‘Neonazi Azakçıların çoğu ideolojik olarak şartlandığı için onların ölümü pek önemsenmiyor’

Okay Deprem’e göre, Donbass’ta Rusya güçlerinin kontrolüne geçen Avdeyevka, Ukrayna için cephe hattındaki en kritik yerlerden birisiydi. Ukrayna ordusunun Donetsk kentinde sivilleri hedef alan her 100 atıştan 70-80’ini buradan yaptığını belirten Deprem “Avdeyevka’daki birliklerin, yüzlerce sivilin ölümünden sorumlu olduğunu söyleyebiliriz” dedi.

Rusya Federasyonu güçleri, Donbass’taki özel harekatta Donetsk şehri için kritik önem taşıyan Avdeyevka kentini de kontrol altına aldı. 2014’te Kiev’deki darbenin ardından başlayan iç savaşta Donetsk’deki halkın vurulması için kullanılan kritik yerler olan şehrin batısındaki Mariinka’nın ardından Avdeyevka’daki Ukrayna birlikleri geri çekilmek zorunda kaldı. Ukrayna lideri Zelenskiy’nin büyük iç kavgaların ardından görevden aldığı Genelkurmay Başkanı Zalujnıy’nin yerine atadığı Sırskiy’nin son anda Neonazi Azak taburlarının yeniden oluşturulmasıyla kurulan 3. Taburunu savunmaya sevk etmesi de fayda etmedi. Ukrayna güçlerinin kaotik geri çekilmesinin ardından 17 Şubat’ta Rusya Federasyonu güçleri kentteki kritik Kok fabrikasına da Rusya bayrağını dikti.

Bu zaferin 10 yıldır Avdeyevka’dan bombalanmakta olan Donetsk’e etkileri ve Rusya güçlerinin yeni olası hamlelerini Donetsk’te yaşayan gazeteci ve yazar Okay Deprem ile konuştuk.

‘Avdeyevka, Ukrayna tarafı için cephe hattındaki en kritik yerlerden biri olarak öne çıktı’

Okay Deprem’e göre Ukrayna ordusunun 2014’ten bu yana Donetsk’e yönelik saldırılarında kullandığı Avdeyevka, özel harekatla birlikte cephe hattındaki en kritik yerlerden birisi oldu. Rus güçlerinin Donetsk’teki istikrarlı ilerleyişi ve Marinka’nın ardından Avdeyevka’nın kontrolün sağlandığını belirten Deprem, kentin stratejik konumunu vurguladı:

“Avdeyevka, on binlerle ifade edilen küçük bir nüfusa sahip olmasına karşın, barındırdığı sanayi tesisleri, bölge çapında ve Avrupa mahallinde önem arz eden kimya fabrikası ve konumu açısından önem taşıyor. Savaş konjektüründe, 2014’ten itibaren devam eden bir durum vardı. Avdeyevka’nın haritadaki konumuna bakarsanız, Donetsk’in tam yanı başında; kuzeyinde yer aldığını görebilirsiniz. Donetsk haricinde önemli kentlerden birisi. Makiyevka, Mariupol, Gorlovka, Donetsk hariç nüfus yoğunluğu yüksek yer az sayıda. Bu sebeple oblastta Avdeyevka önem taşıyor. Rus güçleri birkaç ay önce Marinka’yı tamamen kontrol altına almıştı. Avdeyevka’nın doğusunda Yasynuvata yer alıyor. Yasynuvata, 2014’ten beri Rus tarafındaydı. Dolayısıyla Avdeyevka, Ukrayna tarafı için cephe hattındaki en kritik yerlerden biri olarak öne çıktı. Ve Mariupol’dan sonra bir yerleşim noktasının, özellikle de barındırdığı ağır sanayi işletmelerinin kaleye çevrilmiş olduğunu gördük. Burayı aylardır müstahkem mevkiye dönüştürüyorlardı. Şehirdeki bu sanayi tesislerinden geriye pek bir şey kalmadı tabii. Bunu Mariupol’da da görmüştük. Azovstal vardı. Onun daha ufak ölçeklisini gördük.”

‘Donetsk’e her 100 atıştan 70-80’i Avdeyevka’dan yapılıyordu’.

