'Almanya'da Türkiye ile ilişkilerde büyük değişiklik olmaz, sonucu sermayenin çıkarları belirler'

Özdemir’e göre, Almanya'da SPD lideri Scholz'ün Yeşiller ve Hür Demokratlarla koalisyonu öne çıksa da büyük koalisyon seçeneği açık. Özdemir, en önemli gündemin emekçilerin yoksullaşması ve kira artışları olduğunu belirtti. Özdemir, ABD çizgisindeki Yeşiller koalisyon ortağı olsa bile dış politika ve Türkiye'yle ilişkilerde değişiklik beklemiyor.

Avrupa Birliği'ne 16 sene boyunca damgasını vuran Angela Merkel'in siyasete vedası eşliğinde Almanya'da düzenlenen genel seçimlerde ipi Sosyal Demokratlar göğüsledi. Büyük koalisyonda Maliye Bakanlığı görevini üstlenmiş Olaf Scholz, Sosyal Demokrat Parti'nin (SPD) adayı olarak seçimlerden kılpayı farkla birinci çıkarken, Merkel'in halefi Armin Laschet liderliğindeki Hıristiyan Demokrat Partiler (CDU/CSU) ikinci gelebildi.

Scholz, halkın CDU/CSU'ya 'muhalefete gitmesini söylediği' değerlendirmesi yaparken, Laschet, 'hiçbir partinin hükümet kurmak için net yetki alamadığı' değerlendirmesini yaptı.

Dikkatler koalisyon seçeneklerine çevrilmiş durumda. Sandıkta oy oranını artıran Yeşiller Partisi ile Hür Demokratların SPD ile koalisyona sıcak olduğu anlaşılıyor. Yeni hükümetin Türkiye ile ilişkilerinin yönelimi de tartışılıyor. Almanya seçimleri ve sonuçlarını Evrensel gazetesi Almanya temsilcisi ve yazarı Yücel Özdemir ile konuştuk.

‘Geçmiş yılların aksine Türkiye gündem olmadı'

Yücel Özdemir, Almanya'da seçim kampanyasının sakin geçtiğini belirtirken çevre, ekonomik gidişat ve sosyal konuların öne çıktığını, geçmiş yılların aksine dış politikanın ve Türkiye ile ilişkilerin ise neredeyse hiç gündem olmadığını söyledi. Ortamın sakinliğinin Laschet'in işine yaramadığı görüşündeki Özdemir yine de Hıristiyan Demokrat liderin anketlerdeki düşüşü son virajda toparladığını belirtti:

“Seçim kampanyası sakin geçti, çok polarizasyon, gerilim olmadı. Asıl önemli olarak sosyal konular öne çıktı. Çevre konuları, ülkenin ekonomideki gidişatı, iç borçlanma nasıl giderilecek bunlar konuşuldu. Dış politika neredeyse bu seçim kampanyası sırasında hiç konuşulmadı. Normalde daha önceki seçimlerde her televizyon programında mesela ‘Türkiye-AB ilişkileri ne olacak’ konuşulurdu. Örneğin Schulz’un başbakan adayı olduğu bir önceki seçimlerde Merkel ile arasındaki tartışmalardan biri buydu; ‘Türkiye-AB ilişkileri ne olacak’. Bunlar neredeyse bu seçimlerde hiç konuşulmadı. Daha çok iç politikaya odaklandı. Adaylar da birbiriyle uzlaşma mesajları verdi. Bu uzlaşma Armin Laschet’in işine yaramadı. Olaf Scholz daha profesyonel, daha güven veren, devletin içinden gelen, zaten başbakan yardımcılığı pozisyonunda. Hal böyle olunca televizyondaki tartışmalarda bir agresif pozisyon aldı ve agresiflik üzerinden bir oy toplayabilir miyim dedi. Gerçekten oylarını son hatalarda arttırdı. Kamuoyu anketlerinde yüzde 23’tü. Laschet daha düşük görünüyordu. SPD’nin oyu da neredeyse yüzde 27 görünüyordu. Ama seçim sonuçlarına baktığımızda CDU’nun oyları yüzde 24.1, SPD oy oranı yüzde 25.7, yani aradaki fark 1.6. Laschet onun için, ‘Çok fark yok, biz de aşağı yukarı birinci parti olduk, koalisyon kurabiliriz’ diyor."

