TBMM’nin ‘kadın vekil’ karnesi: Hangi siyasi parti kaç kadın milletvekili adayı gösterdi?

İsviçre kadınlarının 1971 yılında kazandığı hakkı Türk kadınları 1934 yılında elde etti. 2018 yılında yapılan seçimlerde ise kadınlar meclisin ancak yüzde 17.1’ini oluşturabildi. Yapılan bir araştırma ise halkın siyasette daha fazla kadın temsili görmek istediğine işaret ediyor. Ülkenin 20 şehrinde de bu zamana kadar hiç kadın vekil çıkmadı.

Türkiye 14 Mayıs’ta genel seçimlere gidiyor. Seçim öncesi cumhurbaşkanı adayları belli olurken siyasi partiler tarafından milletvekili adayları da belirlenmiş durumda. 2018 yılında yapılan genel seçimlerde TBMM’de bulunan 577 vekil koltuğunun 100 tanesinde kadın temsiliyeti bulunuyordu. Bu meclisin yüzde 17’sinin kadın vekillerden oluştuğunu gösteriyor. Meclisteki vekillerin büyük bir çoğunluğunu oluşturan AK Parti, CHP ve HDP arasında en fazla kadın vekil sayısına sahip olan siyasi parti yüzde 39 ile HDP. HDP’nin çıkardığı 56 milletvekilinin 22’si kadın. HDP’yi ise AK Parti yüzde 19 ile takip ediyor. Bu 3 büyük parti arasında en az kadın temsiliyetine sahip olan siyasi parti CHP. Cumhuriyet Halk Partisi’nin 134 milletvekilinin yalnızca 16 tanesi kadın.

Milletvekili adayı listelerinde kadınlar ne kadar yer alıyor?

Yakında yapılacak seçimlerle beraber başlayacak olan 28. dönem için açıklanan milletvekili adaylarında en çok kadınlara yer veren siyasi parti, HDP’nin halihazırda devam eden kapatma davası nedeniyle adaylarını gösterdiği Emek ve Özgürlük İttifakı içerisinde bulunan Yeşil Sol Parti oldu. Partinin 600 kişilik milletvekili adayı listesinin 200’ü aşkını kadın ve bunlardan 30 tanesi birinci sıradan aday gösterildi.

Türkiye İşçi Partisi de 398 kişilik aday listesinin 161’ini kadınlara ayırmış görünüyor; 28 tanesi de birinci sıradan aday gösterilmiş durumda. AK Parti listesinde 113 kadına yer verirken, Millet İttifakı içerisinde bulunan Demokrat, Saadet, DEVA ve Gelecek Parti’nin adaylarının yer aldığı CHP listesinde 153 kadın bulunuyor; CHP listelerinde bulunan kadınların 11’i birincisi sıradan aday gösterilmiş durumda. Genel başkanlık koltuğunda bir kadının oturduğu İYİ Parti listesinde ise 145 kadın bulunuyor. Cumhur İttifakı çatısında yer alan ancak kendi listesinden seçime giren MHP’de de 78 kadın milletvekili adayı mevcut.

Araştırma: Türk halkının yüzde 62’si kadın siyasetçi artınca ülkenin gelişip daha iyi bir toplum haline geleceğini düşünüyor

2022’de yapılan bir araştırma ise Türk toplumunun siyasette daha fazla kadın temsiliyetini istediğini açıkça ortaya koyuyor. KONDA tarafından Ben Seçerim Derneği için yapılan araştırmaya göre, Türk halkının yüzde 62’si kadınların yüzde 71’i, erkeklerin yüzde 54’ü kadın siyasetçi artınca Türkiye’nin gelişeceğini daha iyi bir toplum haline geleceğini düşünüyor. Araştırmanın işaret ettiği bir başka nokta ise kadınların siyasette daha fazla yer almasının aile içi şiddet, çocuk bakımı, doğum izni, eğitim gibi konuların daha fazla ele alınması gibi olumlu bir sonuç doğuracağı; bu düşünceye sahip olanlar yüzde 78 oranında.

