Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) Başkanı Rafael Grossi'nin İran ziyareti önemli bir açılıma sahne oldu.
Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Dışişleri Bakanı Cevad Zarif tarafından kabul edilen Grossi, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi ile ortak açıklama yaptı.
FM: Over 92% of IAEA Inspections Done in Iranhttps://t.co/Uymnn6hgPs pic.twitter.com/NpNCxbiAgp
— Fars News Agency (@EnglishFars) August 26, 2020
Şüphe rapor edilen iki eski ve gizli nükleer tesisle ilgili açıklamada, 'bu tesislerin UAEK denetçilerinin erişimine açılması konusunda mutabık kalındığı' duyuruldu.
Grossi-Salihi ortak açıklamasında "İran, UAEK'nın özel talep ettiği iki yere erişimini gönüllü şekilde sağlıyor. UAEK'nın erişimi ve faaliyetlerin teyidiyle ilgili takvim üzerinde uzlaşıldı" denildi.
#Iran, #IAEA strike deal on nuclear inspectors' access to sites | https://t.co/AJnHIQ6wOb |
— LBCI Lebanon News EN (@LBCI_News_EN) August 26, 2020
'Başka talep yok'
'UAEK'nın İran'a başka sorusunun ve Tahran tarafından ilan edilenler dışında başka yerlere erişim talebinin olmadığı' belirtilen açıklamada, 'UAEK'nın doğrulama faaliyetlerini yerine getirmesinde kurumun bağımsızlığı, tarafsızlığı ve profesyonelliğinin temel rol oynamaya devam ettiğinin her iki tarafça tanındığı' kaydedildi.
İran devlet televizyonu da Ruhani'nin Grossi ile görüşmesinde "Geçmişte olduğu gibi İran UAEK ile işbirliğine hazırdır" dediğini duyurdu.
Ortak açıklamayla ilgili Reuters'e konuşan bir İranlı yetkili, Tahran'ın iki tesise erişim sağlama karşılığı UAEK'dan 'uydurma istihbarata dayanarak denetleme istememesini' talep ettiğini söyledi.
Ortak açıklamada bunların hangi tesisler olduğu belirtilmezken, Reuters, birinin Tahran'ın yakınındaki Kerec'de, diğerinin İsfahan'da olduğunu yazdı.
Ocaktan beri mesele nasıl gelişti?
UAEK ocaktan beri iki tesise erişim istiyor. Grossi, kurumu marttaki bilgilendirmesinde, İran'ın 2000'lerde uranyum dönüştürme ve patlama testleri yaptığından şüphelenilen iki tesises erişim izni vermediğini bildirmişti.
UAEK'nın hazirandaki bir raporunda, 2015 tarihli nükleer anlaşmayı ihlal eder şekilde zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmakla suçlanan İran'ın erişim sağlamadığı iki eski tesiste uluslararası denetçilere bildirilmeyen nükleer faaliyetlerde bulunuyor olabileceği gerekçesiyle endişe dile getirilmişti.
İsrail faktörü
Rapor yayımlanır yayımlanmaz, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, uluslararası topluma, 'ABD'nin İran'ı felç eden yaptırımlarına katılmaları' çağrısı yapmıştı.
Bunun üzerine UAEK Yönetim Kurulu'na, 'İsrail istihbaratının sağladığı belgeler üzerinden yersiz ve yapıcılıktan uzak açıklamalar yapmaması' çağrısında bulunan Tahran, 19 Haziran'da, 'ABD'nin çekildiği nükleer anlaşmaya bağlı kalan Avrupalı tarafların UAEK denetçilerinin İran nükleer tesislerine erişimini talep eden karar çıkarma çabasını esefle karşıladığını, bunun anlaşmayı tehlikeye attığını' ifade etmişti.