Deprem, Donetsk’te yaşayan sivillere yönelik her 100 saldırının 80’inin Avdeyevka’dan yapıldığını anımsattı. Birçok sivilin bu sebeple hayatını kaybettiğinin altını çizen Okay Deprem, Ukrayna’ya verilen uzun menzilli füzeler yüzünden sivillere yönelik tehdidin henüz tamamen sona ermediğini ifade etti:

“Avdeyevka, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin Donetsk kenti ve çevresini hedef almada kullandığı en stratejik yer. 2014’ten beri Donetsk ve çevresinde sivillerin hedef alındığı sayısız hadisenin kaynak noktası Avdeyevka oldu. Donetsk’e yapılan her 100 atıştan 70-80’i buradan yapılıyordu. Bunlar kanıtlanmış veriler. Dolayısıyla Avdeyevka’daki Ukraynalı birliklerin, yüzlerce sivilin ölümünden sorumlu olduğunu söyleyebiliriz. Avdeyevka’nın alınması, Donetsk’i bir miktar rahatlatacak. Çünkü son tahlilde Donetsk’i Ukrayna birlikleri sadece Avdeyevka’dan hedef almıyor. Civardaki diğer şehirleri de kullanarak Donetsk’i vurabiliyorlar orta ve uzun menzilli sistemlerle. Avdeyevka’nın hemen kuzeyinde Konstantinivka şehri var, stratejik açıdan önemli. Nüfus açısından Avdeyevka’dan daha kalabalık. Kramatorsk da aynı şekilde. Dolayısıyla belki hemen değil, çünkü şehir savaşı verildi, olası tuzakların sayısı bilinmiyor. Bu temizlik ve arındırma süreci birkaç haftayı belki birkaç ayı bulur. Dolayısıyla yeni istikamet, yeni harekat için birkaç hafta beklemek gerekecek benim tahminime göre.”

‘Avdeyevka’nın kontrolü insanları çok rahatlattı. Psikolojik etkisi çok büyük’

Avdeyevka şehrinin askeri mevkiye çevrildiğini ve misket bombaları gibi sivillere zarar veren mühimmatın kullanıldığını anımsatan Okay Deprem, şehrin kontrol altına alınmasının Donetsk halkı için psikolojik açıdan olumlu etki yarattığını belirtti:

“Avdeyevka, Donetsk’in 2014’e kadar çeper kenti, adeta banliyösü gibiydi. Birçok insan çeşitli sebeplerle günübirlik gidip gelirdi. Yani Avdeyevka, Donbass’ta yer almasının ötesinde Donetsk’in bir parçasıydı. Ben sayısız insan tanıyorum. Donetsk’te yaşayan, Avdeyevka’da işletmesi olan insanlar vardı. Donetsk merkez ile Avdeyevka merkezi arasındaki mesafe 25 kilometre civarında. Çok yakınlar. Hızla ulaşılabiliyor. Dolayısıyla bu açıdan insanların birbirine kavuşması, birbirlerini yıllar sonra görebilmeleri önemli. Fakat şunu da vurgulamak lazım: Avdeyevka’da çok az insan kalmıştı. Bu şartlarda kaç kişi kalabilir zaten? Son iki yıl içinde de gidecek başka bir yeri olmayanların çoğu Ukrayna içi taraflara göç etmişti. Avdeyevka’da kaç kişinin kaldığı bilinmemekle birlikte sivil sayısı birkaç 100’dür tahminime göre. Ama bu da önemli. Onlar çok hızlı şekilde Donetsk’te bir yerlere yerleştirildiler acil olarak. Çok kötü durumdalardı. Bir kez daha hatırlatalım. En önemli faktör, Donetsk’i sürekli hedef alan misket bombalarının, mayın bombalarının, füzelerin en büyük kaynağı olan Avdeyevka’nın Rus tarafına geçmesi, insanları çok rahatlattı. Psikolojik etkisi çok büyük.”