Araştırmaya katılan kadınların yüzde 79’u kadın milletvekili sayısının arttığı takdirde kadınların başka alanlarda da önemli roller üstlenebileceklerini düşünürken, erkeklerin yüzde 66’sı da bu düşünceye sahip. Tüm bunlarla beraber kadınların siyasette daha fazla yer almasıyla siyasette ve mecliste genel üslubun iyi yönde değişeceğini düşünenler toplumun yüzde 73’ünü oluşturuyor. Yapılan araştırma aynı zamanda halkın yarısından fazlasının siyasi partilerde ‘eşbaşkanlık’ sistemini desteklediğini gösteriyor. Siyasi partilerde kadın kotası uygulamasının olmamasını isteyenler ise toplumun yalnızca yüzde 23’ünü oluşturuyor. Öte yandan, toplumun yüzde 51’i siyasi parti yöneticilerinin kadın adayları seçilemeyecek yerlerden listeye koydukları fikrine katılıyor.

Kadınlar Türkiye’de 1935’ten bu yana siyasette temsil ediliyor

Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan kadınlar pek çok ‘gelişmiş ülkeye’ kıyasla seçme ve seçilme hakkını çok daha erken elde etti. 1934 yılında yapılan anayasal düzenleme ile kadınlar 22 yaşında seçme 30 yaşında ise seçilme hakkına sahip oldu. 5 Aralık 1934’te Türk kadını kazandığı bu hakla beraber 1935 yılında 18 milletvekiliyle temsil edildi. TBMM’nin 5. dönem seçimlerinde ilk kez oy kullanıp seçilebilen kadınların meclise oranı yüzde 4.5’ten, mevcut durumda 17.1’e yükselmiş durumda.

Türkiye’nin ilk kadın milletvekilleri

Türkiye’nin ilk kadın milletvekilleri ise şu şekilde sıralanıyor: Afyonkarahisar vekili Mebrure Gönenç, Balıkesir vekili Sabiha Gökçül Erbay, Bursa vekili Şekibe İnsel, Diyarbakır vekili Huriye Öniz Baha, Edirne vekili Fatma Memik, Erzurum vekili Nakiye Elgün, İstanbul vekili Fakihe Öymen, Ankara vekili Hatı Çırpan, Kayseri vekili Ferruh Güpgüp, Konya vekili Bahire Bediş Morova, Malatya vekili Mihri Pektaş, Samsun vekili Meliha Ulaş, Seyhan vekili Fatma Esma Nayman, Sivas vekili Sabiha Görkey, Trabzon vekili Seniha Hızal, İzmir vekili Benal Nevzat Arıman, Antalya vekili Türkan Örs Baştuğ ve yapılan ara seçimlerde meclise girmeye hak kazanan Çankırı vekili Hatice Özgener.

20 il hiç kadın milletvekili çıkarmadı

İsviçre kadınlarının 1971 yılında kazandığı hakkı 1935’te elde etmesine rağmen halihazırda hala Türk kadınları ülkenin 20 ilinde hiç milletvekili çıkaramamış durumda. Adıyaman, Sinop, Kırklareli, Giresun, Karabük, Bayburt, Burdur, Kırıkkale, Yozgat, Rize, Ardahan, Artvin, Gümüşhane, Erzurum, Kilis, Karaman, Osmaniye, Nevşehir, Niğde ve Kırşehir’in hiç kadın milletvekili çıkarmamış durumda ancak gelecek seçimlerde Burdur 88 yıllık bu kaderini değiştirebilir.

Ancak 20 ilde 89 yıldır hiç kadın milletvekili seçilemedi. Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca hiç kadın vekil çıkarmayan 20 il; Kırklareli, Karabük, Sinop, Giresun, Gümüşhane, Bayburt, Rize, Artvin, Ardahan, Erzurum, Adıyaman, Kilis, Osmaniye, Karaman, Niğde, Nevşehir, Yozgat, Kırşehir, Kırıkkale ve Burdur oldu. Yapılacak seçimlerde bu şehirden farklı siyasi partiler 9 kadın aday göstermiş durumda.