6 kıtada afetlerle sarsılan 2023 yılının felaketler zinciri: Ölümler, haritadan yok olan şehirler...

Yüzyılın deprem felaketlerinden, dünyayı kaplayan dumanlarıyla orman yangınlarına; Yanardağ patlamalarından, şehri haritadan silen sel felaketlerine... 2023 yılında yaşanan ve 6 kıtayı saran doğal afetler Sputnik'in özel içeriğinde.

2023 yılı, dünyanın neredeyse her yerinde büyük yıkımlara sebep olan ve derin izler bırakan doğal afetlere ev sahipliği yaptı. Bu felaketler, binlerce insanın evlerini terk etmesine, yakınlarını kaybetmesine, bulundukları bölgeleri tamamen ya da kısmen boşaltmasına neden oldu. İklim değişikliği unsuru ile beşeri hataların birleştiği koca bir felaket senaryosuna dönüşen 2023; sel, kasırga, deprem ve orman yangınları gibi bir çok afeti dünyanın dört bir yanından gündeme taşıdı. Bu felaketler yalnızca önemli insani ve ekonomik kayıplara yol açmakla kalmayarak, büyük tartışmalar ve siyasi krizler de yarattı.

Kanada’dan Avustralya'ya, Yunanistan’dan ABD’ye kadar ormanları kasıp kavuran, ekosistemleri tahrip eden ve vahşi yaşam alanlarını yok eden yangınlar; okyanus kıyıları ve Akdeniz’e kadar daha önce görülmemiş can kayıplarına sebep olan seller; Türkiye, Fas ile Afganistan’da yaşanan ve büyük yıkımlara neden olan depremler, dünya gündeminde peş peşe yıl boyunca konuşuldu. Sputnik, büyük insani dramlara sebep olan ve 2023 yılına damga vuran afetleri derledi.

Türkiye, yüzyılın en yıkıcı depremini yaşadı

2023'te dünyada, 7 şiddetinin üzerinde üzerinde 18, 6’ın üzerinde ise 123 deprem meydana gelirken, bunların kuşkusuz en ölümcül olanı bilinen 50 bin 783 can kaybıyla 6 Şubat depremlerinde kaydedildi. Kahramanmaraş merkezli yaşanan biri 7.7 diğeri 7.6 büyüklüğünde olan depremler, Türkiye’nin on şehrini vurarak Almanya'nın toplam yüz ölçümü kadar bir bölgede hasara yol açtı ve ülke nüfusunun yüzde 16'sına tekabul eden 14 milyon kişiyi etkiledi.

İlk olarak Pazarcık ilçesinde yaşanan 7.7 büyüklüğündeki deprem, aynı büyüklükteki 1939 Erzincan depreminden bu yana Türkiye'de meydana gelen en büyük deprem olarak kayıtlara geçti.Türkiye'nin Karadeniz kıyılarından Mısır'a kadar hissedilen bu felakette Suriye'de ise en az 8 bin 476 kişi hayatını kaybetti ve toplam 122 binden fazla kişi de yaralandı. Afet sonrası 2 milyondan fazla kişi barınma sorunu yaşarken en az 5 milyon kişinin farklı bölgelere göç ettiği resmi makamlar tarafından açıklandı.

Olağan üstü hal ilan edilen ve ‘deprem bölgesi’ olarak afet alanı belirlenen 10 şehire 2023 yılının en kapsamlı uluslararası insani yardımı sağlandı. 94 ülkeden yapılan yardımda 141 binden fazla kişi arama kurtarma çalışmaları için Türkiye’ye geldi. Enkazında en uzun süre sağ kalan kişi ise günler boyunca süren çalışmanın ardından kurtarılan 67 yaşındaki Hüseyin Berber oldu. Berber’in depremden 185 saat sonra kurtarılması ile ülkede büyük bir umut oluşmuştu.

Yaşanan depremle aynı gün, hayatını kaybedenler için Türkiye’de 7 günlük yas ilan edilmiş, bunu Kuzey Kıbrıs, Kosova, Arnavutluk, Kuzey Makedonya ve Bangladeş takip etmişti.

Depremde en çok konuşulan tartışma konusu ise yapımı 2013'te tamamlanan lüks konut Rönesans Rezidans'ta yaklaşık bin kişinin hayatını kaybetmesi oldu. Hatay'da, daireleri Cennetten bir köşe sloganıyla satılan Rönesans Rezidans’ta bulunan 55 kişiye ise hala ulaşılamadı.

