‘Libya’da Hafter ya da Seyfülislam’a karşı daha güçlü bir aday şu ana kadar çıkmış değil’

Bereket Kar’a göre, Paris Konferansı diplomasideki gelişmelerle sahanın uyuşmaması ve 24 Aralık seçimlerine dair endişeler üzerine toplandı. Hafter ve Kabilelerin desteğine sahip Seyfülislam Kaddafi karşısında İhvan hattının zayıflığı ve Dubeybe'nin adaylığına dair yasal engellere dikkat çeken Kar, ülkede yeniden savaş korkusu bulunduğunu belirtti.

2011'de NATO müdahalesinin yarattığı koşullarda parçalanan Libya, BM'nin devreye girmesiyle ülkeyi birleştireceği varsayılan 24 Aralık seçimlerine kilitlendi. Başkanlık ve meclis üyelikleri için başvurular hız kazanırken, askeri görevlerinden sıyrılan Libya Ulusal Ordusu'nun komutanı Halife Hafter ile linç edilerek öldürülen Muammer Kaddafi'nin oğlu Seyfülislam Kaddafi de adaylık başvurularında bulundu. Ancak adaylıkların yanı sıra seçim yasasına dair pek çok tartışma bulunuyor.

Bu koşullarda seçimlerin yapılamama olasılığı endişe yaratırken, Libya'yı birleşmeye soyunmuş ülkeler hafta sonunda bu kez Paris konferansında bir araya geldi. Pek çok ülkenin liderler düzeyinde katıldığı konferansta, Libya'daki askerlerini çekmesi çağrıları bulunan Türkiye'nin dışişleri bakan yardımcısı olarak yer alması dikkat çekti.

Libya'daki gelişmeler ve Paris konferansının mesajlarını gazeteci Bereket Kar ile konuştuk.

‘Paris Konferansı alandaki gelişmeler diplomasidekilerle örtüşmediğini için toplandı’

Bereket Kar’a göre, Paris Konferansı, Libya'da sahadaki gelişmeler diplomatik alandaki gelişmelerle örtüşmediği için toplandı. Konferansın, uluslararası toplumun seçimlerin yapılması kararlılığını ortaya koyduğunu belirten Kar, 30 ülkenin en üst düzeyde katılımına karşılık Türkiye'nin düşük düzeyi seçmesinin içerdiği mesaja dikkat çekti:

“Alandaki gelişmelerle diplomasi alanındaki gelişmeler ne yazık ki örtüşmüyor. Paris Konferansı bunun için toplandı. Paris Konferansı’na katılım göz önüne alındığında uluslararası camianın, BM’nin bu seçimleri yapmakta kararlı olduğunu ve istediğini gösteriyor. Ama alandaki gelişmeler ne yazık ki o paralellikte gitmiyor. Katılımcılara baktığımızda 30 ülke en üst düzeyde katılırken Türkiye’nin sadece dışişleri bakan yardımcısının, büyükelçi Sedat Önal’ın katılmış olması bir şeyin işaretini veriyor.

'Haftar ve Seyfülislam güçlü adaylar. Seyfülislam'ın arkasında kabileler birliği var'

Kar, diğer yandan adaylık sıkıntılarına dikkat çekerken, Hafter'in de arkasında Kabileler Birliği bulunan Seyfülislam Kaddafi'nin de güçlü adaylar olarak öne çıktığını vurguladı:

"Bunun yanında seçimlere ilişkin Yüksek Seçim Kurulu'nun açtığı adaylık başvurularına bakıldığında orada da ciddi sıkıntılar başladı. Bütün basın organları Libya’da ve Ortadoğu’nun genelinde sürprizler olabileceğini düşünüyor, buna işaret ediyorlar. Doğu kesiminde Hafter’in ve ardından Kaddafi’nin oğlu Seyfülislam’ın adaylığını koymuş olması durumu var, her ikisinin ciddi bir arka planı var. Seyfülislam’ın yalnız tek bir kişi olarak görmemeli, arkasında kabileler birliği var. ABD’nin karşı çıkmasına rağmen, 'hala uluslararası cinayetler masasının aradığı bir şahsiyet' diye ifade etmesine rağmen Kabileler birliği, Amerika’ya da karşı çıkarak bildiri yayınladı ve ilan etti.”

