"Koronavirüsün neden olabileceği yeni küresel mali kriz İtalya'dan başlayabilir" başlığını atan ABD'nin The Washington Post gazetesi, Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde'ın ekonomiyi canlandırmak için 120 milyar euroluk paket açıklarken, "Koordineli şekilde harekete geçmezsek 2008 tarzı mali krizle karşılaşırız" uyarısı yaptığına dikkat çekti.
-European Central Bank roiled markets when president Christine Lagarde told coronavirus-ravaged Italy: you're pretty much on your own | Fortune https://t.co/1QEEp22onV
— kioman (@kioman) March 13, 2020
Post, İtalya'daki son durumu şöyle resmetti:
Salgının Çin'den sonra en çok vurduğu İtalya'da ülke çapındaki karantinaya tüm ticari faaliyetlerin durdurulması eklenirken, Avrupa finans kurumları arasında en zayıf karneye sahip İtalyan bankalarına yurttaşların borç ödemeleri de duracak. Hükümetin radikal önlemleri yatırımcıları kaçırırken, bankaların varlıklarının büyük bölümünü oluşturan devlet tahvillerinin değer kaybetmesi bekleniyor. Bu durumda sermaye rezervleri eriyecek olan bankaların kredi vermeyi durdurması, ekonomiyi daha da yavaşlatacak.
If the coronavirus leads to another financial crisis, it might start in Italy https://t.co/Xdmo0XeytH
— The Washington Post (@washingtonpost) March 12, 2020
'Kıyamet döngüsü' korkusu
İtalya'nın hükümet tahvillerine ödediği faiz şubat ortasından beri artarken, yatırımcılar olası temerrüde karşı devlet tahvillerini sigorta etmek için iki katı para ödemek zorunda kalıyor. Avrupa'da en çok düşen borsa İtalya'nınki, en çok değer kaybeden hisseler İtalyan bankalarınınki. En büyük banka UniCredit'in hisseleri geçen ay yüzde 39'dan fazla düşüş yaşadı.
Bu manzara karşısında bazı analistler, hem hükümet hem de bankaların finansıyla ilgili şüphelerin birbirini besleyerek 'kıyamet döngüsü' yaratacağı endişesinde.
Londra merkezli ekonomi araştırma danışmanlık şirketi Capital Economics'in baş ekonomisti Neil Shearing, tepetaklak olma riskinin çok büyük olduğunu, ekonominin beklenenden daha büyük şok yaşaması halinde çöküşün hızla geleceğini dile getirdi.
With the virus, "the euro crisis could return, because there are too many bad debts in banks,’’ especially in Italy, “and there is still no proper bank resolution regime and no eurozone deposit insurance.’’ said @CER_Grant. https://t.co/bDA979sddD
— Steven Erlanger (@StevenErlanger) March 12, 2020
Yine de çoğu analist, koronavirüsün ABD'de piyasalardan 15 trilyon doları silen 2008-09 mali krizi tarzı bir küresel buhrana neden olacağı beklentisi içinde değil henüz. Onlara göre 2008-09 mali krizi sonrası ABD ve Avrupa'daki regülasyonlar sayesinde bankaların sermaye rezervlerini artirması ve konut balonuna neden olan riskli uygulamalardan kaçınmasından ötürü küresel bankacılık daha sağlıklı durumda.
'Hükümet ile mali kurumların kaderlerinin iç içe geçmesi büyük tehlike'
Ama tehlikenin pusu kurduğu kara delikler yok değil. Çin, son bir yılda bir dizi bankanın kapanmasına ve mevduatların boşaltılmasına sahne oldu. Çin ekonomisi keskin fren yaparken, geri dönmeyen kredilerin birikmesi daha büyük bir baş ağrısı haline gelebilir.
İtalya'ya gelince, bankalarının Avrupa bankalarının ortalamasına kıyasla sermaye rezervleri daha az ve batık kredileri iki katından fazla. İtalya hükümetinin 2.4 trilyon dolarlık borcunun dörtte birine bankalar sahip. Yani ülkenin hükümeti ile mali kurumlarının kaderlerinin iç içe geçmesi, tepetaklak edici bir istikrarsızlığı tetikleyebilir.
'Küresel zincirin en zayıf halkası'
İtalyan yetkililerin aniden çıkabilecek bir bankacılık krizini, Çin Komünist Partisi'ne hesap veren Çinli muhataplarına kıyasla daha kötü yönetmesi de kuvvetle muhtemel. O yüzden Capital Economics baş ekonomisti Neil Shearing, İtalyan bankalarını 'küresel zincirin en zayıf halkası' diye niteledi.