Zeminin şekil değiştirerek bir demir yolunu tamamen bükmesi ise 6 Şubat depremlerinin en çok hafızalara kazınan ve sarsıntının şiddeni gösteren olaylardan biri oldu. Literatüre giren ve jeologların harekete geçtiği bölgede dünyanın dört bir yanında gelen uzmanlar değerlendirmelerde bulundu. Afet bölgesinde artçı sarsıntıları ise halen devam ediyor. Uzmanlara göre bu ‘minik depremler’ en az 2 yıl daha sürebilir.

1755’ten beri bir ilk: Fas’ta yaşanan depremde en az 3 bin kişi hayatını kaybetti

2023 yılına damga vuran bir diğer deprem felaketi ise Fas’ta yaşandı. 8 Eylül 2023'te Marakeş-Safi bölgesinde meydana gelen 7 büyüklüğündeki deprem sonucu bilinen en az 3 bin kişi hayatını kaybederken hala daha kaç kişinin öldüğü tam olarak bilinemiyor. Sarsıntı, 3 bin köyde 60 bin kadar eve zarar vermiş, 5 bin 600'den fazla kişinin de yaralanmasına sebep olmuştu.

1755 yılından bu yıla kadar bölgede böyle bir deprem görülmezken, 3 gün yas ilan edilen ülkede ise İspanya, İngiltere, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin de içinde olduğu sadece 4 ülkeden gelen yardımları kabul ederek uluslararası destek ise reddedildi. Depremin şiddeti, arama görevlilerinin ekipman eksikliği ve özellikle gerçekleşen coğrafyanın dağlık olması hasebiyle kurtarma çalışmalarının aksaması ve yardımların kabul edilmemesi ülkede kriz konusu oldu.

Afganistan, 1 haftada 3 büyük depremle sarsıldı

Afganistan ise 7 ve 11 Ekim’de meydana gelen 6.3 büyüklüğünde üç büyük deprem ile sarsıldı. Arka arkaya yıkımlar yaşanan ülkede kesin rakam bilinmemekle birlikte toplam bin 489 kişi hayatını kaybetti, 9 bin 241 kişi yaralandı ve binlerce kişi de evsiz kaldı. Aralarında UNICEF, Kızılay ve Kızıl Haç'ın da bulunduğu bazı yardım kuruluşları bağış çağrısında bulunurken arama-kurtarma çalışmalarına Türkiye’nin de yer aldığı çeşitli ülkelerden katılım gerçekleşti.

Çin’de yaşanan 6.2’lik depremde 131 kişi hayatını kaybetti

2023’ün diğer bir yıkıcı deprem haberi ise Çin’den geldi. 6 Şubat’ta Kahramanmaraş’ta yaşanan deprem felaketinde Türkiye’ye çok sayıda arama-kurtarma görevlisi göndererek 6 milyon dolar tutarında acil yardım teklifinde bulunan Çin’de yılının sonuna doğru 18 Aralık’ta yaşanan 6,2 şiddetindeki depremde 131 kişi hayatını kaybetti; binden fazla kişi ise yaralandı. Deprem nedeniyle ülkenin Gansu ve Çinghay eyaletinde çok sayıda ev yıkılarak, su ve elektrik şebekeleri, ulaştırma altyapısı ile iletişim ağları zarar gördü. Hasar gören yerleşim yerlerindeki 87 bin kişi ise güvenli bölgelere yerleştirildi.

Çin Maliye Bakanlığı ve ilgili kuruluşlar, deprem afetiyle mücadele amacıyla 700 milyon yuanlık bir yardım fonu ayırmıştı, 25 Aralık’ta bu yardıma ek olarak 400 milyon yuan tutarında bir fon daha duyuruldu.

Aynı bölgenin güneyindeki Sıçuan eyaletinde Eylül 2022'de meydana gelen 6,8 büyüklüğündeki depremde en az 93 kişinin hayatını kaybettiği bildirilmişti.

Okyanusya’da medyana gelen 7.0 üzerinde depremler tsunami telaşı yaşattı

Yılın diğer öne çıkan depremleri ise Papua Yeni Gine'de yaşanan 7.0 ve Yeni Zelanda'da medyana gelen 7.1 büyüklüğündeki sarsıntılar oldu. Merkez üssü Papua Yeni Gine’nin Chambri Gölü olan deprem, çevrede derin çatlaklara neden olurken 4 kişinin ölümü ve 300'den fazla evin yıkılması ile sonuçlandı.

Yeni Zelanda'da meydana gelen 7.1 şiddetindeki depremde can kaybı yaşanmasa da, sarsıntının Kermadec Adaları’nda meydana gelmesi sebebiyle tsunami telaşı ülkeyi sardı. Fakat korkulan olmadı, ülke bu felaketi mal kaybı dahi olmadan altmayı başardı.

