‘Amerikalıların artık Suriye ile ilgili sürece engel teşkil edebileceklerini düşünmüyorum’

Musa Özuğurlu’ya göre Suudi Arabistan’ın Yemen ve Suriye’deki adımlarıyla herkesi şaşırtmış durumda. Katar gibi ülkelerin itirazlarına karşın Riyad’ın bastırmasının belirleyici olacağını söyleyen Özuğurlu, gelişmelerde ‘Arap gaz hattının’ etkisine dikkat çekti. Özuğurlu, ABD’nin artık süreci engelleyemeyeceği görüşünde.

Suudi Arabistan ile İran arasında 10 Mart’ta Pekin’de duyurulan anlaşmanın ardından Ortadoğu’da ‘baş döndürücü’ gelişmeler yaşanıyor. Yemen’de ateşkes için harekete geçen Suudi Arabistan bir süredir konuşulan Suriye ile anlaşma ve bu ülkenin Arap Birliği’ne geri dönmesi için de kolları sıvamış görünüyor. Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdat davet üzerine Cidde’ye giderek Suudi Dışişleri Bakanı ile görüştü.

Suudi Arabistan’ın 19 Mayıs’ta Riyad’da düzenlenecek Arap Birliği toplantısında Suriye’nin birliğe geri dönüşü için çalıştığı belirtiliyor. Buna itiraz eden Katar gibi ülkelerin iknası için Cuma günü 9 Arap ülkesi ile bir toplantı düzenlendi.

ABD yönetimi ise Suriye yönetiminin Arap Birliği’ne geri dönüş sürecini engellemeye çalışıyor. Üst düzeyde Amerikalı yetkili ve diplomatların Arapların olası adımlarına karşı Suriye’ye yaptırımlardaki kararlılıklarını dile getirmeleri dikkat çekti.

Gelişmeleri gazeteci ve yazar Musa Özuğurlu ile konuştuk

‘Ortadoğu'da bir yumuşama havası var’

Musa Özuğurlu’ya göre Ortadoğu’da bir yumuşama havası var. Arap gazetelerinin yayınlarına atıf yapan Özuğurlu, Suudi Arabistan’ın Suriye konusundak kararlılığının önemine dikkat çekti. Körfez İşbirliği Konseyi’nin Riyad olmadan adım atamayacağını belirten Özuğurlu, Suudi Dışişleri Bakanı’nın Suriye ile anlaşma niyetlerini BM özel temsilcisine iletmesinin önemini de vurguladı:

“Oluşan havayı anlatabilmek bakımından Suriye’den Suudi Arabistan’a gazeteleri önüme açtım. Ortadoğu’da bir yumuşama havası var. Arap ülkeleri, Körfez İşbirliği Konseyi dediğimiz yapının Suudi Arabistan olmadan adım atabilmesi çok da mümkün değil. Suudi Arabistan’ın gerçekten herkesi şaşırtmış durumda. Ama ne kadar ciddi ve somut olduğunu da görebiliriz. Suriye’ye açılım konusunda daha önce BAE, Cezayir, Mısır adımlar attı fakat Suudilerin böyle bir şey yapması gerçekten işin artık bittiğini gösteriyor. El Vatan gazetesi Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad’ın Cidde ziyaretini manşete çekti. Birkaç yer de ‘kardeş devletler’ vurgusu yapıldı. Suudi Arabistan’ın Suriye’deki bu sorunun artık çözümüyle ilgili stratejisi ortaya konuluyor. Hemen bütün haberlerde Türkiye’nin askeri varlığının bulunduğu yerlere işaret ediliyor, Fırat’ın Batısı gibi… Diğer taraftan BM Suriye Özel Temsilcisi ile Suudi Dışişleri Bakanı’nın bir görüşme yaparak Suriye ile ilgili niyeti ilettiğini vurgulanıyor. Uluslararası anlamda Suudi Arabistan’ın böyle bir vurgu yapması önemli.”