‘Dubeybe’nin adaylığını koyacağı iddiası var, kendisi istiyor. Ama kanun engel oluşturuyor'

Kar, Libya'da şu ana kadar Hafter ya da Seyfülislam’a karşı daha güçlü bir aday çıkmış değil. Müslüman Kardeşler'in Libya'daki zayıflığına dikkat çekerken, Dubeybe'nin bu hareketi de kapsayabilecek bir şahsiyet olarak adaylık istediğini belirtti Ancak Kar, Dubeybe'nin adaylığını yasal çerçevenin engellediğini anımsattı:

“Buna karşı çıkan Trablus kentine Dubeybe’nin birlik hükümetinin başbakanı olarak Menfi'nin de konsey başkanı olarak buna karşı çıkışları söz konusu. Batıdan şu ana kadar eski İçişleri Bakanı Fethi Başağa’nın adaylığı ilan edildi. Bunun dışında Dubeybe’nin hala adaylığını koyacağı iddiası var, kendisi istiyor. Ama kanun engel oluşturuyor. Dolayısıyla bu kanunları yeniden yok sayarak adaylığı ilan etmeleri gerekecek. Dubeybe, en azından Türkiye nüfuzunda sayılan bir şahsiyet. Müslüman Kardeşler'in ise kendileri bir aday çıkarabilecek güçte olmadıkları biliniyor. Ancak onların oylarını perde arkasından pazarlık yaptığı iddia ediliyor. Bunun yanında alanda olan Türkiye’nin gönderdiği milislerin ve farklı grupların destekleyeceği bir aday olarak bakılıyor. Hafter ya da Seyfülislam’a karşı daha güçlü bir aday şu ana kadar çıkmış değil. Bu adayın esas olarak Dubeybe olabileceğinden hareketle bu konuda çabaları var."

'En büyük engellerden bir tanesi Türkiye’nin tutumu'

Paris Konferansı'nda ise seçimleri engelleyeceklere yaptırımların da dahil olduğu bir çizgi çekildiğini kaydeden Kar, bunun uygulanmasının o kadar basit olmayacağını dile getirdi. Kar'a göre Rusya özellikle Libya'da bulunan paralı askerlerin çekilmesi yönünde hazır olduğunu duyurmuşken, asıl engellerden birisi Türkiye'nin tutumu:

"Paris Konferansı’nın aldığı son derece önemli kararlar var. Seçimi engelleyeceklere karşı yaptırımlar uygulanacak ve aralıkta BM gözetiminde nezih bir seçim temennisi var. Paralı askerlerin seçime kadar Libya’dan çekilmesi çağrısı var. Bunların gerçekleşmesi bu kadar basit değil. Ama Dubeybe bunlara rağmen gerçekten kanunlara da rağmen adaylığını ilan edebilir. Böyle bir durumda bu seçimler ertelenmek durumunda. Hala yol açık değil, muammalar devam ediyor. Libya sürprizlerle karşılaşabilir. Bu koşullarda Libya’nın birliğinin bir seçimle sağlanmasının bu kadar basit olmadığı biliniyor. En büyük engellerden bir tanesi Türkiye’nin tutumu, siyaseti ve oradan çekmemekte ısrar ettiği milislerdir. Lavrov’un bir açıklaması var, 'Biz çekmeye hazırız ama çekilmeler eş zamanlı olsun. Buna hazırız' şeklinde bir yaklaşım var. Bu Almanya ve birçok Arap ülkesi tarafından desteklenen bir öneri oldu ama Türkiye buna sessiz kaldı. Durum vahim gözüküyor.”

‘Yeniden savaş durumu korkusu var’

Kar, Paris Konferansı'nın mesajlarının 'Türkiye yönelik' olduğu değerlendirmesinde bulunurken, Libya'da farklı milis gruplarıyla yeniden savaş haline girme endişeleri olduğunu anımsattı. Kar, yasal çerçeveye rağmen Dubeybe'nin adaylığına geçit verilmesi karşılığında Türkiye'nin seçimlere 'evet' diyebileceği ve bu zeminde bir uzlaşma üretilebileceğini de ekledi:

