‘ABD İsrail’in her yaptığına ortaktır. Uluslararası vicdan en sonunda ABD üzerinde etkili olacak’

Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu’na göre BM Genel Kurulu’nun ikinci kez bu kez 153 oyla ateşkes talebi önemli. Loğoğlu, ‘çağrı’ yerine ‘ateşkes talebinin’ vurgulandığı tasarının siyasi anlamına atıf yaptı. İsrail’in yaptığı her şeye ortak olan ABD’nin zorda kaldığına işaret eden Loğoğlu, Biden yönetiminin tavır değiştirmek zorunda kalacağı görüşünde.

Hamas’ın 7 Ekim’de düzenlediği baskınla tetiklenen İsrail-Filistin çatışması ve Gazze’deki savaş korkunç bir insani drama dönüşürken, ateşkes ilan edilmesi baskıları artıyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in göreve geldiğinden bu yana ilk kez işlettiği BM Şartı’nın 99’uncu maddesi eşliğinde yaptığı çağrının ardından; 8 Aralık’ta Güvenlik Konseyi’nde Britanya’nın çekimser kalması eşliğinde oylanan son karar tasarısını 13 lehte oya karşın ABD’nin tek başına veto etmesinin tepkileri dinmemişken, ateşkes çağrısı BM Genel Kurulu’na taşındı.

BM Genel Kurul’u, Mısır ve Arap ülkelerinin girişimi ve 100’e yakın ülkenin eş sunuculuğunda sunulan ve bu kez ateşkes için ‘çağrı’ yapmakla’ yetinmeyerek ‘talepte bulunan’ tasarıyı 153 oyla kabul etti. 193 BM üyesi ülkeden sadece 10’u hayır oyu kullanırken, 23 ülke de çekimser kaldı.

Kararda, ‘insani ateşkes, sivillerin korunması, tüm rehinelerin derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakılması ve insani erişim talebinin’ vurgulanması dikkat çekti. 27 Ekim’de yine BM Genel Kurulu’nda yapılan oylamada benzer bir tasarı karşısında 121 ülke lehte oy kullanırken, bu kez bu sayı 153’e çıkmış oldu. Kararın Güvenlik Konseyi gibi bağlayıcılığı bulunmasa da İsrail ve en büyük destekçisi olan Biden yönetimi için küresel planda derinleşen bir ‘tecrit’ görüntüsü ortaya koydu.

Gazze krizini, ateşkes için dünya örgütü BM’de harcanan çabaları ve anlamlarını Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu ile konuştuk.

‘Sivillerin hali açısından durum daha da dramatik hale geliyor’

Faruk Loğoğlu’na göre, İsrail saldırılarını durdurma niyetinde görünmezken, Gazze Şeridi’nde durum siviller açısından daha da dramatik bir hale geliyor. Bunun üzerine çatışmanın bölgeye yayılması ihtimalinin de devam ettiğini de belirten Loğoğlu, bu koşullarda yapılan ateşkes çağrılarının dikkate alınmamasını vurguladı:

“Krizin daha kötüleşmesi ve yayılma ihtimali bana göre hala var. Çünkü İsrail, gözü kara bir şekilde, bütün iç-dış hukuku ve uluslararası kuralları bir kenara iterek, Hamas’ı yok etme yolunda bir yaklaşım içinde. İşin en başına dönersek, Hamas’ın yaptığı saldırı bir terör saldırısıydı. İsrail’in yaptığı, Hamas’ın bir terör örgütü olduğu gerçeğini de değiştirmiyor. Fakat İsrail’in özellikle sivilleri, çocukları, kadınları, hastaneleri hedef alan misillemesi, yapılan bütün uyarılara ve uluslararası toplumun büyük kesiminden gelen tepkilere rağmen kesilmiyor. Netanyahu’nun yaptığı açıklamalara bakarsanız, İsrail’in bu işe devam edeceği anlaşılıyor. Var olduğu iddia edilen tünellere su basmak gibi alternatif çözümler söylüyorlar. Çevre ülkelerde de rahat yok. Zaman zaman Lübnan’a ve Suriye’ye de ateşin kıvılcımlarının sıçradığını görüyoruz. İran, duruşunu saklı tutuyor. Sakin tutmaya çalışıyor. Fakat hem İsrail’in, hem ABD’nin hem Batı’nın düşüncelerinin arkasında, ‘Acaba İran ne yapar’ düşüncesi var. Bugüne kadar yapılan bütün ateşkes çağrıları dikkate alınmıyor. Gazze’deki durum, daha da dramatik hale geliyor. Özellikle sivil halkın, kadınların ve çocukların durumu açısından durum daha da dramatik hale geliyor.”