‘Suudi Arabistan bastırırsa, Katar muhtemelen dönecek’

Özuğurlu, Suudi Arabistan’ın Suriye’yi Arap Birliği’ne yeniden döndürme kararlılığına karşı diğer ülkelerin tutumlarını aktardı. Mısır’ın Suriye’ye karşı çıkmadığı ancak ABD faktörünü gözeterek işi ‘başkasının üstlenmesine’ yöneldiğini belirten Özuğurlu, artık ortaya çıkan Suudi öncülüğüne işaret etti. Katar’ın itirazları aktarılsa da bir ‘Arap konsensüsü’ oluşması halinde bu ülkenin de itiraz etmeyeceği izleniminin çıktığını belirten Özuğurlu, Suudi faktörünün de Doha’yı etkileyeceği değerlendirmesinde bulundu:

“Burada şu konuşuluyor; acaba Katar hala aynı pozisyonda mı? Mısır, Suriye’nin katılmasına karşı mı? Daha önce Cezayir’de yapılan toplantıya Suriye’nin katılması bekleniyordu. Fakat katılmadı. Orada Mısır’ın bir itirazı söz konusuydu. Ama Mısır’ın itirazı Suriye’nin katılması değil zamanlama ile ilgiliydi. Diğer yandan ABD faktörü de var. Mısır işi başka ülkelerin üstlenmesini istedi. Şu anda Suudi Arabistan bunu yapıyor. Geçenlerde Mikdad’ın Kahire ziyareti oldu, bayram sonrasında Esad’ın da gitmesi bekleniyor. Mısır ile Suriye arasında ilişkilerde bir sorun yok. WSJ, Katarlı bir gazeteden alıntı yapmış; ‘Beş ülke Suriye’nin Arap Birliği’ne dönmesine itiraz ediyor’ diye… Suriye değil ‘Esad rejimi’ ifadesini kullanıyor. Bu dili kullanmış olması Katar’ın gayrıresmi duruşunu gösteriyor. Diğer yandan, Middle East Monitor, Katar’ın Dışişleri Sözcüsü’ne dayanarak, ‘Biz istişari görüşmeler yapacağız. Suriye’ye karşı bir pozisyon değişikliğimiz yok. Eğer Araplar arasında bir konsensüs oluşursa ve sahada Suriye halkının istekleriyle ilgili bir değişiklik olursa biz de tavrımızı değiştiririz’ sözlerini aktardı. Middle East bunu Reuters’ın haberine dayandırıyor ve Reuters bunu daha açık yazmış. ‘Arap konsensüsü sağlanırsa Katar da duruşunu değiştirir’. Suudi Arabistan bastırırsa, Katar muhtemelen dönecek.”

‘Mısır zaten Suriye ile ilişkilerini düzeltmeye başlamıştı’

Katar ile hareket eden Türkiye’nin Rusya arabulculuğunda Suriye ile yönelimine atıfta bulunan Özuğurlu, Mısır’ın tavrının da artık açık olduğu görüşünde:

“Türkiye de zaten Katar ile hareket ediyordu. Türkiye’nin de artık Suriye ile ilişkileri geliştirmeye çalıştığını biliyoruz. Katar bunun dışında kalamaz. Mısır basını, ‘Suriye ve Suudi Arabistan bir şekilde konsoloslukların açılması, ulaşım tekrar sağlanması konularında anlaşma yaptılar’ diyerek gelişmeleri olumlu görmüş. Ama bir başka Mısırlı gazetede de ‘Şükrü, yine BM Temsilcisi ile bir telefon görüşmesi yaptı. Özellikle Suriye’deki sorunun çözülebilmesi için Mısır’ın bütün desteğinin devam edeceğini ifade etti’ vurgusu var. Bu Mısır’ın çok olumlu yaklaştığını gösteriyor. Daha önceki itirazına rağmen Mısır zaten Suriye ile ilişkilerini düzeltmeye başlamıştı. Bu Mısır’ın tavrını da gösteriyor.”

‘Suudi Arabistan bu işe evet derse diğerleri de evet demek zorunda kalacak’

Özuğurlu, Suudilerin Suriye’nin Arap Birliği’ne dönüşü konusundaki tutumunun artık açık olduğunu belirtirken, KİK’teki bir kısım çatlak seslere rağmen Riyad’ın dediğinin olacağı değerlendirmesinde bulundu.

