'Netanyahu'yu sandıkta düşüremediler, 'Acaba sokakta düşürebilir miyiz?' heyecanı içindeler'

Rafael Sadi’ye göre, İsrail’de muhalefet Netanyahu’yu sandıkta deviremediği için sokakları kullanarak devirmeye çalışıyor. Sadi Netanyahu hükümetinin yeniden gündeme soktuğu tartışmalı yargı reformunun içeriğinin yanlış aktarıldığını söyledi. Sadi, diğer yandan Cenin’e operasyonun bölgenin Gazze’ye dönmemesi için yapıldığı görüşünde.

İsrail’de Benyamin Netanyahu hükümetinin şiddetli protesto gösterilerinin ardından mart ayının sonunda ertelemek zorunda kaldığı ‘yargı reformu’ yeniden gündeme alınırken sokakların ateşi yükselmekte gecikmedi.

İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin'in 5 Ocak'ta duyurduğu 'yargı reformu', Yüksek Mahkemenin yetkilerini sınırlandırma ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olması gibi değişiklikler içeriyor. 27 Mart’ta ‘iç savaş’ tehlikesinin dile getirildiği olayların ardından Netanyahu reformu ertelemişken, 2023-24 bütçesini mayıs sonunda Knesset’ten geçirir geçirmez düzenlemeyi yeniden gündeme aldı.

Salı akşamı Emniyet Müdürü Amichai Eshed'in protestoculara çok yumuşak davrandığı eleştirileri ile görevden alınacağının anlaşılmasıyla istifasını vermesi gösterileri yeniden tetikledi. Eshed basın toplantısı düzenleyip, "Kolaylıkla orantısız güç kullanabilir ve her Tel Aviv gösterisinden sonra acil servisleri doldurabilirdim" derken, siyasi nedenlerle kovulduğunu ekledi. Ayalon Otoyolunu 'kafa ve kemik kırarak açabileceklerini' ancak ‘kuralları, protokolleri, teşkilat yapısını ve kültürünü ihlal etmediği için bakanlığın beklentilerini karşılayamadığını' söyleyen polis şefi, "İç savaşı önlemek için ağır bir bedel ödüyorum" dedi. Aşırı sağcı iç güvenlik bakanı Itamar Ben-Gvir ise siyasetin 'polis teşkilatında üst kademelere sızdığını' belirterek Eshed'i eleştirdi.

Eshed’in açıklaması sonrası sokaklar hareketlendi. Tel Aviv’deki Ayalon otoyolu Eshed ile dayanışma için kapatan protestocular ile atlı polisler arasında arbede yaşandı, polis tazyikli sular kullandı.

İsrail’deki iç sıkıntılar İsrail ordusunun Batı Şeria’nın Cenin kentindeki mülteci kampına yönelik iki günlük ağır operasyonunun ardından geldi.

Gelişmeleri Oda tv yazarı Rafael Sadi ile konuştuk.

‘Burada üzerinde üniforması olan adam politikaya karışmamalıdır ilkesi yürümüyor’

Rafael Sadi haftalardır İsrail’de süren protestolara dikkat çekerken, ‘eline bayrak alanın sokağa çıktığını’ söyledi. Polis şefinin görevden alınması ve istifa açıklamasına atıf yapan ade, İsrail’de din adamlarından polislere ve askerlere uzanan geniş bir cephenin üzerlerindeki üniformalara rağmen politikada rol oynamasının sıradan olmasına dikkat çekti:

“Burada küçük ateşler yanıyor. Enteresan ama neredeyse beş aydır devam ediyor. 27. haftaya girdik. Kimin aklına gelirse gösteri yapıyor. ‘İsrail demokrasisi tehlikede’ diyerek ‘demokrasiyi kaptırmayız’ gibisinden eline bayrak alan sokağa çıkıyor. İsrail'de enteresan bir demokratik anlayış var. Burada üzerinde üniforması olan adam politikaya karışmamalıdır ilkesi yürümüyor. Türkiye'de bizim alıştığımız ‘din adamı politikaya karışmasın’ durumu vardır. Burada ise din adamı da polis de asker de politika yapıyor. Aslında benim anlayışıma biraz ters ama demokratik sistemde bu böyle yürüyor. Muhalefet partisi Beni Gantz'ın eski mavili beyaz parti eyalet cephesi komutanlarından eski yeni genelkurmay başkanı, bunu dile getirdi. Tel Aviv polis şefinin konuşması politik bir konuşmaydı ve üzerinde üniforma varken yapması beni rahatsız etti dedi. Aslında doğru, sen istifa edeceksin sonra politikaya geçeceksin, her şeyi yapabilirsin ama o üniformanın saygısını yitirmesine izin vermemesi lazım gibi.”

‘Sandıkta düşüremediler ‘acaba sokakta düşürebilir miyiz’ heyecanı içindeler’

Sadi, yaşananların Netanyahu karşısında sandıkta kaybeden muhalefetin sokakları kullanarak onu devirme girişimi olduğu görüşünde. Eski başbakanlardan Ehud Barak’ın isyan çağrısına atıf yapan Sadi, ‘ne olursa olsun Bibi olmasın’ anlayışı bulunduğunu kaydetti:

“Konunun tam merkezine gidecek olursak, burada muhalefet tarafından kaybedilmiş bir seçim var. 120 kişilik İsrail parlamentosunda hükümet 64 sandalye aldı. Bunun karşısındaki 46 sandalye artı 10 sandalye de Arap partileri aldı. Arap partileri bu muhalefetin içinde değil. Kesinlikle hiçbir şeye karışmıyorlar. Gösterilere katılmıyorlar. Muhalefet ile birlikte hareket etmiyorlar. Toplumun yarısının sıkıntısı yok sadece kaybedenlerin sıkıntısı var. Onlar da bütün dertleri ‘ne olursa olsun Bibi olmasın’... Sandıkta düşüremediler ‘acaba sokakta düşürebilir miyiz’ heyecanı içindeler. Ehud Barak, 84 yaşında oldu, utanmadan ve çekinmeden ‘halkı sivil isyana davet ediyorum’ dedi. Bu 'en demokratik ülke' Amerika'da bile bu suçtur. Kimse halkı isyana davet edemez.”