‘BM Genel Kurulu kararları bağlayıcı olmasa da önemli. Güvenlik Konseyi kararları bile uygulanmayabiliyor’

BM Genel Kurulu’ndaki son ateşkes kararının 153 ülkenin lahte oylarıyla ezici bir çoğunlukla alındığına dikkat çeken Loğoğlu, BM Genel Kurul kararlarının ‘bağlayıcı olmadığı’ gerekçelendirmesinin öneminin bulunmadığını vurguladı. Loğoğlu, ‘bağlayıcı’ olan Güvenlik Konseyi kararlarının da uygulanmayabildiğini anımsattı.

“BM Genel Kurulu’nun olağanüstü toplantı sırasında aldığı karar, ezici bir çoğunlukla alındı. Önemlidir. Bağlayıcı olmasa da önemlidir. İki yüze yakın ülkeden 153’ü olumlu oy kullanıyor, 10 tane ret oyu var. Bu önemli. Çünkü artık uluslararası toplumun büyük çoğunluğunun, BM Genel Kurulu’nun üçte ikisinden çoğunun kararını gösteriyor. Bu kararın bağlayıcı olmaması, yani ‘bağlayıcı değildir’ ibaresi bence o kadar önemli değil. Çünkü BM Güvenlik Konseyi’nin kararları bağlayıcı da hakikaten o vazifeyi görüyor mu? Birçok ihtilafta BMGK’da alınmış kararların bağlayıcı olmasına rağmen sonuç vermediğini görüyoruz. O bakımdan bu Genel Kurul’da alınan kararı ben çok önemli görüyorum.”

‘ABD, İsrail’in yaptığı her şeye ortaktır’

Loğoğlu, ABD’nin İsrail’in yaptığı tüm saldırılara, kanunsuzluklara ve hukuk ihlallerine gerek silah yardımı gerek siyasi destek ile ortak olduğunu anımsattı. Öte yandan uluslararası vicdanın eninde sonunda ABD üzerinde etkili olacağı tahmininde bulunan Loğoğlu’na göre Netanyahu hükümet yapısında değişikliğe gitmek zorunda kalabilir:

“ABD, İsrail’in yaptığı her şeye ortaktır. Tüm kanunsuzluklara, uluslararası hukuk ihlallerine, insan hakları ihlallerine ortaktır. Söylemiyle, silahıyla, siyasi desteğiyle ortaktır. Bunlara karşı çıkmamakla ortaktır. Fakat görüyoruz ki ABD Başkanı Biden bile İsrail’i uyarma anlamına gelecek bazı ifadeler kullanıyor. Özellikle Netanyahu’yu uyaracak şekilde ifadelerde bulunuyor. Bu da gösteriyor ki, uluslararası kabaran vicdan, önce ABD’yi, sadece Başkan Biden’ı değil, ABD kamuoyunu, Kongresi’ni, medyasını ve Amerika’daki Yahudi lobisini etkileyecektir. Çatışmaların sona ermesi açısından hemen bir sonuç verecek midir? Hayır. Netanyahu’nun durumunu dikkate alırsak hayır. Ama artık dediğiniz gibi diplomasinin alternatifinin olmadığı görülüyor.

Tüm çatışmalar ve savaşlar diplomasiyle biter. Önemli olan aradan geçen zaman. Çatışma ile diplomatik sürecin başlaması arasındaki zaman önemli. Ben inanamıyorum; çeşitli buluşlara imza atmış, yüksek teknolojisi ses getiren İsrail gibi bir ülkenin, gözü kara şekilde dibi olmayan bir kuyuya inmelerini aklım pek almıyor. Belki yarın değil ama yakın bir gelecekte, İsrail’deki anlayışın değişeceğini ve İsrail’in hükümet yapısında, özellikle Netanyahu hükümetinin yapısında değişimler olabilir. Bu Gazze’deki çatışmalar nasıl yansır bilinmez ama Netanyahu yerine gelecek kişi muhtemelen çatışmalara devam etmek istemeyecektir.”