“Suudi Arabistan bu işe evet derse diğerleri de evet demek zorunda kalacak. Arap Birliği içerisinde aslında Arapların G7’si gibi görebileceğimiz Körfez İşbirliği Konseyi var. En zenginleri, en etkili olanları. Bunlar şimdi bir şekilde bu işte etkili olacaklar. Bunlar içinde BAE ve Suudi Arabistan’ın en önde olduğunu belirtmek lazım. Katar da önemsiz değil ama artık bu iki ülkenin dışında kalamaz. Suudi Arabistan ne derse Arap Birliği’nde o olacak. Suudi Arabistan’a bağlı medya El Arabiya’daki bir makalede, ‘Suriye çok büyük felaketlerle karşı karşıya kaldı. Arap Baharı denilen süreç hiçbir şekilde fayda getirmedi. Gördük ki artık bu bir işe yaramıyor. Bu yeni bölgesel hareket içerisinde biz herhangi bir şekilde gördük ki bir Arap ülkesi eğer kötü durumdaysa bu bütün Arap ülkelerini etkiliyor. Bunu düzeltiyoruz’ deniyor. Depreme de değinerek, ‘Suriye’nin başına gelenler yetmezmiş gibi bir de deprem felaketini yaşadı’ diye ekliyor. Yine ‘Fırat’ın Batısı’ ifadesi kullanılıyor. Yine burada Türkiye’ye bir gönderme söz konusu.”

‘Arap gaz hattının etkisi de var’

Özuğurlu Suriye bağlamında atılan adımlarda Mısır’dan başlayan ‘Arap doğalgaz hattının’ olası etkisine de dikkat çekti:

“Son olarak da ‘Arap gaz hattı’ var... Mısır’dan Ariş’ten başlıyor, Körfez’e kadar iniyor, İsrail’e uzanan bir hat var ama İsrail sınırları dışından Ürdün’e geçip Suriye’ye, oradan da Lübnan’a geçen bir hat var ama Kilis’e kadar uzanıyor. Bu hat aslında Arap Baharı başlamadan zaten gündemdeydi. Savaşın bir sebebi olarak da gösterildi. Şimdi bununla ilgili önümüzdeki günlerde birtakım haberler göreceğiz. Türkiye ile Suriye, Mısır arasındaki görüşme, Suudi Arabistan ile Suriye görüşmeleri, Mısır ile Suriye arasındaki görüşmelerin her biri aynı zamanda bu sebeplerle. Bu hat doğrudan Mısır gazının Avrupa’ya ulaştırılmasını hedefleyen bir hat. Ukrayna meselesini de düşündüğümüzde bunun zikredilmesi dikkatimi çekti. El Arabiya yazarlarından birisi atıf yapmış, ki Suudi Arabistan yönetiminin dışında bir şey yazamaz. Çok olumlu bir hava söz konusu. Suudi Arabistan bu işe artık onay verdikten sonra en fazla birkaç aylık istişari gecikme olabilir. Artık geri döndürülemez bir süreç olduğunu söyleyebiliriz.”

‘Amerikalıların artık engel teşkil edebileceklerini düşünmüyorum’

Suudi veliaht prensinin cesaretli tutumunun ilginç olduğu görüşündeki Özuğurlu, artık ABD’nin sürece engel olamayacağı görüşünde:

“Çok ilginç, ben de merak ediyorum. Muhammed Bin Salman acaba ne oldu da bu kadar cesaretli davranıyor, ben de çözmeye çalışıyorum. Amerika’nın etkili olabileceğini düşünmüyorum. Çünkü BAE de Amerika’ya rağmen birkaç senedir Suriye ile ilişkilerini devam ettiriyor. Bu Suudi Arabistan ile yeni başlamış bir şey değil. Mısır da aynı şekilde Suriye ile ilişkilerini düzeltiyor. Tüm bunların önünde Amerikalıların herhangi bir engel teşkil edebileceklerini düşünmüyorum.”