‘Azakçıların çoğu ideolojik olarak şartlandığı için onların ölümü pek önemsenmiyor’

Avdeyevka’nın kotrolünde Rusya Federasyonu taarruz grupları, topçu ve füze birlikleri ile hava kuvvetlerinin etkili yıpratma savaşının önemini vurgulayan Deprem, Ukrayna tarafının ağır kayıplarında eski Genelkurmay Başkanı Zalujnıy’ın geri çekilmeme ısrarının da payı olabileceği görüşünde. Deprem, yeni Genelkurmay Başkanı Sırskiy’nin kent düşmeden neo-nazi Azov militanlarını cepheye sürme hamlesine dikkat çekti:

“Ukraynalı askerlerin ve Azov militanlarının kaçışını yorumlayacak olursak, deyim yerindeyse perşembenin gelişi çarşambadan belliydi. Çünkü Avdeyevka’ya Rus silahlı güçleri, aylardır giderek ağırlaşacak şekilde yükleniyordu. Hem hava kuvvetleri, hem topçu ve füze birlikleri, hem kara birlikleri hem diğer unsular, özellikle kamikaze dronlar. Böyle bir baskı artırımı söz konusuydu. Ukrayna tarafını kıskaca alan, boğan bir baskıydı.

Tabii aynı taraftan Ukrayna’daki iç gelişmeler de çok belirleyici rol oynadı. Malum, Zelenskiy ve düne kadar Genelkurmay Başkanı olan Zalujnıy arasında ihtilaf vardı Avdeyevka konusunda. Anlaşılan Zelenskiy, Zalujnıy’a göre daha ılımlı bir tavır alıyordu. Zalujnıy anlaşıldığı kadarıyla ısrar etti uzun bir süre. Sırskiy’nin yerine Genelkurmay Başkanı yapılmasının tek nedeni bu olmasa da önemli bir etmen olarak yorumlanıyor. Sırskiy geldikten sonra ilk verdiği karar bu oldu. Sırskiy, ‘Cephede kayıplar çok fazla. Özellikle Avdeyevka hattında kayıplar çok ağır. Gerekirse geri çekilebiliriz. Daha fazla zaiyat vermemek ve askeri kaybın önüne geçmek maksadıyla taktik geri çekilebiliriz’ demişti. Azak neo-nazi birliklerin oraya kaydırılması, stratejik bir mana ifade etmiyor. Neden? Çünkü zaten yenilgi kaçınılmazdı. Belki de bu adım, stratejik olmaktan ziyade, tahliye sürecinde birliklerin zaiyatını azaltmaya yönelik bir hamleydi. Azakçıların çoğu ideolojik olarak şartlandığı için onların ölümü pek önemsenmiyor. Deyim yerindeyse ‘onlar heba olsun’ diye bakılmış olabilir. Avdeyevka’dan canını kurtarabilenlerin sayısı bence birkaç yüzü geçmiyor. Onların uydu ve dron ile çekilen görüntülerinden belli ki, geri çekilen askerlerin ciddi bir kısmı etkisiz hale getirildi. Konvoylar ateş altına alındı. Askeri araç pek kalmamıştı zaten. Onlar zaten aylardır vuruluyordu. Topçu sistemleri de aynı şekilde. Tanklar tabii ki. Tankları kalmadı o bölgede. Hava hakimiyetleri de hiç olmadı. Sonuç kaçınılmazdı açıkçası. Ne bekleniyordu?”

‘Rus birlikleri yeni bir harekata başlarsa birkaç kolda hareket edeceklerini düşünüyorum’

Rus güçlerinin Avdeyevka sonrası toparlanma ve dinlenme sürecine girebileceğini öngören Okay Deprem’e göre, benzer ölçekte bir harekat ancak birkaç hafta içinde başlayabilir. Donetsk’te önemli noktalarda birkaç koldan ilerleme kaydedilebileceğini belirten Deprem, Ukrayna güçlerinin Azovstal gibi büyük tesisleri kaleye çevirmedikleri müddetçe uzun süre direnemeyecekleri değerlendirmesinde bulundu:

“Birkaç hafta bir bekleme süreci göreceğiz. Hemen yarın bir taarruz izlemeyeceğiz. Ama işin seyri martta değişebilir. Rus birliklerinin tekrar toplanması ve dinlenmesi gerekecek. Onlar da yıprandı ve kayıplar verdi. Yeni birlikler kaydırılacak. Bundan sonraki harekatın istikametini harita bize çok net söylüyor. Yineliyorum. Avdeyevka’nın güneyi, doğusu ve kuzeydoğusu zaten tamamen Rusya kontrolünde. Geriye neresi kalıyor? Avdeyevka’nın kuzeyi ve kısmen kuzeybatısı. Kuzeyinde oldukça yakın noktada Konstantinovka var. Kramatorsk’un adı geçiyor ama Kramatorsk daha uzak. Şimdi her şey birkaç etmene bağlı. Birkaç kolda hareket edeceklerini düşünüyorum. Bir kısım Avdeyevka’dan, bir grup Horlovka’dan, Donetsk’ten ve geri kalanı Artemovsk/Bahmut’tan hareket edebilir.