‘Yeni hesaplar içinde olan Amerika’dan, önümüzdeki günlerde daha farklı sesler duyabiliriz’

İsrail ile tüm müttefikliğine rağmen ABD’nin bölgede başta petrol ve ikili ilişkiler olmak üzere çeşitli çıkarları bulunduğunu anımsatan Loğoğlu, bütün bunları riske atmakla karşı karşıya kalacak olmasından ötürü ABD’nin İsrail politikasını gözden geçirebileceğini dile getirdi:

“Bu bölgenin geleceğini; özellikle ABD’nin bölgedeki nüfuzunu etkileyecek bir süreç yaşıyoruz Gazze’de. Evet, İsrail’in İngiltere ile birlikte ABD’nin stratejik, kalıcı ve değişmez ortağıdır. İsrail, ABD’nin bölgedeki uç karakoludur. İsrail, ABD’nin en sadık müttefikidir. Fakat bu gidişat, Biden ve Biden’ın etrafındaki diğer danışmanları, ulusal güvenlik ekibi vs. durumu değerlendiriyorlardır herhalde. ABD de körü körüne İsrail desteğini sürdürme konusunda saplantı içinde değiller. ABD’nin bölgede çok önemli çıkarları var. Petrol çıkarları var, ittifakları var. Türkiye bölgede müttefik ülkesi. Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri de öyle. ABD’nin, İran konusunu dikkate alması lazım. O bakımdan bu şekilde ABD’den gelen uyarıların dozu artmaz, İsrail’e desteğe devam ederse, ABD’nin bölgedeki nüfuzunun azalması ve bağlarının zayıflaması riski büyüyebilir. ABD bunu göze alır mı? İsrail için her şeye rağmen göze alır mı? Pek zannetmiyorum. Zaten Rusya ve Çin ile rekabet içinde olan ABD, bölgedeki etkisinin azalmasını, hatta yok olmasını istemez. O nedenle yeni değerlendirmeler, yeni hesaplar içinde olan Amerika’dan, önümüzdeki günlerde daha farklı sesler duyabiliriz.”

‘Türkiye kimin, neyin garantisini veriyor?’

Faruk Loğoğlu’na göre Türkiye, Hamas’a açık destek sunan açıklamalar yüzünden krizde arabulucu rol oynamaktan kalıcı olarak dışlandı:

“Bir yandan ‘Hamas terör örgütü değildir, milli mücadele örgütüdür’ demek, giderek artan dozla İsrail aleyhtarlığı yapmak, Türkiye’yi bu krizde herhangi bir rol oynamaktan kalıcı olarak dışlamıştır. Bu bağlamda aracılık rolünü oynamasını gereken, yani hem İsrail hem de Filistin-Hamas ile ilişkisi olan Türkiye ile değil, Arap ülkesi olan Katar üzerinden yürütülüyor arabuluculuk. O bakımdan Türkiye’nin garantörlük söylemi belli değil. Neyin garanti edileceği, kimin bu garantiyi kabul edeceği belli değil.

Ta öteden beri, Davutoğlu’ndan beri Türkiye hem oyun kurucu, hem oyun bozan ülke olduğu iddiasını hala sürdürüyor. Şimdi bu garantörlük çıkışını bu iddianın bir başka tezahürü olarak görüyorum. Kimin garantisi? Neyin garantisi? Nasıl garanti ediyorsun? Bunlar belli değilken ortaya böyle çıkmak doğru değil. Yapılması gereken, hem İsrail ile, hem Filistin yönetimi ile hem de Hamas ile çatışmaları sona erdirecek bir diyalog içinde olmak. İsrail karşıtlığı, Türkiye’yi bir yere götürmez. Hamas dostluğu da götürmez. Hamas odaklı bir politika, çökmeye mahkumdur.”

‘Gazze çetrefilli bir konu. Bütün insanlığın vicdanı sızlıyor’

Gazze’de yaşananların vicdanları sızlattığını ifade eden Loğoğlu, BM Genel Kurulu’nda alınan bir kararda ilk kez ‘talep eder’ ifadesinin geçtiğini ve bunun diplomatik önem arz ettiğini de ekledi:

“Gazze çatışması çetrefilli bir konu. Hepimizi; insanlığı üzüyor. Bakın BM’de 150’den fazla ülke evet oyu verdi. Burada çağrı veya teşvik değil, ‘talep eder’ ifadesi geçiyor. İlk defa geçiyor sanırım bu. İngilizce ‘demands’ diyor, ‘urges’ demiyor. Bu talebe İsrail’in ve Hamas’ın kulak vermesi lazım. Hamas, Filistin davasına bu davranışları ile hizmet eden bir yapı olmamıştır. İki devletli çözümü daha da uzaklaştıran bir etki yaratmıştır. Bunun bedelini Filistin ve İsrail halkı ödüyor. Bütün bölge ödüyor. Bütün insanlığın vicdanı sızlıyor. Çok zor ve kötü bir durum.”