Araştırmaya göre ‘Hayır’ı bir araya getiren ortak duygu ‘denge’ duygusu oldu. Dengesiz bir yapı istemeyenler, yeni getirilecek sistemin dengeyi bozacağından endişe ederek oy kullandı. ‘Evet’ diyenlerin ortak duygusu ise kontrol ve güç duygusu olarak ortaya çıktı. Bu duyguyla oy veren seçmen güç olmaz, bir yerde toplanmazsa kontrol elden çıkar, bu kendim, ailem, ülkem için kötü olur algısı ile oy kullandı.
'ÜLKEDE GERİLEME VE DURMA KAYGISI'
Araştırmaya göre ‘Kontrol ve güç’ duygusuyla oy verenler bugün bunun çok iyi ve hayırlı bir durum olmadığını düşünmeye başladı. ‘Kontrol bir yerde olursa güçlü olunur, gelişme olur’ diye düşünenler ‘evet’ten sonra ortaya çıkan gücün tek elde toplanması, kontrolsüz noktaya gelmesi ile ‘ülkede gerileme ve durma’ kaygısı yaşamaya başladı. Kontrol ve gücün temel problemleri çözme noktasında faydasının sağlamaması ‘kaos’, ‘kötüye gidiş’ algısını arttırdı. ‘Evet’ kampanyasında ‘istikrar’ vurgusu öne çıkarken araştırmada ‘evet’ oyu verenlerin ‘istikrasızlık var’ demesi dikkat çekti. Araştırmaya göre ‘Evet’ oyu verenlerde ‘hayal kırıklığı, belirsizlik duygusu, gerileme ve durma’ kaygısı ortak bir duygu oldu.
Araştırmanın sorunlar bölümünde ortak problemler dikkat çekti. Her iki kesim de işsizlik, Suriyeli sığınmacılar, ekonominin bozuk olması, kadına karşı şiddet, dışa bağımlılığın artması, liyakat gibi konuları dile getirdi.
ERDOĞAN’A SURİYE TEPKİSİ
Özellikle Suriyeli sığınmacılar konusunda Ak Parti’ye oy verenler dahil tüm katılımcılar yaşanan durumdan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı sorumlu tuttu. Birçok konuda ‘dış güçler’ gibi farklı sorumlu arayanlar Suriyeli sığınmacılar söz konusu olduğunda bundan sadece Erdoğan ve çevresini sorumlu tuttu. ‘Kendi yurdumuzda ikinci sınıf vatandaş olduk’ düşüncesi dikkat çekti.
GÜVENLİK ENDİŞESİ ÇOK AĞIR
Araştırmaya göre her iki kesimde de güvenlik endişesi çok ağır. Kadın ve çocukların sokakta güvenle gezmesi, uyuşturucu kullanımında artış, suç oranlarının artmasından ciddi rahatsızlık ölçüldü. Eğitim sorunları yine her iki kesimi birleştiren ortak konu oldu. ‘Evet’ ve ‘hayır’ diyenler ‘Eğitim kötü’ görüşünde birleşti. Eğitimde imam hatipleşme doğru bulunmadı. Tek tip okul rahatsızlık yaratırken isteyen herkesin istediği okula gitme görüşünün ağırlık taşıdığı tespit edildi.
Kaynağı ile ilgili farklı görüşler dile getirilirse de terör her iki kesimde de ortak sorunlar arasında sayıldı. Dikkat çekici olan ise terörün engelleneceği konusunda güçlü bir kanaat bulunmaması. ‘Evet’ diyenler de ‘hayır’ diyenlerin de ‘Terör önlenemez’ şeklinde bir çaresizlik, umutsuzluk algısı içinde olduğu görüldü.
‘ALDATILDIK’ RAHATSIZLIĞI
‘Evet’ oyu verilmesinde Erdoğan’a dönük ‘Ahde vefa’ duygusunun etkili olduğu görüldü. Ancak 15 Temmuz darbe girişimin ardından ‘Aldatıldık’ yönündeki açıklamalar rahatsızlık yarattı. ‘FETÖ’yü sen getirdin, nasıl aldatıldın?’ sorusu dikkat çekerken bir rahatsızlık da dış politikada günlük hareket edildiği düşüncesi.
'ERDOĞAN HALKTAN UZAKLAŞTI'
Araştırmaya göre güç isteği, ahde vefa, Türkiye daha da büyüyecek, gelişecek gibi duygularla ‘evet’ diyenler şimdi belirsizlik, hayal kırıklığı, gerileme ve durma kaygısı yaşıyor. ‘Erdoğan halktan uzaklaştı’ değerlendirmeleri dikkat çekerken ‘Sorunları çözer’ diye bir kişinin yetkilendirilmesine ‘evet’ diyenler şimdi ‘her şey bir kişiden sorulmaz ki!’ pişmanlığını dile getirdi. Tek adama karşı başka güçlü tek adam aranmadığı, tersine yetkilendirilmiş bir kişiye karşı güçlü bir ekip arayışı ölçüldü. Bu durum, ‘Akıl akıldan üstündür’, ‘istişare ve danışma şart’ şeklinde ifade edildi.
Araştırmaya göre Erdoğan’ı sevdiği için oy veren de var, HDP’ye oy verip ‘evet’ diyen de var. Hatta ‘Hayır’ diyen terörist' sözleri sonrası terörist olmadığını göstermek için ‘evet’ oyu verenler oldu. Bunun ne kadar güçlü bir oran olduğu tespit edilmedi ama kutuplaşmanın yarattığı durumun buna yol açtığı görüldü.
REFERANDUM SONUCU YAKINLAŞTIRDI
Referandumdaki ayrışma geçen sürede keskinleşmedi. Tersine iki grup ‘hayır’a yakın noktada buluştu. Bugün her iki kesimde de endişe ve korku hakim. Biri ‘hayır’ dedi ama aldığı sonuçtan memnun değil. Diğer ‘Evet’ dedi, istediği sonucu aldı ama umduğunu bulamadı. Beklentisi ‘güçlü devlet’ ile problemlerin hallolmasıydı. Ama problemler katlanarak arttı. Memnun olanlar da var ama ‘evet’ diyerek Erdoğan’ı kurtarıcı görüp sorunların çözüleceğini düşünenler Erdoğan’dan kopup sorunların çözülmemesinden kaynaklı pişmanlık duydu. Bu pişmanlık referandum tekrar yapılsa aynı oyu vermeme yönünde. Endişe ve korku artarken ortak bir huzur arayışı var.