Rus birliklerinin ilerleme hazı, Batı’nın bu saatten sonra Ukrayna’ya silah tedarikinin artış hızına göre şekillenecek. İkincisi, Ukrayna’nın seferberliği nasıl devam edecek bu saatten sonra… Ne kadar birlik kaydırabilecek bölgeye? Teknik açıdan en çok öne çıkan etmen ise şu: Bakalım Konstantinovka’da tıpkı Avdeyevka gibi önemli bir tesisi, müstahkem mevkiye çevirip kullanabilecekler mi? Böyle bir tahkimat olmaksızın direnmeleri mümkün değil. Bahmut ve Mariupol’de de bunu yaptılar. Yani sosyal konutları, ufak işletmeleri, dükkanları vs. stratejik olarak uzun süre kullanma şansları yok. Yani Konstantinovka’da ya böyle bir avantaja sahip olacaklar ya da orası çok daha hızlı çözülecek.”

‘Düğüm, önümüzdeki birkaç ayda Konstantinovka ve Kramatorsk’ta çözülecektir’

Rus birliklerinin ciddi güç birikimi yaptığını, Rusya Federayonu fabrikalarında silah üretiminin arttığını ve cephede ciddi tecrübeler kazanıldığını kaydeden Deprem, Ukrayna’nın ise tam tersine telafi edemeyeceği ağır kayıplar yaşadığının altını çizdi. Bu durumun cephedeki gidişatı doğrudan etkileyeceğini belirten Deprem’e göre bir diğer önemli faktör Batı’nın silah tedarikinin hızı ve hacmi olacak:

“Bundan sonra Rus birliklerinin ilerleyişi büyük ihtimalle artabilir. İki sene her şeye rağmen yavaş geçti. Ama artık bu birikim, yüz binlerce askerin eğitimden geçmesi, tecrübe kazanması, savaşa adapte olması, silahlar üretilmesi önemli. Tüm bunlar olurken Ukrayna çok ağır kayıplar verdi, silahları çok azaldı. Silah tedariki neredeyse durma noktasına geldi. Hava üstünlüğü hiçbir zaman yoktu ama olan hava araçlarının da çoğunu kaybettiler. Bunlar tabii süreci Rusya lehine ve sahadaki yerel kuvvetler lehine hızlandırabilir. Düğüm, önümüzdeki birkaç ayda Konstantinovka ve Kramatorsk’ta çözülecektir.

Donetsk’in kalan önemli yerleri de Durujovka, Slavyansk ve Krasni Liman. Yani Kızıl Liman. Yani hala dört-beş önemli yerleşim var. Bunlar oblast içinde şehir statüsünde. Bana kalırsa ilerleyiş süreçleri hızlanacak. Belki de katlanacak. Ama son bir etmen var. Batı’nın olası yeni destek paketleri. Bir de Avrupa silah sanayisinin üretim hacmini artırma yoğunluğu. Bu bir sır değil. Hem Fransa, hem Almanya, hem bir takım AB ve NATO ülkeleri, top mühimmatı üretimine ve obüs sistemlerin üretim sürecine hız verdi. Çekya bu açıdan önemli bir ülke. Onların da silah tedarik azimleri Kiev rejimine ne kadar katkı sağlayacak? Dengeyi ne kadar değiştirebilecek? Son olarak F-16 meselesi var. Ukrayna’nın elinde neredeyse hiç savaş uçağı kalmadı. Uçaklar da önemli rol oynayacak. F-16’ların yavaştan da olsa tedarik edilmesi öngörülüyor. Bunlar da Ukrayna açısından önemli faktörler olacak savaşın gidişatı açısından.”