“Bu mesaj Türkiye’ye yönelik. Ama bunun çok basit olmayacağını düşünüyorum. Çünkü bunun dışında farklı milisler var ve bölünmeler devam ediyor. Yeniden bir savaşa girme durumu var. Bundan korkuluyor. Ama artık gerek Mısır gerekse diğer AB ülkelerinin ortak duruşu söz konusu. Bütün bunlara rağmen Türkiye hala bunu göze alır mı, meselesi var. Bu konuda ne tür bir güvence istiyor. Dubeybe’nin adaylığı durumunda Türkiye’nin bu seçimlere 'evet' diyeceği gözüküyor. Batılılar şu anda Dubeybe’yi desteklemiyor. Aynı zamanda açıktan Hafter’i de desteklemiyorlar. ‘Kanunlara göre bir seçim yapalım, biz de burada olalım, çıkan kimse buna evet diyelim’ diyorlar. Ama bu konuda ne kadar samimi oldukları da tartışmalıdır. Bu konuda Rusya’nın önerisi gerçekten önemli. Türkiye ne kadar bu konuda ikna edilebilir, bu konuda görüşmelerin devam ettiği söyleniyor. Zaten başkanlık için adaylık başvuruları bu ayın 22’sinde, milletvekili seçimleriyse 7 Aralık’ta son buluyor. Seçimin ertelenip ertelenmeyeceği kaygısı hala devam ediyor.”

'İhvan zayıf, Dubeybe'nin aday olursa seçimi alıp alamayacağı da tartışmalı'

Libya'da İhvan hareketinin zayıf olduğunu belirten Kar, İhvan adına Dubeybe'nin öne çıkması halinde ise seçimi alıp alamayacağının yine tartışmalı olduğunu belirtti. Kar Kabileler Birliği'nin gücüne işaret etti:

“İhvan adına şu anda aday çıkması beklenmiyor. İhvan bu konuda zayıf. Ama Dubeybe'nin liberal bir yanı var. Bir sürpriz yapma ihtimali oldukça büyük. Aday olması durumunda seçimleri alabilir mi, o da tartışma konusu. Seçimleri alması garanti değil. Çünkü kabileler birliği oldukça geniş bir güce sahip. Seyfülislam’ın şansının olduğu iddia ediliyor bu nedenle. Var olan bölünmeyi bu seçimlerin ortadan kaldıracağını düşünmüyorum. Ama bu konuda bir mesafe kat edilmiş olur, en azından parlamento oluşabilir ve daha ilerisi için yeni kararlar alır. 5+5 askeri komitesi de birçok karar almasına rağmen pratiğe dökülemedi. Bütün milisler hala şu ya da bir şekilde varlığını devam ettiriyor. Böyle durumda bir seçimin ne kadar demokratik, özgür olabileceği su götüren bir konu.”

'Dubeybe ile Menfi yaptıkları ziyaretlerle Mısır ve BAE gibi ülkelere güvenceler verdiler'

Mısır ve BAE gibi ülkelerin daha önce Hafter'in yanında görünürken, Dubeybe ile Menfi'nin yaptıkları ziyaretlerle bu ülkelere 'güvenceler' verdiklerini belirten Kar, bu anlamda Hafter'e desteklerinin zayıfladığı görüşünde. Libyalılar arasında artık savaşın ve bölünmenin bitmesi tartışmalarının çok arttığını belirten Kar, buna engel olarak ise İhvan ve Türkiye'nin göründüğünü dile getirdi:

“Mısır'ın, Birleşik Arap Emirlikleri'nin daha önceden Hafter yanlısı durduklarını biliyoruz. Ama ilerleyen süreçte Dubeybe olsun Menfi olsun Mısır’a ve diğer Arap ülkelerine ziyaretler yaptılar. En azından güvence vermeye çalıştılar. Onlar da ön açtılar. Artık Hafter’in geri sıralara düştüğünü bütün kamuoyu gördü, şüphesiz hala askeri gücü var. Ama Hafter’in şu andaki ulusal egemenlik, bağımsızlık gibi yeni iddiaları Trablus tarafına inandırıcı gelmiyor. Mısır ve diğer güçler bu konuda karşıt değiller. Şu ana kadar adaylığıyla ilgili açıklama yapmış değiller. Nasıl destekleyecekleri ortaya çıkmış değil. Uluslararası ve Ortadoğu boyutunda artık bu bölünme ve çatışmanın bitirilmesi konusunda özellikle Libyalılar arasında inanılmaz tartışmalar ve barış çağrıları var. Ama bu konuda daha çok taraf olarak inat eden Dubeybe, Müslüman Kardeşler ve Türkiye tarafının olduğu bütün dünya tarafından biliniyor. Bu nasıl aşılır, zaman gösterecek.”