Yıl boyu dünyanın 6 kıtasında gerçekleşen sel ve kasırgalar binlerce can aldı

Dünya genelinde bu yıl, başta iklim değişikliğinin yol açtığı afetlerde binlerce kişi yaşamını yitirirken, neredeyse her ülkede sel ve kasırgadan kaynaklı su basması nedeniyle ölümler ile yıkımlar yaşandı. Bu felaketler, değişen iklim modelleri karşısında yetersiz altyapı dayanıklılığına ilişkin endişeleri artırarak suyla ilgili artan felaketlerle yüzleşmek için uyarlanabilir stratejilerin zorunluluğunu da gündeme taşıdı.

‘Daniel’ Akdeniz’i vurdu: Yılın en ölümcül doğal afetlerden biri olan fırtınada bölgeler haritadan silindi

Daniel Fırtınası, şimdiye kadar kaydedilen en ölümcül Akdeniz tropikal benzeri kasırgası olarak 2023 yılının son baharında en çok yıkım getiren doğal afet oldu. İlk önce 4 Eylül tarihinden itibaren yoğun su baskınlarıyla Yunanistan, Türkiye ve Bulgaristan'ı etkileyen ve bu ülkelerde toplam 24 kişinin ölümüne 5 kişinin kaybolmasına neden olan fırtına; 10 Eylül'de Libya'nın doğusuna ulaştı. Burada bir felakete sebep olan ve kasırgaya dönüşen Daniel, Derne kenti yakınlarında iki barajın çökmesine neden oldu; en az 6 bin kişi öldü, 10 bin kişi de kayboldu. Resmi kaynaklardan yapılan açıklamada yerleşim bölgelerinin haritadan silindiği ve Derne’nin yüzde 25’inin ‘ortadan kaybolduğu’ açıklandı. Sel sularının 3 metreye kadar yükseldiği ülkede morglar dolarken şehirdeki hastaneler çalışamaz hale geldi, cesetler şehrin ana meydanına yerleştirildi ve 11 Eylül'de ölenlerin çoğu toplu mezarlara gömüldü.

Türkiye 2023 yılında da sel felaketleri yaşadı

2022 yılında Karadeniz Bölgesi başta olmak üzere çok sayıda bölgede sel ve su baskınları yaşanan Türkiye’nin kaderi bu sene de değişmedi. Daniel fırtınası ilk günlerinde Türkiye’de Kırklareli'yi vurmuştu. Şehirde yaşanan selde 6 kişi hayatını kaybederken, İstanbul'un Başakşehir ve Küçükçekmece ilçelerinde de 2 kişi hayatını kaybetti.

Bir diğer sel felaketi ise 15 Mart’ta ülkenin güneydoğusunda yaşandı. Aşırı yağış sonucu meydana gelen sel ve su baskınları Adıyaman başta olmak üzere Şanlıurfa ve çevre illeri etkiledi, toplamda 21 kişi hayatını kaybetti. İki ilde 3 bin 154 kişinin konut, iş yeri, araç ve muhtelif ev eşyasının zarar gördüğü kayıtlara geçerken, sellerin 6 Şubat’ta gerçekleşen yıkıcı depremlerle aynı bölgede yaşanması nedeniyle, evsiz depremzedeler de etkilendi.

Amerika kıtasından Asya’ya kadar yüzlerce kişi kasırga ve tayfunların sebep olduğu yıkımlarda öldü

Akdeniz bölgesinin dışında dünyanın çeşitli yerlerini de sel ve kasırgalar gündemdeydi. Şubat ayında Brezilya'nın Sao Paulo eyaletinde etkili olan sağanak yağışların neden olduğu sel ve toprak kayması felaketinde hayatını kaybedenlerin sayısı 50’yi aşarken, Myanmar'ın Arakan eyaletinde Mocha Kasırgası'nda hayatını kaybedenlerin bilinen sayısı 400'ü geçti. Mayıs ayında gerçekleşen kasırgada, Arakan Rohingya Ulusal Örgütü'nden (ARNO) yapılan açıklamada uluslararası yardım talep edildi, bölge ile internet ve elektrik kesintileri nedeniyle iletişim günlerce koptu.

Güney Amerika ülkesi Peru'da da, Mart ayında tropik Yaku Kasırgası'nın yol açtığı seller nedeniyle 2 bin 500 aile evsiz kalırken, Filipinler ve Çin’i vuran Doksuri Tayfunu bölgede ciddi hasara yol açtı. Özellikle de Çin'in kuzeyindeki Hıbey eyaletinde gerçekleşen tayfunun yol açtığı seller nedeniyle 1.2 milyon kişi tahliye edildi. Tayfun nedeni ile toplam 123 kişi hayatını kaybetti.

