Ukrayna devlet başkanlığı seçimi için Pazar günü sandık başına gitti. Seçimin favorisi olan ünlü oyuncu ve komedyen Vladimir Zelenskiy, son dönemde popülaritesi dibe vurmuş ‘çikolata kralı' Devlet Başkanı Petro Poroşenko karşısında ilk turu yüzde 16'ya karşı yüzde 30'u aşan oranla önde tamamladı. 2014 Meydan darbesinden bu yana Rusya karşıtlığının damgasını vurduğu Ukrayna siyasetinde bu konuda birbirleriyle yarışan iki aday 21 Nisan'daki ikinci turda karşı karşıya gelecek.
Ukrayna seçimlerini Donetsk'te yaşayan Evrensel Gazetesi yazarı Okay Deprem ile konuştuk.
‘ZELENSKİY'NİN İLK TURDA İPİ GÖĞÜSLEMESİ BİR YANIYLA BEKLENMEDİK'
Okay Deprem, Ukrayna'da Devlet Başkanı Poroşenko'nun reytinginin çoktandür düşük seyrettiğini anımsatırken, ilk turdaki oy oranı olan 16'nın da altında bir ara yüzde 5'lere vurduğunu anımsattı. Dolayısıyla yüzde 16 oranına ulaşmasını Poroşenko için ‘başarı' sayan Deprem, politikada deneyimsiz olan ve hiçbir programı bulunmayan Zelenskiy'nin başarısını ise Ukrayna'daki politikalardan bezmiş halkın ruh halini yansıttığı görüşünde:
"Halen devlet başkanlığını yürütmekte olan Poroşenko'nun reytinginin çoktandır düşük olduğu biliniyordu. Hatta bırakalım 16 oranını bir ara yüzde 5'lere kadar düşmüştü popülaritesi. Dibe vurmuş bir reytingi söz konusuydu daha düne kadar, birkaç ay evveline kadar. Yani bu aldığı sonuç dahi Poroşenko için başarısızlık değil, nispi başarılı. Poroşenko'nun karşısında Zelenskiy adlı komedyen, televizyon yapımcısı, programcı, tiyatro oyuncusu olarak varlık gösteren ve kamuoyunda böyle tanınan bir ismin bir anda çıkıp da yüzde 30'lara varan bir oranda ilk turda ipi göğüslemesi bir yanıyla beklenmedik, diğer yanıyla beklenir göreli bir sonuçtu. 39 aday vardı, bu kadar yoğun bir aday karmaşasının olduğu bir ilk tur geçti. Ancak bu adayların önemli bir kısmı yüzde 10 altında bir sonuçla birinci turu kapadılar. Kayda değer bir oy alan beş aday görüyoruz. Bunların biri Zelenskiy, şu anda ilk sıradaki aday ve ikinci turunda favori ismi, onun karşısında Poroşenko olacak. Adaylar açıkçası Ukrayna seçmenine kötünün iyisi, yani kötülerin içinde olabildiğince iyi bir seçim yapmaya zorlayan bir tablo sundular. Yoksa her şeye karşın Vladimir Zelenskiy'nin politik kariyer namına hiçbir geçmişi olmadığı, bir politikacı olarak hiçbir şekilde ciddiye alınmayacak hatta daha da ötesi yapacaklarına dair ciddi elle tutulur programa sahip olmadığı durumu var. Bunu da biraz açacak olursak, an başta savaş meselesi Donbass'ta barış sağlanması, Rusya ile ilişkilerin tekrar rayına oturtulması namına gerçek anlamda yapıcı, somut, detaylı bir projeksiyonu olmaması ve bunun da kamuoyu tarafından bilinmesine rağmen Zelenskiy şu anda önde."
‘21 NİSAN POROŞENKO İÇİN REFERANDUM NİTELİĞİ TAŞIYOR'
Zelenskiy'nin siyasi birikimi olmamasına rağmen öne çıkmasında bir faktörü de güleryüzlü ve esprili kişiliğe sahip olmasına yoran Deprem'e göre özellikle Ukrayna'daki genç kuşağın tercihleri ona yöneldi. Deprem'e göre, Ukrayna siyasetindeki kavga-gürültü, atışmalar, çirkeflik derecesine varan ithamlar da etkili oldu. Deprem, 21 Nisan'da yapılacak ikinci turun mevcut Devlet Başkanı Petro Poroşenko için referandum havasında geçeceği görüşünü dile getirdi:
"Siyaset sosyologları, ‘Ukrayna'da genç kuşaklar başta olmak üzere hem nesil itibariyle hem de az çok sosyoekonomik ve sosyokültürel anlamda daha çok orta kesimlerin önemli bir oranı Poroşenko ve Timoşenko arasında başkanlık seçimlerinden hemen önce zaten epeydir süregelen onların da arkasında destekleyen güçlerin de birbiriyle mücadelelerini işin içine kattığımızda, bitmek bilmeyen söz düellosu, bu kavga, gürültü, sürekli atışmaları, artık çirkeflik derecesine gelmiş suçlamalar, yani bu siyasi arenadaki kavga ortamı Türkiye de akla geliyor, dünyanın başka pek çok ülkesi de örnek verilebilir. Ama Ukrayna çok uzun zamandır seçim yaklaştıkça temposu ve gerilimi artacak oranda çok bilindik, kamuoyunun artık illallah ettiği Poroşenko başta olmak üzere eski ki Poroşenko da artık eski beş yıl öncesine kadar çok tanınmıyordu ama sonuçta bu beş yılı on yıllar gibi yaşadı ve çok hızlı eskidi, dolayısıyla