'Büyük koalisyona devam edilmesi çok dile getirilmese de en güçlü ihtimallerden'

Özdemir, hükümeti birinci gelen partinin kurmasının Alman siyasi geleneği olduğunu belirtirken, oylarını artıran SPD, Yeşiller ve Hür Demokratların da bu anlamda öne çıktığını vurguladı. Ancak Özdemir'e göre, büyük koalisyona devam edilmesi çok dile getirilmese de en güçlü ihtimallerden:

"Almanya’nın siyaset geleneğinde bugüne kadar hükümet hep birinci partiler tarafından kurulmuş. Laschet’in CDU’nun kardeş parti Hristiyan Demokrat Parti, Bavyera’da örgütlü. Oranın başkanı Markus Söder, ‘Böyle bir şey olmaz. Önce birinci parti denesin, kuramıyorsa ondan sonra bakılır’ dedi. Çünkü cumhurbaşkanı ona göre bir yetki verecek. Laschet’in hemen ortaya çıkıp ‘Yeşiller ve Hür Demokratları yanımıza alıp koalisyon kurarız’ demesi şu anda olumsuz bir hava yaratmış. Ama genel olarak nasıl bir koalisyon ihtimali var diye bakarsak mantıklı olan SDP öncülüğünde bir koalisyonun kurulması. Burada da Olaf Scholz 'kazanan partiler koalisyon kursun' diyor. Çünkü bu seçimlerde SDP oylarını geçen seçimlere göre 5.6 arttırdı. Yeşiller Partisi bu seçimlerin en çok kazananı oldu. Liberal Hür Demokrat Parti az da olsa oylarını artırdı. Onlar da bu koalisyona işaret ediyor. Ancak Scholz’un başka bir seçeneği de var. Hristiyan Demokratlarla büyük koalisyona devam etmeleri. Ama bu ihtimal şu an dillendirilmiyor. Bu en güçlü ihtimallerden biri diyebiliriz.”

'Koalisyon görüşmeleri çetin geçecek, seçenekleri olan Scholz küçük partileri kendi programına çekmeye çalışacak'

Noele kadar sürmesi beklenen koalisyon hükümeti kurma döneminin ‘çetin’ geçeceği görüşündeki Özdemir’e göre, Scholz’un seçenekleri olduğu için çok taviz vermeden küçük partileri kendi seçim programına çekmeye çalışacak. Scholz’un sosyal konulara yöneldiği için prim topladığını söyleyen Özdemir, özellikle asgari ücret ve kira fiyatlarında düzenlemeye gidilebileceğini belirtti:

“Hür Demokratlar bu öneriyi yaptı. Önce biz konuşalım dediler ve randevu vermeye başladılar. Biz kendi aramızda bir anlaşma sağlayalım, ondan sonra gidelim SPD, Scholz’a ‘Gel koalisyon yapalım’ diyelim. Eşit göz hizasında konuşmamız lazım dedi. SPD bugün her iki parti koalisyon görüşme teklifinde bulundu. Çetin geçeceği anlaşılıyor. 4 yıl önce de Hristiyan Demokratlar öncülüğünde bir üçlü koalisyon kurulacaktı. Biz buna Jamaika koalisyonu diyoruz. Ancak son anda FDP lideri Christian Lindner, ‘Kötü yönetmektense hiç yönetmemek daha iyi’ diyerek masayı terk etti. Sosyal Demokrat parti kendisini yenilemek için muhalefete hazırlanmıştı. Ama Cumhurbaşkanı Steinmeier, parti yöneticilerini çağırdı, ‘Hayır. Devlet sorumluluğu gereği bizim büyük koalisyona girmemiz gerekiyor’ ve büyük koalisyon böylece kuruldu. Scholz’un önünde de seçenekler olduğu için çok taviz vermeden kendi seçim programında birkaç küçük partiyi kendi çizgisine getirmeye çalışacak hedefi Noel öncesinde bir koalisyon hükümeti kurmak. Bir dahaki Noel konuşmasını Merkel değil Scholz yapsın."