‘Jüristokrasi ortaya çıkıyor, o yüzden bunu değiştirmek istiyorlar’

Netanyahu hükümetinin Yüksek Mahkemenin yetkilerinin sınırlandırması girişminin ‘demokrasiyle alakası olmadığı’ görüşündeki Sadi, mahkemenin liberal demokraside ‘koruyucu olmak’ teması altında tekeller yaratan bir düzenin devamını sağlayan mekanizmaya dönüştüğü değerlendirmesinde bulundu. Sadi, ‘diktatörlükten’ bahsedenlere karşı ‘sabah akşam herkesin gösteri yaptığı bir ülkede diktatörlükten söz edilemeyeceği’ görüşünü dile getirdi:

“Katılmıyorum çünkü yalan. Kurulmak istenen bir kontrol mekanizması var. İsrail liberal ekonomiye sahip bir ülkedir. Örneğin liberal ekonomide anti-kartel yasası var, kimse tekelleşemez. Buna rağmen İsrail’de dünyanın en büyük tekelleri var. Çimento sektöründe, süt ürünlerinde, sarımsakta da tekel var. Devlet sarımsak için yüzde 323 gümrük tahakkuk ettiriyor. Çünkü bir tane firma, sarımsağın kralı. Ondan başka satan da yok. Neden koruyorsun diye sorduğunda, 'Tarım sektörünü desteklemek lazım' diyorlar. Domates sektörü tarım değil midir? Domateste serbest. Milleti koruyacaksanız, üreticiyi koruyacaksanız, çorap imal edeni niye korumuyorsunuz? Orada gümrük sıfır. Meclisin bu tekelleri kırmak için yaptığı uğraşları Yüksek Mahkeme bozuyor. 15 sene çimento sektöründe çalıştım. Buna rağmen her şeyi gördüm ve adamlar çılgın bir şekilde İsrail'deki çimento fabrikasını resmen koruyorlar. Senin çimento fabrikası tesis etmen mümkün değil. Liberal ekonomi değil mi, her şekilde seni sıkıştırıyor. Bunu yapan da Yüksek Mahkeme kurulu. Jüristokrasi ortaya çıkıyor, o yüzden bunu değiştirmek istiyorlar. Bu demek değildir ki biz İsrail devleti yargıdan kopacak ve yargı denetiminden kurtulacak, hayır onların istediği bu değil. Diktatörlükten bahsediliyor. Sabah akşam gösteri yapılan bir ülkede diktatörlük olsaydı böyle olur muydu? Dün akşamki gösterilerde 7 kişi gözaltına alındı, 4 saat sonra hepsi bırakıldı. Diktatörlük olan bir ülkede bunlar dışarı çıkabilir miydi, 7 değil 777 kişi içeri girerdi. İnsanları kandırmaya çalışıyorlar. Ama İsrail halkı dirayetlidir. 300 bin kişi sokağa çıkar, hepsi evine geri döner.”

‘Cenin ikinci bir Gazze olmaması için bu operasyonlar yapılıyor’

Sadi’ye göre İsrail ordusu Batı Şeria’daki Cenin operasyonunu Hamas’ın Filistin yönetimi kontrolündeki bölgeleri ele geçirmesini engellemek için yürütüyor. Sadi, aksi takdirde bölgenin de Gazze’ye döneceği görüşünü dile getirdi:

“Cenin ikinci bir Gazze olmaması için bu operasyonlar yapılıyor. İşin esasında Hamas, Filistin yönetimini devirip onun yerine geçmek istiyor. Bu olursa İsrail'in başı daha da belaya girecek. Gazze yetmezmiş gibi bir de Batı Şeria ile uğraşacaklar. Onun için bunu kontrol altında tutmaya çalışıyorlar. 48 saatlik operasyonun sonunda 300 şüpheli veya aranan adam yakalandı. Bunun 30'u kesin suçlu. Herhalde yargılayacaklar. Caminin altında tüneller ve dehlizler altında silah fabrikası bulundu. Bütün bunları Türk basınında görmüyorsunuz. Ben elimden geldiğince yayımlıyorum.”

‘Türkiye-İsrail ilişkileri bozulmayacak’

Sadi, Netanyahu yönetiminin son dönemdeki adımlarının Ankara tarafından eleştirilmesine karşılık, Türk hükümetiyle ilişkilerin bozulmayacağı görüşünde:

“Türkiye ile İsrail ilişkileri hiçbir zaman bozulmayacak. Ama bir şey olacak, demeçler çıkacak. Bu uzlaşma anlaşmasında dedikleri şey, ‘anlaşmamak üzerine de anlaştıkları’... Yani ‘her şeyde aynı fikirde olmak zorunda değiliz’. Baştan söylediler ‘biz arada sırada çıkışlar yapacağız, bozuk atmayın’ diye. Hiç kimse bir şey demedi. Kimse bunu konuşmadı. Konuşmamak belki daha da iyi. Çünkü benim bir teorim var. Bütün liderler ortaktır. Bütün yönetimler ortaktır. Ne derlerse desinler ona bakma yaptıklarına bak. Netanyahu hakkında açılan davalarda 4 dosya var, hepsi yok olma yolunda.”