seçmenin önemli bir kısmı artık tabiri caizse illallah etmiş durumda. Ukrayna için klasikleşmiş, klişeleşmiş ya bürokrasiden gelme ya oligarklarla içli dışlı ya yolsuzluğa bulaşmış ya daha evvel sınanmış ama ona rağmen kendini siyaset sahnesine atmaya çalışan kişilerden artık bıktığı için kariyerinden siyasal geçmişinden, birikiminden bağımsız olarak yeter ki yeni bir yüz yeni bir soluk farklı bir kişi olsun namına bu kişiyi seçmiş oldu ilk turda. Zelenskiy zaten kendisine has olan espritüel, daha yapıcı gözüken, pozitif, güler yüzlü, iletişim sever yönünü daha fazla kullanmak kaydıyla çektiği teatral havalı, mizansen havalı politik reklam filmleri de oldu, çok etki gösterdi bunlar. Biraz da bu yönü itibariyle genç kuşaklar başta olmak üzere farklı toplumsal kesimlerin sempatisini kazanabildi. Kesin diyemem ama seçilir gözüküyor. Çünkü açıkçası 21 Nisan bir nevi Poroşenko ve onu destekleyen güçler için bir referandum niteliği taşıyacak. Alelade bir başkanlık seçiminin ötesinde daha ziyade Devlet Başkanı Poroşenko ve kadrosunun uyguladığı politikaların son 5 yıl zarfında sınandığı, oylandığı bir referandum havasında geçecek. Buradan baktığımızda Zelenskiy ve Timoşenko oylarının katlanacağını öngörebiliriz. Sonuçta Timoşenko da her şeye rağmen farklı açılardan eşit bağlamda argümanlarla çok ciddi muhalefet yürüttü Poroşenko'ya karşı.
‘ZELENSKİY'NİN DONBASS MESELESİNDE HİÇ OLUMLU BİR ROLÜ OLMAMIŞTI'
Deprem, son dönemde Moskova'ya muhalefet liderlerinden Boyko'nun ziyaretine dikkat çekerken, seçim sürecinin tamamlanmasıyla Rusya ile ilişkiler açısından olumlu tablolar çizemeyeceğini belirtti. Zelenskiy'in özellikle Donbass meselesinde olumlu rol oynamamış olduğunu, Meydan darbesi ve sonrası verdiği destekleri örnekleriyle anlatan Deprem, bu konuda atabileceği siyasi adımların da büyük soru işaretleri barındırdığına dikkat çekti:
"Aynı şekilde Muhalefet Bloku liderliğini yaptığı Boyko, uzun zaman sonra Moskova'yı ziyaret etmiş olan ilk politikacı olmuş oldu. Dolayısıyla her şeye rağmen çok büyük sürpriz olmazsa Zelenskiy ipi göğüsleyecek gözüküyor. Donbass'ın halk cumhuriyetleri dışında kalan hala Ukrayna'nın kontrolünde bulunan kuzey kesimlerin yani eski Donetsk ile Lugansk vilayetlerinin hala Ukrayna ordusunca kontrol edilen bölümlerinde Boyko, şu anda birinci sırada. Batı Ukrayna'da Lviv, Ternopil, iki eyalette sanırsam Poroşenko birinci sırayı bitirdi. Bir de Çernivtsi eyaletinde Timoşenko ilk sırada görünüyor seçim sonuçları itibariyle. Geri kalan 20 küsur eyalette Zelenskiy. Rusların ağırlıklı olarak yaşadığı bölgeler dışındaki orta ve kuzey Ukrayna'da da Zelenskiy birinci sırada. Zelenskiy ilk olarak bizim sivil darbe dediğimiz Avrupa Meydanı sürecini desteklemişti 5 yıl kadar önce. Takip eden süreçte de kendisi politik meydan desteğin ötesinde fiilen de sahaya inmek suretiyle Ukrayna ordusunun savaşın en ateşli geçtiği 2014 sürecinde doğrudan destekçisi olmuştu. Donbass'a müdahale edip iç savaş çıkartan orduya desteğini vermişti. Bunun da ötesinde Ukrayna'da bir kampanya başlatıp bir miktarda maddi bir bağış kampanyasıyla orduyu bu anlamda da destekleyici mahiyette bir adımı olmuştu. Hatta kendisinin birtakım kabare, tiyatro grupları vardı. Bizzat ordunun bulunduğu belli mevkilere gitmek suretiyle askerlere gösteriler yapmıştı. Rusya'ya dönük pek çok demeçleri olmuştu. Toplamda Donbass meselesinde hiç mi hiç olumlu bir rolü olmamıştı. Tersine daha düne kadar Kiev rejimini Poroşenko'nun politikalarını şu ya da bu şekilde dolaylı da olsa destekler pozisyondaydı. Ama bunun da ötesinde başkanlık sürecinde bunlar çelişir nitelikte, meseleyi çözmeye dair çok ciddi açıklamasını, adımını, hedefini, planını, programını görmüyoruz. Zelenskiy'nin politik bir kadrosunun olması beklenirken, bu da yok ortada. Ne yapacağına dair büyük bir soru işareti var. Rus kamuoyu başta olmak üzere Ukrayna'da pek çok ciddiye alınır mahiyetteki siyasetçiler ve siyaset bilimcilerin yorumlarına bakılırsa, Zelenskiy seçilse dahi, ikinci turda başkan olsa bile Donbass politikası konusunda Ukrayna'da iç savaşı bitirmeye dönük ciddi anlamda değişiklik olmayacağı düşüncesi egemen."