‘Almanya’da kira fiyatları konusunda halk endişeli, bu konuda kamulaştırma yoluna gidilebilir’

Özdemir, Almanya'da sosyo-ekonomik sorunların derinleştiğini, emekçi kesimin yoksullaştığını belirtirken, Scholz'ün bu yüzden asgari ücreti yükseltmekten bahsederek prim topladığını vurguladı. Diğer önemli sorunun kiralardaki artış olduğunu dile getiren Özdemir, seçimlerin gölgesinde kalsa bile başkent Berlin'de düzenlenen gösteri ve gayrı resmi referandum olduğunu belirtti. Özdemir, büyük emlak şirketlerinin kamulaştırılıp vatandaşlara ucuz kiraya verilmesi konusunun öne çıkacağını kaydetti:

"Sosyal sorunlar çok daha derinleşti. Yoksullar daha yoksullaştı. İşçiler daha yoksullaştı. Bunu Scholz’un kendisi de söylüyor. Bu nedenle asgari ücreti saat başına 12 euroya çıkaralım dedi ve buradan prim topladı. Bir diğer önemli nokta, yüksek fahiş kiraları durdurmamız lazım ve bir üst sınır koymamız lazım. Zaten bu konuda ülkede çok güçlü bir mücadele var. 11 Eylül’de Berlin’de büyük bir gösteri yapıldı. Berlin’de bir referandum için de gerekli imza çoğunluğu sağlanmıştı. Pazar günündeki referandumla yüzde 56.4 ile sadece Berlin'de '3 binden fazla konutu olan emlak şirketleri kamulaştırılsın' deniyor. Yani belediye bu şirketlerin elindeki binaları satın alsın, halka ucuz bir şekilde kiraya versin. Ülkenin diğer eyaletlerine de örnek olabilecek bir durum. Çünkü gerçekten geniş bir sorun. Halkın da önemli derece de ilgisini çekiyor. Bu bir başarı. Seçimin gölgesinde kaldı. Şimdi ne kadarı yerine gelecek onu bilmiyoruz. Alman kültüründe biraz param olunca ev alayım diye düşünmüyor insanlar. Geziyorlar, dinleniyorlar. Güvenceleri de olduğu için. Ama Türkiye gibi ülkelerde biraz para olunca acil bir şekilde ev almamız gerek. Burada Almanya’ya göre mental bir değişiklik var. Ama Almanya’da da millet bu konuda endişe içine girmeye başladı. Sanırım kiralarda belediye bu adımı atmak zorunda kalacak. 240 bin konutun kamulaştırılması gündemde. Yüksek bir meblağ verecek şirketlerden konutları satın alacak.”

'Yeşiller’in ortak olduğu bir koalisyon hükümetinde de Türkiye ile ilişkiler normal bir şekilde devam edecek'

Özdemir'e göre Merkel gitse de Almanya'nın dış politikasında büyük değişiklik beklememeli. Aynı durumun Türkiye ile ilişkilerde de geçerli olacağını belirten Özdemir, yeni hükümetin de ilişkileri normal çizgide tutmaya çalışacağının altını çizdi. Almanya'da hükümetlerinin belirli dönemlerde Ankara'ya karşı sertleşse de destek verici tutumlarını ihmal etmediklerini ve bu anlamda sermayenin çıkarlarının koruyucusu olduklarını anımsatan Özdemir, Yeşillerin koalisyon ortağı haline gelmelerinin de Türkiye açısından durumu fazla değiştirmeyeceği değerlendirmesi yaptı:

“Dış politika açısından Merkel’in devamı olacak. Zaten Laschet, adaylığıyla, tavrıyla, izlemiş olduğu politikayla 'Merkel’in politikasına olduğu gibi devam edeceğim' dedi. Bundan dolayı da toplumda yeteri kadar destek görmedi. Merkel’den aslında bir şekilde toplum bıkmıştı. 'Artık yeter, etik kurallar gereğince ben 16 yıl başbakan oldum, daha fazla olmayayım, bu siyaset ahlakına uymaz' diyerek başbakanlığı bırakmadı. 2018’de partisi iki eyalette yüzde 10’ar oy kaybedince çözülmeyi gördü ve 'partideki bu çözülmeyi durdurmamız için geri çekilmemiz lazım' dedi. Onun için dış politikadaki gidişata baktığımızda biz 'Alman yolu' diyoruz. Yani kendi çıkarlarının ekseninde bir siyaset yapıyor. Türkiye ile ilişkileri hep dalgalı oluyor. Bazen çok yakınlaşma oluyor, bazen sertleşmeler oluyor. Merkel döneminde de oldu. Deniz Yücel’in tutuklanması olayında sert mesajlar verildi. Ama sığınmacılar krizinde çok yakınlaştı. Türkiye’deki seçimler öncesinde Merkel, Erdoğan’a bizzat destek verdi. Türkiye ile ilişkileri normal bir çizgide tutmak bundan sonraki Alman hükümetinin de önemli görevi olacak. Burada Laschet’in mi Scholz’un geldiği çok önemli olmayacak. Aynı çizgide. Almanya gibi bir ülkede devletin dış politikasını değiştirmek bir hükümetle olmaz. Sermayenin çıkarları ne gerektiriyorsa hükümetler ona pozisyon alıyor. Geçmişte Yeşiller’in ortak olduğu Schröder dönemi vardı. O dönemde de Türkiye ile ilişkilerde iyi olmadı. Şu anda Yeşiller koalisyon ortağı olursa Türkiye ile ilişkiler bozulur mu diye özellikle Türkiye’de hükümet çevrelerinde görüşler var. Yeşiller’in ortak olduğu bir koalisyon hükümetinde Türkiye ile ilişkiler normal bir şekilde devam edecek. Çünkü Alman sermayesinin Türkiye’deki çıkarları ve bölgedeki çıkarları Türkiye’yle dengeli bir ilişki sürdürmeyi gerektiriyor. Dolayısıyla Yeşiller belki bir iki çıkıntılık yapar ama nihayeti değiştirmez."

'Yeşiller daha çok Amerikan eksinine yakın ancak Habeck gibi isimler Çin ve Rusya konularını dengeler'

Almanya siyasetinde Yeşiller'in Amerikan eksenine yakın, Rusya ve Çin'e karşı daha agresif tavır alan bir hareketi teşkil ettiğini belirten Özdemir, ancak hükümette rol alınması halinde başbakan yardımcılığını Yeşiller içinde daha sağ kanatta yer alan Robert Habeck'in üstlenmesinin eleştirel tutumların zayıf kalmasını sağlayacağını dile getirdi:

"Şu anda Yeşiller’in Alman siyaseti içinde daha çok Amerikan eksenine yakın Rusya ve Çin’e karşı daha agresif bir pozisyon izliyor. Daha sert yaptırımlar alınması gerektiğini söylüyor. Özellikle Annalena Baerbock, Yeşiller’in başkan adayı bunu defalarca dile getirdi. İnsan hakları, demokrasi gibi konuları kullanacaklar ama bu nihayetinde Almanya’nın dış politikasını değiştirecek bir durum olmayacak. Şu anda da Yeşiller eğer ortak olursa başbakan yardımcısı da Robert Habeck olacak. parti içerisinde daha sağ bir çizgide ve bakanlık yapmış ve büyük ihtimalle üçlü bir koalisyon olursa dışişleri bakanlığı koltuğuna da Habeck oturacak. Kuzey Akım’a çok ciddi engel olacaklarını zannetmiyorum. Ama Rusya’ya Navalnıy üzerinden yapılan eleştiri ve Putin yönetimiyle daha eleştirel bir sürece girilmesini isteyecekler. Ama Schröder de eski başbakan olarak sosyal demokrat üyesi. Şu anda Kuzey Akım boru hattı konsorsiyumun da başındaki kişi. Sürekli Rusya ile iyi ticari ilişkiler açısından önemli. Sosyal demokratların orada Yeşiller’e taviz vereceklerini zannetmiyorum Almanya’nın çıkarlarını gözeterek. Ama içeride muhalefeti de dengede, Merkel de eleştirilerini sürdürüyor ama ilişkilerini devam ettiriyordu.”