Yeni Zelanda'yı vuran Gabrielle Kasırgası ise ülkede büyük yıkıma neden oldu. Olağanüstü hal ilan eden ülkede son bilinen resmi açıklamada 11 kişi öldü, 6 bin 400 kişi ise kayboldu. Yeni Zelanda hükümeti, ülkenin kuzey bölgelerini etkisi altına alan, geniş çaplı su taşkını ve yıkıma yol açan kasırga sonrası ulusal acil durum ilan etmişti.

Uzaydan görülen orman yangınları ‘göç’ başlattı

2023 yazı, kaydedilen tarihin en sıcak üç ayı olarak hafızalara kazındı. Bu sıcaklığın ve kuraklığın ormanlara etkisi ise felaketler zincirine neden oldu. Bu yıl tarihi bir orman yangını yaşayarak rekor kırılan Kanada’da, Mart 2023'te başlayan ve Haziran ayından itibaren yoğunluğu artan felaket, ülkenin 13 eyalet ve bölgesinin tamamını etkiledi. 18 milyon hektardan fazla alanın yandığı ve 284 talimat doğrultusunda 232 bin kişnini tahliye edildiği afette, Kanada'nın kayıtlı tarihinde 1989, 1995 ve 2014 yangın sezonlarını Kuzey Amerika tarihinde 2020 Batı ABD orman yangını sezonunu geride bırakarak en fazla alanın yandığı yıl olarak kayıtlara geçti.

Uluslararası yardım isteyen Kanada'nın tüm orman alanının yaklaşık yüzde 5'i sadece bu sene yaşanan felakette kül oldu. Aylar boyu süren yangınların en büyüklerinin çoğu Temmuz ayı itibariyle kontrol altına alınsa da Ekim ayında dahi 800'e yakın yangın halen kontrol altına alınamamıştı. Yangın o kadar büyük bir dumana neden oldu ki, ABD’nin Washington D.C. ile Maryland, Pensilvanya ve Virginia eyaletleri dahil pek çok bölgede hava kalitesini etkiledi. Ükede kültür sanat etkinlikleri iptal edilirken halka maske takma zorunluluğu getirildi, bazı eyaletlerde ise okullar tatil edildi. Bu duman, Avrupa’ya kadar sürüklenerek uzaydan da görüntülendi.

Kanada’nın dumanından etkilenen ve dünyanın en kötü hava kirliliklerinden birini yaşayan ABD, aynı yangın sezonunda Hawaii'nin Maui adasında başlayan orman yangınları nedeniyle 17 bin dönümlük alanın zarar görmesiyle karşı karşıya kaldı. Bu felakette ise bölge afet alanı ilan edilirken, 114 kişi hayatını kaybetti ve bilinen en az bin 300 kişi de kayboldu.

Diğer yandan sel felaketiyle sınanan Yunanistan, orman yangınlarının pençesine de düştü. Ülkenin Evros bölgesinde Avrupa Birliği'nde şimdiye kadar kaydedilen en büyük yangın çıktı, 77 bin hektarın kül olduğu bu afette en az 26 kişi öldü.

Binlerce depremle sarsılan İzlanda’da volkan patladı: 4 bin kişi tahliye edildi

Yılın son büyük doğal afeti ise İzlanda’da meydana geldi. Fagradalsfjall yanardağında faaliyetlerin artması, bir günde ortalama 900 sarsıntının yaşanmasına neden oldu. 18 Aralık’ta büyük bir püskürme ile patlayan volkan, ülkenin Grindavik kasabasının yakınlarında etkili oldu. Felaketin önüne geçilmesi amaçlı ülkede 11 Kasım'da ‘acil durum’ ilan edilmiş, yaklaşık 4 bin kişi güvenli bölgelere tahliye edilmişti. İzlanda'nın uluslararası Keflavik Havalimanı ise, afet bölgesine 30 kilometre mesafede olması nedeniyle tamamen kapatıldı.

Endonezya’daki yanardağ patlaması 22 can aldı

Bir diğer yanardağ patlaması haberi ise Aralık ayının başında ‘Pasifik ateş çemberi’ deprem ve volkan kuşağındaki Endonezya’da yaşandı. Sumatra Adası'nın batısındaki Merapi Yanardağı'nın patlaması sonucu başlatılan arama kurtarma çalışmalarında 22 dağcının cansız bedenine ulaşıldı.