'Devlet daha da borçlanacak'
İtalyan ekonomisi uzun süredir tam bir hayal kırıklığı. Enflasyona ayarlı hesaplara göre ortalama bir İtalyan 20 yıl öncekinden bir kuruş fazla kazanmıyor. Geçen yıl durgunluğa giren ekonominin bu yıl yüzde 2 küçülmesi bekleniyor. Koronavirüs de İtalya'yı büyümenin yavaşlamasından hiç büyümemeye sürüklüyor. Başbakan Giuseppe Conte'nin bu hafta ekonomiye can damarı olarak açıkladığı 25 milyar euroluk paket, bir hafta önce ayırdığı miktarın üç katından fazlası. AB, bütçe kurallarını ihlal etmesine rağmen, İtalya'nın kamusal harcama planlarını onayladı. Hükümet yurttaşların karantina boyunca hane faturaları, vergi ve mortgage ödemelerinin ertelenmesini de öngörürken, GSYİH'nin yüzde 135'i oranındaki devlet borçlarının daha da yükselmesine kesin gözüyle bakılıyor.
İtalyan tahvillerinin 'yatırım yapılamaz' statüsüne indirilmesi, gelişmiş ekonomiler için bir ilk olur
2009'da İrlanda'nın bankacılık sistemi için uluslararası kurtarma paketi çıkarmış olan eski IMF yetkilisi Ashoka Mody, yatırımcıların İtalya'nın borçlanma harcamalarını yukarı çekeceklerini ve gelecek aylarda bir borç krizini hızlandıracaklarını öngördü.
IMF geçen yılki İtalyan ekonomisi raporunda İtalya'daki krizinin yayılabileceği, küresel piyasaları daha önce tecrübe edilmemiş durumlara sürükleyebileceği, İtalyan devlet tahvillerinin 'yatırım yapılamaz' statüsüne indirilmesi halinde bunun gelişmiş bir ekonomi için bir ilk olacağı ve kayıpların tüm mali piyasalara yayılacağı uyarısı yapmıştı. Fransa, İspanya, Portekiz, Belçika'daki bankaların hepsinin kaydeğer miktarda İtalyan hükümeti borcu satın almış olduğunu hatırlatmıştı.
'Acilen 700 milyar euroluk mali kurtarma paketi lazım'
Artık Princeton Üniversitesi'nde ekonomi profesörü olan Mody'ye göre böylesi bir krizi savuşturmak için 700 milyar euroluk bir mali kurtarma paketine ve durum daha kötüleşmeden ACB, IMF ve ABD Hazine Bakanlığı'nın harekete geçmesine ihtiyaç var:
"Uluslararası toplum para dolu çantalarla yardıma koşmalı. İtalyanlar bir insani krizle cebelleşiyor. Ama insani krizle cebelleşme olgusu bir mali kriz yaratacak."
ABD'de müdahale hevesi yok
Ama herkes koronavirüs krizininin dümenine geçmeye hevesli değil.
Washington DC merkezli Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü'nden ekonomist Jacob Kirkegaard, küresel ekonomik sistem için önem arz eden İtalyan bankaları olan UniCredit ve Intesa Sanpaolo'nun durgunluğu atlatmaya yetecek kadar sermaye rezervlerinin olduğunu söyledi.
Almanya ve Fransa'da koronavirüs vaka sayısı katlanarak artarsa
Mali zayıflığın küresel finansla bağlantısı olmayan bölgesel bankalarda yoğunlaştığını aktaran Kirkegaard "Evet bankalar darbe yiyecek, ama İtalyan bankalarının tümüne zayıf demek adil olmaz" dedi.
Diğer yandan 10 yıldan uzun süredir krizle uğraşan ECB'nin mühimmatı kalmadı. Politika faizi oranı zaten sıfır.
The presidents of Italy and France, both staunchly pro-European, took the rare steps of publicly criticising the ECB for, respectively, failing to show solidarity and doing too little to support the economy #coronavirusoutbreak #covid19 https://t.co/3W46JOAwT8
— Business Standard (@bsindia) March 13, 2020
Bu arada Avrupa ekonomisinin motor güçleri olan Almanya ve Fransa'da koronavirüs vaka sayısı şimdilik düşük olsa da katlanarak artabilir. Şansölye Angela Merkel, çarşamba günkü açıklamasında, Almanya'nın 83 milyonluk nüfusunun yüzde 70'ine koronavirüs bulaşabileceğini söyledi.
'Euro Bölgesi ekonomisi tamamen kepenk kapatabilir'
Nitekim İngiltere merkezli, ABD bağlantılı ekonomi araştırma danışmanlık şirketi Pantheon Macroeconomics'in ekonomisti Claus Vistesen, müşterilere yaptığı uyarıda, "Birkaç ay içinde Euro Bölgesi ekonomisinin tamamen kepenk kapattığı bir durumla karşılaşabiliriz, bu da büyümenin tümden çökmesine yol açar" dedi.
İtalya'da bir günde kaydedilen en yüksek ölüm sayısı
İtalya’da 3 hafta önce patlak veren yeni tip koronavirüs (Kovid-19) nedeniyle bilanço ağırlaşmaya devam ederken, bugün bir günde kaydedilen en yüksek ölüm sayısına ulaşıldı. Bugün mevcut koronavirüs vaka sayısı 14 bin 955’e, ölenlerin sayısı 250 kişi artarak 1266'ya çıktı. Ölenler ve iyileşenler dahil edildiğinde koronavirüs bulaşanların toplam sayısı 17 bin 660.
