suriye'deki önceliklerini değiştirdi ve IŞİD'in varlığı tehdit sıralamasında Esad’dan öne çıktı. Bu da ABD’yi Rusya'nın pozisyonuna biraz daha yaklaştırdı:

“Bunun dışında YPG ve Kürtlerin geleceği konusunda da çok ayrıştıklarını söylemek mümkün değil. Her iki ülke, PYD ve YPG'ye destek olma konusunda istekli. Suriye'nin kuzeyinde ortaya çıkabilecek bir Kürt bölgesi konusunda herhangi bir çekinceleri yok.”

‘ABD'DE SURİYE'NİN GELECEĞİNDE RADİKAL İSLAMCILARDAN ENDİŞE EDİYOR’

Orhan'a göre, bunun yanı sıra Suriye'de, Şam’ın tam anlamıyla yıkılmasını ABD de istemiyor. Çünkü ABD'de, böyle bir durumda alternatifin radikal İslamcılar olabileceği korkusu var.  Öte yandan Orhan, iki ülkenin de Suriye krizinin küresel terörizmin kaynağına dönüşmesi, mülteci meselesi ve bölgede Kürtlerin geleceği gibi konularda ortak vizyona sahip olduğuna da dikkat çekti:

“Anca ABD, Rusya'nın uzun vadeli Suriye'de ciddi bir askeri varlık sahibi ve Doğu Akdeniz'de güçlü bir aktör olacak olması gibi nedenlerle Moskova’nın hamlelerinden kaygı duyuyor. Ama onun dışında Suriye sahasında savaşan grupların terör örgütü olarak tanımlanıp tanımlanmayacağı, hangi grupların destekleneceği konusunda ABD, aynı kampta yer aldığı ülkelerden daha fazla şu anda Rusya ile uzlaşıyor. Bu tabii tarafların yakınlaşmalarının altında yatan en önemli neden. Bir diğer nedeni de Suriye'de acil bir siyasi çözüm konusunda iki taraf da ihtiyaç hissediyor. Özellikle Suriye meselesinin küresel terörizmin kaynağına dönüşmesi ve mülteci krizi ile birlikte ABD açısından bu soruna acil bir çözüm bulunması gerekliliği ortaya çıkmış gözüküyor."